Lees ook
Maandag 14 mei presenteerde Natuurmonumenten een onderzoek over insecten; het zijn er minder. En hop, de landbouw krijgt de schuld. Makkelijk scoren, zeggen de boeren. Terecht? Neen. Boeren en tuinders hebben de milieubelasting de afgelopen 20 jaar fors terug gedrongen en zetten bij wijze van spreken dagelijks nieuwe stappen voor een duurzame land- en tuinbouw. Als we niet oppassen, gaat de discussie over de gangbare landbouw alle kanten op. Over ons en vaak zonder ons. En dat kan niet!

Met die woorden vroegen bestuurders Ingrid van Huizen, Joris Baecke, Claude van Dongen en Marc Calon van LTO Nederland om respect. Ze willen niet dat boeren worden weggezet als de oorzaak achter ieder nieuwsfragment over het verdwijnen van insecten of vogels, biodiversiteit of ammoniakuitstoot. Ze zijn niet voor niets onderdeel geworden van het Deltaplan Herstel Biodiversiteit, voegen ze toe. "We doen dus actief mee en gaan voor een natuurinclusief platteland waar op een moderne manier voedsel geproduceerd kan worden en boeren en tuinders een inkomen kunnen verdienen. Boeren en tuinders zijn niet tegen biodiversiteit. Dat beeld roept Natuurmonumenten wel op door de land- en tuinbouw in het verdachtenbankje te zetten."

De voorwaarden en de nieuwe activisten
Vervolgens kwamen de voorwaarden. LTO wil werken aan "herstel van biodiversiteit" door boerenproductie te maken met "minder input, meer output en hoger van kwaliteit". Daar moet de samenleving voor betalen. In het midden blijft of dat moet gebeuren door consumenten in de winkel of door overheden met subsidies. LTO zegt het zo: "als de maatschappij meer biodiversiteit wil, dan kan de landbouw ook dat produceren, maar dan moet de ecologie ook economisch gewaardeerd worden."

De criticasters zeuren, zou je in die woorden kunnen lezen
Nederland ontwikkelt zich tot een land waar het fenomeen 'gesprek tussen doven' goed te bestuderen valt rond deze nationale casus die inmiddels vrijwel dagelijks via de algemene publiekspers en sociale media te volgen is. Waar vroeger milieu- en dierenwelzijnsgroepen jarenlang zonder tegenspraak tegen boeren konden ageren, zijn er inmiddels vele pro-boer activisten en kreeg Yvon Jaspers zelfs een nieuw programma op TV om het geluid van die nieuwe activisten te versterken naar het brede publiek. Yvon Boer-zoekt-Vrouw Jaspers begint haar nieuwe TV-show morgen. Daarin gaat ze ter promotie het doen en laten van de Nederlandse boer laten zien. Volgens agrarische krant Boerderij zegt Jaspers klaar te zijn voor "de bagger" die ze over zich heen gaat krijgen omdat ze geen aandacht vraagt voor het dierenwelzijn op boerenbedrijven maar voor het moeilijke leven van de boeren zelf. Jaspers zegt de kritiek die al eerder op onderdelen van haar programma's te horen was, niet te lezen omdat ze "er niks mee kan." De criticasters zeuren, zou je in die woorden kunnen lezen.

Het probleem verandert er niet door. Nederlandse boeren moeten hun kostprijs verder verhogen terwijl die in Nederland door hoge grondprijzen en uitvoering van milieueisen al hoger is dan overal elders. Dat komt hen slecht uit omdat ze de enige land- en tuinbouwers ter wereld zijn die verreweg het grootste deel van hun oogst of dieren naar het buitenland moeten verkopen. Dat buitenland heeft de keuze om goedkopere en voor de eigen consument even goede waar te kopen.

Het gesprek tussen doven zal dan ook in een hogere versnelling gaan
Puntdruk en aflossingsproblemen
Ons echte probleem? Om in Nederland net zoveel te blijven produceren als nu, moeten buitenlandse consumenten duur voor onze biodiversiteit en insecten betalen, terwijl ze in hun thuismarkt een minstens zo biodivers en even goed product voor minder kunnen kopen. Ons land is klein en vol en we maken en verwerken er een beetje veel. Daar zijn we goed in en rijk van geworden, maar we hebben te maken met - zoals het in vakjargon heet - puntdruk. Dat is de korte samenvatting van wat het CBS deze week ontdekte in de eerste rapportage over onze Brede Welvaart.

De boeren, boerenactivisten en Yvon Jaspers vragen om aandacht voor de moeite die boeren hebben om in die context geld te verdienen om hun schulden af te lossen. Het besef hoe dat beter kan groeit, maar is geen oplossing voor het gros van de boeren. Het is maf om Nederlandse boeren nog eens extra de schuld te geven van natuurschade en dierenleed én te doen alsof hun aflossingsproblemen zich vanzelf oplossen als ze die schade voortaan voorkomen. Dan zal het merendeel namelijk nog steeds niets verdienen; ze zullen er zelfs eerder verder op achteruitgaan.

Natuurlijk moet de boer zich niet laten doen. Hij moet een realist worden en zijn situatie koel in kaart brengen om geen investeringen te doen die niet terug te verdienen zijn.

Boeren moeten dus beter leren ondernemen en de rekening bij consumenten neerleggen, maar dat antwoord is niet bevredigend
De ander moet het doen
Nog voor de zomer verschijnt een visie van de minister van landbouw. Die zal ook over dit heikele onderwerp moeten gaan. Er zal vermoedelijk in te lezen staan dat de Nederlandse boer goed voor de natuur moet zorgen en producten maken waar consumenten voor willen betalen. Hoe dan? Dat zal er niet in staan. Daarna zal het gesprek tussen doven dan ook in een hogere versnelling gaan. De minister zal blijven zeggen 'maak meer van waarde'. De milieu- en dierenwelzijnsorganisaties zullen zeggen 'maak meer kosten voor een beter welzijn en milieu'. De boer zal zeggen 'betaal ons daarvoor'. Die laatste vraag zal niemand verstaan, omdat boeren ondernemers zijn; die moeten zelf maar zorgen dat ze betaald worden en goede concepten ontwerpen. Dat maakte de minister van de week nog duidelijk in het parlement: het betere Holland Varken is geen politieke maar een private verantwoordelijkheid. Boeren moeten dus beter leren ondernemen en de rekening bij consumenten neerleggen. Dat antwoord is niet bevredigend omdat het onvoldoende door boeren kan worden gerealiseerd: ze hebben te veel geld uitstaan dat ze op die manier niet meer terug kunnen verdienen.
Niemand zal een reëel antwoord proberen te geven op de vragen hoe je dat allemaal tegelijk kunt laten lukken, hoe je eerlijk vaststelt voor wie geen oplossingen bestaan en hoe je daar toch goed mee om kunt gaan.
Als dit beeld klopt, zal het blijven bij wijzen naar problemen die de ander moet maar niet kan oplossen. Qua financiële liquiditeit houdt de boer dat het kortst vol. Daarom zal vooral het boerenactivisme luider worden.


Aanvulling (21 mei, 16.00 uur): boeren zijn blij met Yvon Jaspers' nieuwe programma en de commentaren die het oplevert.



Dit artikel afdrukken