Doe preventief gezond, maak een tijdreis door je eigen darmkanaal mogelijk

Het idee is even simpel als futuristisch. Van het soort dat goeie science fiction oplevert. Er zit zelfs een element van tijdreizen in en dat spreekt altijd tot de verbeelding. Er is bij de huidige stand van de medische wetenschap nauwelijks een aanwijzing dat het ooit zal werken, dat is vaak zo met prikkelende fantasy. Maar het klinkt ook plausibel: het zou zo maar eens kunnen werken, in de toekomst.

Dit: vries een voorraadje van je darminhoud in als je nog jong en gezond bent, waarmee je op hogere leeftijd behandeld kan worden mocht je ziek worden.

Cryopreservation
Het idee om het microbioom van ouderen te verjongen met hun eigen gezonde darmmateriaal, zogenaamd ‘autoloog’ of ‘van zichzelf’, wordt uitgewerkt in een opiniestuk in het vakblad Trends in Molecular Medicine. De auteurs zijn artsen en onderzoekers verbonden aan het Brigham and Women’s Hospital en de Harvard Medical School in Boston.

Het plan voor de ‘cryopreservation’ van eigen darmmateriaal in een poepbank voor later gebruik is geïnspireerd door de behandeling met transplantatie van feces in de bestrijding van ziekten die (mede) een gevolg zijn van de verslechterde werking van het darmmicrobioom. “Er zijn steeds meer aanwijzingen dat het microbioom van de menselijke darm de afgelopen decennia aanzienlijk is veranderd als gevolg van een stedelijke/suburbane levensstijl, die samenvalt met modernisering en vooruitgang in de geneeskunde, en met de industrialisering van de voedselproductie,” schrijven de onderzoekers.

Een experimentele methode om zieke microbiomen te herstellen is het ‘rewilden’, het terugbrengen naar de oerstaat. Daarvoor wordt darmmateriaal gebruikt van leden van huidige jager-verzamelaars volkeren

Vaak wordt de vergelijking getrokken tussen het verlies van biodiversiteit in de natuur en van die in de darmen. Eenzijdige, onvolwaardige, vezelarme voeding, medicijngebruik (vooral antibiotica), overmatige alcohol en suiker, gifstoffen in de directe leefomgeving (luchtvervuiling, verpakkingen, kunststoffen), of juist een al te hygiënische leefomgeving hebben een cumulatief negatief effect op de samenstelling van het darmmicrobioom.

Mismatch
Een experimentele methode om zieke microbiomen te herstellen is het ‘rewilden’, het terugbrengen naar de oerstaat. Daarvoor wordt darmmateriaal gebruikt van leden van huidige jager-verzamelaars volkeren. Het idee is dat door die transplantatie het microbioom weer teruggebracht wordt in de ‘pre-industriële’ staat. Maar het verschil tussen het zieke en het nieuwe/oude microbioom is zo groot, schrijven de auteurs, dat de kans op een mislukking door een mismatch groot is. Het risico van een mismatch is veel kleiner, misschien wel nul, als een oudere patiënt het bewaarde materiaal van zijn jongere zelf krijgt toegediend.

Transplantatie van feces wordt al in beperkte mate met succes toegepast, in het bijzonder bij de bestrijding van infectie met de Clostridium difficile-bacterie. Patiënten krijgen dan gezuiverde donorfeces toegediend, waarna de bacterie in veel gevallen verdwijnt. Ook wordt deze behandeling al gedaan met eigen, eerder afgenomen materiaal. Dat gebeurt in Nederland met materiaal dat geleverd wordt door de Netherlands Donor Feces Bank.

Aangetoond is dat dat materiaal zeker twee jaar goed blijft als het bij –80 ^oC bewaard is. Nog beter voor de langere termijn is onder de glastransitietemperatuur van water, -137 ^oC. Toch doet zich vaak een ‘donor-ontvanger incompabiliteit’ voor en mislukt de transplantatie. Daarnaast is het heel lastig om gezond donormateriaal te vinden. Afgestane feces wordt zorgvuldig gescreend op pathogenen, waardoor veel donaties afvallen als onzuiver.

Ark van Noach
De onderzoekers zien een ‘microbiële Ark van Noach’ voor zich waarbij deze problemen niet ontstaan. Ze betogen dat het menselijke microbioom heel hard achteruitgaat door de genoemde oorzaken. Vooral ouderen lopen de kans op veel chronische aandoeningen die te herleiden zijn tot een slecht functionerende darmflora. Het zal er in de toekomst niet beter op worden.
Recente overzichtsstudies naar de fysieke en geestelijke gevolgen van het verslechterende microbioom in een ouder wordende, urbane en geïndustrialiseerde samenleving geven geen vrolijk beeld.

Nu is het nog toekomstmuziek, maar behandelingen zoals de hier voorgestelde ‘autologe fecale microbiota transplantatie’ zoals de behandeling officieel heet, zullen wel eens hard nodig kunnen worden. De meest effectieve manier om het microbioom gezond te houden is er gezonde eet- en leefgewoonten op nahouden. Dat houdt in een gevarieerde, volwaardige voeding en een actieve omgang met de vrije natuur, die rijk is aan microbiologisch leven.


Schematische voorstelling van de autologe fecale microbiota transplantatie