2 min
Als boer en trotse bewoner van de Alblasserwaard word ik onrustig van het regeerakkoord. Vanuit de opgaven die er zijn, kan de overheid grond en boerenbedrijven opkopen om stikstofruimte te creëren voor wonen, mobiliteit, industrie en natuur.
Ik vind dat Nederland zijn rijke landbouwgeschiedenis niet overboord moet gooien. In die wens voel ik me niet alleen. Het gaat niet alleen om het gebied waar ik geboren ben en waar mijn toekomst als boer ligt. Veel meer mensen voelen zich verbonden met hun streek en willen niet dat er van bovenaf van alles over hun gebied besloten wordt.
Een leefbaar platteland en een goed verdienmodel voor de boer gaan mij aan het hart. Als we van boeren vragen om voor maatschappelijke en ecosysteemdiensten te zorgen, dan moet de door ons gekozen overheid ook voorzien in een verdienmodel. Ik ben ervan overtuigd dat een grondbank daar een goed middel voor kan zijn. Ruim een jaar geleden schreef ik er een artikel over op Foodlog en dat maakte de tongen los. Ook Frans Timmermans bleek te porren voor een grondbank en inmiddels wordt het idee genoemd in het regeerakkoord. De vraag is alleen of we samen dezelfde kijk op zo’n grondbank hebben. Het regeerakkoord laat ruimte voor verschillende interpretaties. Ik ben er daarom nog niet gerust op.
In het regeerakkoord staat: “Met een grondbank vergemakkelijken we de instap voor jonge boeren en het vinden van ontwikkelruimte. Deze grondbank geeft vrijkomende grond uit te voor het extensiveren, omvormen en verplaatsen van bedrijven van boeren die graag door willen en voor natuur.”
Er is een lijst aan mensen die grond nodig hebben. Grond voor natuur, grond voor huizen, grond voor industrie en grond voor wegen.
Veel van de grond die nodig is, is nu gewoon nog landbouwgrond.
De vraagstukken en uitdagingen zitten de conceptuele ontwikkeling van een grondbank in de weg. Het risico bestaat daarmee dat we vooral bezig zijn met de problemen van vandaag oplossen en niet nadenken over toekomstperspectief voor de landbouw en het platteland. Zo mis je dé kans van de grondbank.
Ik durf te stellen dat Nederland een bottom-up aanpak nodig heeft die begint met de vraag wat de bewoners van een gebied willen. Je hebt klankbordgroepen nodig met boeren en burgers. Zo kun je de barrières bij boeren serieus nemen en is iedereen samen betrokken bij wat er gebeurt op het platteland. Samen creëer je een regionale grondbank. Die koopt grond in en geeft deze weer uit met voorwaarden die je met de klankbordgroep opstelt en een passende pachtprijs. Als instituut moet de grondbank autonoom zijn en daarom op afstand van de politieke waan van de dag blijven. De bank voert het lange termijn beleid uit dat de klankbordgroep opstelde. De grondbank voorziet zo in een vitale landbouw op een vitaal platteland waar je je samen thuis kunt voelen en waar je samen verantwoordelijkheid voor voelt. Zo ontstaat robuust perspectief.
De overheid is wel nodig maar in een andere rol: als participant. Als gebied kunnen we zelf nadenken over onze leefomgeving. Daarom pakken we de handschoen alvast op en wachten we niet op regelgeving van bovenaf. Heeft de overheid nog vertrouwen in initiatieven van burgers die hun verantwoordelijk nemen, zoals Pieter Winsemius 10 jaar geleden al voorstelde als basis voor een nieuwe bestuurscultuur? Wij hopen van wel.
Samen met een trots en gemêleerd Alblasserwaard-Vijfheerenlanden gezelschap werkt Chris op het moment uit hoe een grondbank eruit zou moeten komen te zien.
