Fresco én Thieme: de redding komt van tech en cultuur moet in de snelkookpan

Ongenaakbaar en met een minzame glimlach zette Louise Fresco recht wat Marianne Thieme als goed politica af en toe gechargeerd en krom aanzette. De aanvallen van de sympathiek en bezorgd kijkende Thieme op het pleidooi van Fresco voor intensieve dierhouderij voor miljard niet-Westerlingen verdwenen niet, maar eindigden in een akkoord tussen de vrouwelijke boegbeelden van twee werelden die tot op heden totaal verschilden.

Thieme opende de aanval door Fresco te verwijten dat ze deed alsof het allemaal maar 'business as usual' zou moeten blijven. Omdat we nu eenmaal vlees eten, moet het allemaal maar een tandje efficiënter. Zo werkt dat niet, vond ze. Natuurlijk niet, zei Fresco en vervolgde rustig dat wij, 1 miljard rijken op aarde, moeten minderen. Die rijken zijn, zo maakte ze fijntjes duidelijk, het probleem niet zo. Onze mindering valt in het niet bij het meerderen van volkeren die nu met z'n 6 miljarden nog heel weinig vlees eten en, of wij het nu willen of niet, een beetje meer willen gaan eten. Hun bescheiden meerderen vergt een efficiënte productie van vlees. En, zo zei ze met enige nadruk, vlees is echt nog altijd anders van samenstelling en voedingswaarde dan vleesvervangers. Minderen kan echter prima. Op dat punt konden Thieme en Fresco elkaar goed vinden.

Wij moeten minderen, maar anderen zullen meerderen. Zelfs als ze dat per persoon maar bescheiden doen, zullen ze door hun grote aantallen toch een berg meer vlees gaan eten. Fresco scoorde het punt en vervolgde bovendien dat we arme mensen zeer zeker hun vlees niet afnemen omdat dat hun gezondheid zou schaden. Thieme liet het gaan. Vlees hoort bij landbouw, zeker bij landbouw in arme of weinig vruchtbare gebieden, betoogde Fresco verder. Arme mensen hebben dierlijke eiwitten nodig omdat ze geen hoogwaardige andere bronnen van eiwit hebben, stelde Fresco. Thieme sputterde wat tegen maar liet uiteindelijk Fresco het punt omdat die overging tot het toekomstbeeld waar ze het samen over eens konden zijn. Straks, over verschillende decennia is het wellicht denkbaar dat dierlijke eiwitten niet alleen naar beleving maar ook naar voedingswaarde gelijkwaardig worden aan vlees. Dan zullen we ook de intensivering van de dierhouderij niet alleen kunnen, maar ook moeten afbouwen

Gaande het gesprek kwamen Fresco en Thieme nader tot elkaar. Tech gaat de wereld redden. Thieme bleek verheugd dat de wereld volgens Fresco maar liefst 30 tot 40 miljard mensen kan voeden met het huidige landbouwareaal. Fresco moest dat enthousiasme temperen. Dan moesten echt wel alle bossen gekapt worden. Beide vrouwen lachten. Het maakte niet zoveel uit, want er zouden er toch nooit meer dan 10 miljard komen. Die kunnen echt makkelijk door de aarde gevoed worden als we vlees minderen, nieuwe technieken ontwikkelen en tegen onze culturen ingaan. Die moeten in de snelkookpan richting moderniteit. We moeten snel naar een samenleving die haar culturele eetpatronen opgeeft en naar een voeding toegaat die past bij de draagkracht van de aarde
Toen dat punt eenmaal op tafel lag, ontstond het begin van een verstandhouding. Thieme zei nog dat dikke mensen in het Westen dik worden van vlees. Fresco liet het gaan, hoewel ze waarschijnlijk heel goed weet dat het niet van het vlees maar met name van de overvloedige suikers komt. Dat diezelfde mensen ook vlees eten, doet daar niets aan af.

