‘De politiek vertrouwt de samenleving niet’

Het gesprek ging over de betekenis van de winst van BBB bij de Provinciale Verkiezingen. Het was geen proteststem vond Vonhof. Dat vond ook Marjan Minnesma van Urgenda, bekend van de klimaatzaak die haar organisatie won tegen de overheid. Minnesma zei niet verbaasd te zijn geweest over de stem voor BBB omdat ze tussen boeren woont in Nood-Holland.

De twee waren het niet eens over 'beleid'.

Volgens Minnesma moet de overheid beleid maken en handelingsperspectief geven. Nu maakt de overheid beleid zonder omvattende visie. Daarom is het zo versnipperd en ad hoc dat het onuitvoerbaar is.

In dat beeld kon Vonhof zich vinden, maar hij ging een stap verder met zijn uitspraak. Geef bedrijven en burgers de kans om te laten zien hoe serieus ze kunnen zijn als je hen de ruimte geeft om bij te dragen aan een duurzamere wereld, zei hij met zoveel woorden.

De vraag is wat deze beleidsmakende overheid voor elkaar krijgt zonder coherente visie van waaruit ze weer eenvoud en samenhang in beleid kan brengen

Interviewer Twan Huijs maakte van het interessante verschil tussen die twee gedachten - een liberale en toch weer overheidsgestuurde - geen kans en vroeg er niet op door. Minnesma kreeg de ruimte om te zeggen dat de overheid wel degelijk beleid moet maken.

De vraag is echter wat deze beleidsmakende overheid nog voor elkaar kan krijgen. De huidige generatie politici en ambtenaren rond de Tweede Kamer en het kabinet lukt het kennelijk al heel lange tijd niet meer om omvattende en coherente visies te maken waaruit logisch samenhangende maatregelen en wetten komen.

Operette-kabinet
De Nederlandse samenleving zal immers weer worden opgebouwd vanuit de provincies omdat het visieloze kabinet niet wil vallen. Dat schreven wij al eerder. Premier Rutte zei afgelopen vrijdag dat de provincies als zelfstandige bestuurslaag nu aan zet zijn. Slim vanuit de oude politiek. Hij wacht af en dat geldt ook voor de leden van zijn kabinet. Het CDA van Wopke Hoekstra en D66 van Sigrid Kaag houden elkaar in de houdgreep, maar trekken geen van beiden de stekker uit Rutte IV. Rutte verwacht dat noch het CDA noch D66 het kabinet zullen willen opblazen omdat geen van beide partijen daar electoraal beter van worden. Het CDA zal met zekerheid ineenschrompelen in de Tweede Kamer; D66 riskeert een fors aantal zetels verlies. Daarom willen de partijen blijven zitten tot de huidige sentimenten weer wat zijn bedaard. En dat laat zien dat Nederland de facto met een operette-kabinet zit omdat het beleid praktisch in de provincies zal worden gemaakt. Dat redt de huid van de coalitie (die hoopt op fouten van de kant van BBB). Tevens geeft het BBB en de provincies, die toch al - zij het keurig - tegen Den Haag opstonden, de kans om te laten zien of decentraal beter bestuur mogelijk is.

En juist daarom was Vonhofs zinnetje zo interessant als andere visie op het enthousiasme dat nodig is om een samenleving in beweging te krijgen om met de toekomst om te kunnen gaan. Vanuit de provincies kan de stembusuitslag in een vernieuwende bestuurscultuur voor Nederland worden omgezet, zo mogelijk zowel rechts- als linksom. Die vernieuwing is vooral in het noorden en oosten van het land te verwachten, waar GroenLinks in staat is tot oversteken en omdat BBB heeft aangegeven open te staan voor progressieve gedachten die boeren niet het kind van de rekening laten worden.

Hoe het zal gaan weet op dit moment nog niemand omdat de emoties over de verschillende gezichtsverliezen binnen de coalitie zich nog moeten zetten

Boeiend is het gegeven dat Minnesma steun betuigde aan BBB. Net zoals Johan Vollenbroek van stikstof-NGO MOB dat afgelopen week al deed om met name Schiphol, vliegveld Lelystad en energiecentrales te kunnen aanpakken en daarnaast de nodige industriële bedrijven te dwingen tot vergaande aanpassingen van hun bedrijfsvoering of te verdwijnen. Beide organisaties wonnen bij de Raad van State tegen de overheid. Volgens D66 zal de rechter besluiten dat het stikstofbeleid van Rutte IV gewoon moet worden uitgevoerd. Enerzijds is zeker dat er voldoende linkse juridische munitie is voor partijen als MOB om provincies het politieke leven moeilijk te maken. Anderzijds werd zondagavond bekend dat BBB vrijwel zeker 17 zetels krijgt in de Eerste Kamer, ten koste van D66. Dat betekent dat Rutte IV geen mogelijkheden meer heeft om 'over links te gaan' in de Senaat. Het zou voor D66 een reden moeten zijn om deelname aan het kabinet te staken; die uitslag dwingt het CDA immers een gang over rechts te moeten eisen.

Hoe het lot van Rutte IV zich zal ontwikkelen, weet op dit moment nog niemand. De emoties over de verschillende gezichtsverliezen binnen de coalitie moeten zich nog zetten. De afloop is niet te voorspellen, vindt ook Arendo Joustra van Elseviers Weekblad die het probleem ziet in het onzekere gedrag van de coalitiepartijen in Den Haag en tussen Den Haag en de provincies.

Ook is nog onduidelijk hoe groen BBB kan gaan in de provincies om met name MOB moreel de pas voor nieuwe procedures af te snijden. De boerenachterban zal een al te groene gang niet gemakkelijk accepteren, maar als BBB het juiste midden en de juiste toon vindt dan zal de partij bij de komende kabinetsverkiezingen de Tweede Kamer kunnen veroveren. Van Links tot Rechts is het land klaar met de vastgelopen visieloze soepigheid van de oude politiek.

* Taalkundig is 'zijn' een foutje, want de politiek is vrouwelijk. Het is dus 'haar' samenleving. Een kniesoor natuurlijk die daar over valt. Het is een opvallend zinnetje dat laat zien wat er gebeurt als een overheid die geen visie heeft en voor ieder deelincident wetten en regels maakt, verstrikt raakt. Vervolgens weer nieuwe wetten en regels maakt. Uiteindelijk ontstaat een labyrint waarin zij, burgers en bedrijven verdwalen. Het is een beeld van een formeel systeem dat het zicht op zichzelf is kwijtgeraakt en maar doorknoeit omdat de bestuurders denken dat ondernemers en burgers er anders een potje van maken. Onderwijl is overal drijfzand ontstaan.