Dit artikel afdrukken
Een leefbaar platteland en een goed verdienmodel voor de boer gaan mij aan het hart. Als we van boeren vragen om voor maatschappelijke en ecosysteemdiensten te zorgen, dan moet de door ons gekozen overheid ook voorzien in een verdienmodel. Ik ben ervan overtuigd dat een grondbank daar een goed middel voor kan zijn. Ruim een jaar geleden schreef ik er een artikel over op Foodlog en dat maakte de tongen los. Ook Frans Timmermans bleek te porren voor een grondbank en inmiddels wordt het idee genoemd in het regeerakkoord. De vraag is alleen of we samen dezelfde kijk op zo’n grondbank hebben. Het regeerakkoord laat ruimte voor verschillende interpretaties. Ik ben er daarom nog niet gerust op.
In het regeerakkoord staat: “Met een grondbank vergemakkelijken we de instap voor jonge boeren en het vinden van ontwikkelruimte. Deze grondbank geeft vrijkomende grond uit te voor het extensiveren, omvormen en verplaatsen van bedrijven van boeren die graag door willen en voor natuur.”
Als gebied kunnen we zelf nadenken over onze leefomgeving. De overheid is wel nodig maar in een andere rol: als participant.Heel het regeerakkoord barst van de stippen op de horizon. Aan ambitie geen gebrek, aan ruimte wel. Ik stel dat er helemaal geen ‘vrijkomende gronden’ zijn. Het regeerakkoord wijdt één alinea aan het doel van een grondbank en 9 pagina’s aan de klimaat-, stikstof- en woningbouwopgaven.
Er is een lijst aan mensen die grond nodig hebben. Grond voor natuur, grond voor huizen, grond voor industrie en grond voor wegen.
Veel van de grond die nodig is, is nu gewoon nog landbouwgrond.
De vraagstukken en uitdagingen zitten de conceptuele ontwikkeling van een grondbank in de weg. Het risico bestaat daarmee dat we vooral bezig zijn met de problemen van vandaag oplossen en niet nadenken over toekomstperspectief voor de landbouw en het platteland. Zo mis je dé kans van de grondbank.
Ik durf te stellen dat Nederland een bottom-up aanpak nodig heeft die begint met de vraag wat de bewoners van een gebied willen. Je hebt klankbordgroepen nodig met boeren en burgers. Zo kun je de barrières bij boeren serieus nemen en is iedereen samen betrokken bij wat er gebeurt op het platteland. Samen creëer je een regionale grondbank. Die koopt grond in en geeft deze weer uit met voorwaarden die je met de klankbordgroep opstelt en een passende pachtprijs. Als instituut moet de grondbank autonoom zijn en daarom op afstand van de politieke waan van de dag blijven. De bank voert het lange termijn beleid uit dat de klankbordgroep opstelde. De grondbank voorziet zo in een vitale landbouw op een vitaal platteland waar je je samen thuis kunt voelen en waar je samen verantwoordelijkheid voor voelt. Zo ontstaat robuust perspectief.
De overheid is wel nodig maar in een andere rol: als participant. Als gebied kunnen we zelf nadenken over onze leefomgeving. Daarom pakken we de handschoen alvast op en wachten we niet op regelgeving van bovenaf. Heeft de overheid nog vertrouwen in initiatieven van burgers die hun verantwoordelijk nemen, zoals Pieter Winsemius 10 jaar geleden al voorstelde als basis voor een nieuwe bestuurscultuur? Wij hopen van wel.
Samen met een trots en gemêleerd Alblasserwaard-Vijfheerenlanden gezelschap werkt Chris op het moment uit hoe een grondbank eruit zou moeten komen te zien.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Marco Maas wat jij denkt is zeker niet het geval!
In enkele gevallen bleek 'de overheid' gedurende de jaren, niet inhoudelijk eenduidig. Daardoor zijn helaas niet alle gewekte verwachtingen en gemaakte afspraken nagekomen.
Frits van der Schans,
Laatste zin klinkt als dat er toch iemand (of een groepje) behoorlijk tekort gedaan is cq oneerlijk behandeld is door de rest.
