Wanneer heeft u voor het laatst inktvis gegeten? Het is lastig terug te halen in het geheugen wat je recent ontbeten, geluncht, gedineerd en (vooral) gesnackt hebt. Van de laatste paar dagen, maar helemaal van de vorige week of maand. Dat is een fundamenteel probleem bij het wetenschappelijk voedingskundig onderzoek dat gebaseerd is op de informatie die deelnemers aan dat soort vaak langlopende onderzoeken verstrekken via vragenlijsten (eetdagboeken).

Zeekat
Maar de epidemiologie terzijde. De zeekat heeft geen moeite met zich herinneren wat hij gegeten heeft, blijkt uit nieuw onderzoek. ‘Cuttlefish remember details of their last meal, study finds’, kopt The Guardian. ‘Vergeten wat je vorige week maandag gegeten hebt? De zeekat kan zich er weinig bij voorstellen’, maakt Scientias er in een artikel van.

Cuttlefish, zeekat of sepia is de naam van een veel voorkomende – en veel gevangen en gegeten - inktvissoort. Het schuimachtige skelet van het dier spoelt vaak op het strand aan en dient in volières om de snaveltjes van de kanariepietjes aan te scherpen. Evenals het beest zelf is ook de inkt eetbaar, in Venetië zijn ze gek op seppie in nero.

Dit onderzoek levert het eerste bewijs van een dier dat resistent lijkt te zijn tegen leeftijdsgebonden achteruitgang. Het lijkt erop dat het onthouden met wie er (al) gepaard is, wat op relatief hoge leeftijd gebeurt, van dusdanig belang is, dat het behouden van een goed geheugen in een aftakelend lichaam een belangrijk evolutionair voordeel is
Intelligent
Ook is al langer bekend dat sepia’s opvallend - en als je er bij stilstaat eigenlijk schrikbarend - intelligent zijn. Van die eigenschap is gebruik gemaakt in een onderzoek door onderzoekers van de universiteit van Cambridge, waarin het geheugen van de dieren werd ingezet bij een test die ideeën over de werking van het brein moest checken, zowel het dierlijke als het menselijke.

In een listig opgezet experiment werd een twintigtal zeekatten een maand lang getraind om te reageren op vlaggetjes, witte en zwarte, die onder water aangaven waar hun favoriete of minder favoriete garnalen te vinden waren. Het eten werd aangeboden om de zoveel tijd, met intervallen die verschilden per garnaalsoort. Dagelijks werden de vlaggetjes verplaatst, om het nog ingewikkelder te maken. Aldus werd het zogeheten episodische geheugen getest: waar, wanneer en wat moesten de inktvissen onthouden om de lekkerste garnalen te vinden? Ze werden er goed in, in het combineren van alle drie de informatiestromen.

Eons
Het is vooral heel intrigerend hoe zo’n in de evolutie mijlen, eons en iphone-versies ver van ons afstaand wezen hetzelfde kan als de mens. Zeekatten leven maar een paar jaar en verouderen lichamelijk snel. Het onderzoekscohort van de dieren bestond uit eenjarigen en tweejarigen, wat betekende dat de ene helft tieners waren en de andere helft al bejaarden. Konden de verouderde zeekathersenen slechter nieuwe herinneringen aanmaken dan de jonge?

Neen. ‘Episodic-like memory is preserved with age in cuttlefish’, is de titel van het Cambridge-artikel. Ook oudere zeekatten kunnen prima onthouden waar lekker eten te vinden is, soms nog beter dan de jeugdige. Als ze overlijden op de gezegende leeftijd van 2 jaar, zijn hun hersenen kennelijk nog jong.

Er is een eenvoudige test om het episodische geheugen op te roepen. Iedereen kent wel het verschijnsel dat je iets uit een andere kamer gaat pakken, maar als je de gang oploopt ben je al vergeten wat. Dan helpt het om terug te lopen naar de plek waar je bedacht wat je wilde halen. De context van waar dat voornemen gevormd werd, het ‘waar’ en ‘wanneer’ helpt je het ‘wat’ te herinneren.

Hippocampus
Dit onderzoek was niet opgezet om te achterhalen of zeekatten menukaarten uit hun hoofd konden leren. Het was eigenlijk bedoeld (al benadrukken de researchers dat niet) om te achterhalen of het verouderen van de hersenen, en dan in het bijzonder de hippocampus, een rol speelt bij het verlies van het episodische geheugen bij het ouder worden.

Bij het fysieke verouderen verslechtert die vorm van het zich dingen herinneren, het opslaan van de dagelijkse gebeurtenissen en de bijbehorende emoties. De gangbare wetenschappelijke opvatting is dat het vermogen die context te maken en onthouden afhankelijk is van de werking van de hippocampus. Alzheimer verstoort het vormen van nieuwe herinneringen, onder meer door aantasting van de hippocampus.

“De leeftijdsgebonden achteruitgang van het episodisch geheugen is waarschijnlijk het gevolg van de verslechterende functie van de hippocampus in de hersenen,” schrijven de onderzoekers, die om die reden over ‘episodisch-achtig’ geheugen bij zeekatten spreken.

Gepaard
Ook stond wel vast dat het episodische geheugen talig en daarom exclusief menselijk was. Maar bij zeekatten werkt het kennelijk anders. Want zeekatten hebben helemaal geen hippocampus. Wel drie harten, acht armen en blauw-groen bloed, maar niet dezelfde opgebouwde hersenen als mensen. Hun prima geheugen is op een aparte hersenkwab gelocaliseerd.

Zeekatten onthouden behalve hun menu vooral ook met wie ze de afgelopen tijd gepaard hebben. Dit onderzoek, schrijven de researchers, levert “het eerste bewijs van een dier dat resistent lijkt te zijn tegen leeftijdsgebonden achteruitgang, althans in de context van episodisch geheugen.” Hun theorie is dat het onthouden met wie er (al) gepaard is, wat op relatief hoge leeftijd gebeurt, van dusdanig belang is, dat het behouden van een goed geheugen in een aftakelend lichaam een belangrijk evolutionair voordeel is.

Oudjes met het beste geheugen redden de soort. De onderzoekers waken er wel voor hier een parallel met de mens te trekken.
Dit artikel afdrukken