Big en dierlijk agri en vega en biologisch agri zagen dat hun boegbeelden elkaar vonden rond een wetsvoorstel dat in het nieuwe kabinetsakkoord zou moeten worden opgenomen: hoe duurzamer eten wordt geproduceerd, hoe minder BTW je betaalt. Daarnaast zou er wetgeving moeten komen die de vervuiler die vermijdbaar kosten afwentelt op het milieu belast. Vlees, zo leek ook Thieme na het scoren van deze punten te accepteren, moet niet belast worden. Dat zou arme mensen hun noodzakelijke portie vlees kunnen ontnemen. Dat is niet goed voor de volksgezondheid, zo betoogde Fresco nogmaals.

Louise Fresco is commissaris bij de Rabobank en Unilever. De bank financiert z'n 80% van de 25 miljoen varkens en ruim 400 miljoen kippen die ons land jaarlijks ziet komen en gaan. Het hoofdkantoor in Utrecht zal van haar woorden hebben opgehoord. Maar ze maakte het ook een beetje goed. Van de melkplas die Nederland maakt, mag van haar het nodige naar verre landen zoals China worden geëxporteerd. De kwaliteit van de melk daar is slecht en sojamelk kan niet als volwaardig worden beschouwd. Dat bleek ook de reden dat Europa en de Nederlandse en Belgische havens soja uit Zuid-Amerika mogen importeren. Slechts 20-30% van het voer dat dieren eten komt van ver.
Unilever kan geen problemen met de uitzending hebben gehad. Tech en het snel modern en met behulp van high tech duurzaam maken van de traditionele voedingspatronen is immers de kern van de strategie van dat bedrijf.

Over de waarde van traditionele culturen voor de cohesie en gezondheid van vele miljarden mensen werd tijdens het gesprek onder leiding van Buitenhof-presentator Marcia Luyten geen woord gewisseld. Evenmin werd gesproken over een belangrijke voorwaarde voor een volhoudbare wereld: de natuur houdt niet van efficiënt gestuurde kringlopen, maar van verspillende. Die factor zet een belangrijke rem op het potentieel van techniek, zeggen critici van teveel technologisch optimisme. We snappen namelijk nog lang niet genoeg van de natuur om haar helemaal zelf te kunnen imiteren en sturen. Evenmin snappen we voldoende van ons eigen lichaam om het helemaal met high tech te kunnen voeden. De gevoelens en nieuwe voedselculturen die juist in moderne maatschappijen ontstaan, verzetten zich zelfs tegen die gedachte. Tot we de natuur en onszelf helemaal snappen, is er dus nog wel wat te overwinnen dat mogelijk langer duurt dan een paar decennia.

Het vraaggesprek is hieronder te bekijken. Het begint op minuut 28.45:



Mac van Dinther ('Alles biologisch kost zes keer zoveel land') maakte een interview met Fresco over haar nieuwe boek voor de Volkskrant. Maartje Somers besprak het in NRC Handelsblad dit weekeinde kritisch onder de titel 'Voer voor verwarring'. Haar tekst is helaas niet vrij online beschikbaar. Ze ziet Fresco als een wetenschapper - en zakenvrouw? - die haar meningen sinds haar Huizingalezing Schaduwdenkers en lichtzoekers en haar boek Nieuwe Spijswetten richting 'business as usual" heeft bijgesteld, maar daar geen verklaring voor geeft. Somers: "In de laatste hoofdstukken trekt Fresco zo van leer tegen de snackmens in ons 'ten diepste perverse consumptieparadijs', dat je haar van schaduwdenken zou kunnen betichten. Terecht vestigt ze de aandacht op de vele paradoxen als het gaat om voedsel en landbouw, maar deze ontrbreekt: inzetten op grootschalige productie van bulkstoffen en dierlijke eiwitten en tegelijk treurig doen over de opmars van gemaksvoedsel. [...] Er zijn geen eenvoudige antwoorden in voedselkwesties. Dat is zeker een verdienste van dit boek. Maar we beseffen ook dat in het mijnenveld van het landbouwdebat niets meer zeker is. Zelfs niet de wetenschappelijk objectiviteit.
In haar magnum opus over voedsel verzet Louise O. Fresco zich zó tegen het biologisch koopgedrag van de stedelijke middenklasse dat haar voorstelling van zaken uit balans raakt."
In reactie op Somers blijkt LEI directeur Krijn Poppe sceptisch over de poging van Fresco om uit te leggen hoe voedsel als een complex systeem in elkaar zit.

Fotocredits: still, Buitenhof