Krijn Poppe met de ervaringen vanuit Wilnis - Vinkeveen ben ik voorzichtiger geworden met het voorspellen welke boeren doorgaan en welke stoppen. Vijftien jaar geleden kwam ik voor het eerst in het gebied en ontmoette verschillende oudere vrijgezelle boeren, een boerengezin zonder kinderen en een boerengezin zonder opvolger. Vrijwel iedereen dacht dat zij op termijn zouden stoppen. Anno 2022 zijn zij allemaal boer met opvolger cq reeds opgevolgd. Gelijktijdig was er destijds een redelijk ambitieuze melkveehouder waarvan niemand dacht dat hij weg zou gaan. Maar enkele jaren later zag hij elders meer perspectieven en kon de provincie hem ondersteunen bij de verplaatsing van zijn bedrijf.
Het gebiedsproces in dat gebied heeft met grote betrokkenheid van de melkveehouders, met aanzienlijke bemoeienis van provincie Utrecht, waterschap en natuur- en milieuorganisaties, met een grondbank, met natuurontwikkeling, met water/bodem opgaven etc. etc., de vitaliteit van de melkveebedrijven en de sociale cohesie onder melkveehouders vergroot.
En voordat iemand denkt dat alles goed is gegaan.... Nee, helaas niet. Daar baal ik stevig van en wie daarover meer wil weten, komt maar een keer koffie drinken.
Chris van Bruggen ik heb in #13 juist (willen) aangeven dat een grondbank juist een heel goed instrument kan zijn om maatschappelijk gewenste ontwikkelingen, inclusief een duurzamere landbouw, te realiseren. Persoonlijk zie ik meer perspectief in een (maatschappelijke) grondbank dan in kwalitatieve verplichtingen, met name met betrekking tot de uitvoering.
Mijn idee van een grondbank is niet dat de overheid zomaar gronden gaat opkopen die op de markt komen. Naar verwachting komt de overheid met een opkoopregeling voor (melk)veehouderijbedrijven. Als die bedrijven gronden bezitten, dan koopt de overheid die gronden ook op. Daarmee voorkomt de overheid dat die gronden nadien intensiever worden gebruikt (van grasland naar akker-/tuinbouw) en maakt ze een extensivering van omliggende melkvee- en akker/tuinbouwbedrijven mogelijk. Die gronden worden dan aangeboden met dat doel en vanuit dat perspectief, waardoor een pachtprijs ook lager zal moeten zijn dan de reguliere pacht. Eventueel kunnen ook voorwaarden als 'starters / jonge boeren' aan de verpachting van die gronden worden gekoppeld.
Volgens mij is een grondbank niet moeilijk, niet (grond-)prijs opdrijvend en biedt perspectieven voor melkveehouders en akkerbouwers/tuinders die grondgebonden en duurzaam willen ondernemen.
Chris, ik denk dat je concept kan werken als er komende 10 jaar vrij veel grond beschikbaar komt van boeren die geen opvolger hebben. Dan koopt de regionale grondbank die grond op en die uitgekochte boeren zullen hun geld vermoedelijk besteden aan de laatste aflossingen en een leuk huis met auto in het dorp of hun kinderen helpen een huis te kopen.
Als je vooral boeren gaat uitkopen op plaatsen waar je vernatting of extensivering wil maar waar de boeren nog jaren willen doorboeren en een opvolger hebben, dan gaan die hun geld elders in Nederland besteden en jagen de grondprijs op (en zetten aan tot intensivering in dat gebied).
Het goede nieuws voor de regionale aanpak is dat jullie als boeren die kennis hebben, en veel meer kennis dan de overheid of Wageningen uit de landbouwtelling. Zoals een boer tegen me zei: ik weet wel in deze polder wie er 50 wordt met kinderen die een niet-agrarische opleiding / belangstelling hebben en wie er niet meer in nieuwe zaken investeert en komende jaren steeds meer met de loonwerker doet en daarna wat meer gaat verhuren (totdat de kinderen de grond verkopen bij overlijden). Met inzet van die gebiedskennis en het aantrekkelijk maken dat proces te versnellen, kan je regionale grondbank gaan vliegen.
Maar het hangt dus als oplossingsrichting miijns inziens sterk af van het beschikbaar komen van gronden van boeren die niet meteen naar elders gaan verplaatsen en of dat dan genoeg is om de emissie-reductiedoelstellingen te halen. Want anders verplaats je het probleem van de Alblasserwaard naar Vijfheerenlanden of Flakkee.