2 min
Verreweg het merkwaardigste boek dat ik vorig jaar heb gelezen, is Niet iedereen kan een bizon schieten van Charlotte De Backer, hoofddocent communicatiewetenschappen aan de UAntwerpen. Ze noemt haar boek een 'manifest'. Ze zit ook in een internationaal onderzoek naar de invloed van lockdowns op onze eetgewoontes en op ons sociaal weefsel.
Door de pandemie mochten we een tijd niet samen eten. Het is dat samen eten dat haar net zo interesseert. In het Steentijdperk was jagen op groot wild een collectief gebeuren. Bizons en mammoets komen in grote porties. Wortels trekken en vruchten plukken gaat ook beter in groep. Het is maar logisch dat je dan, wanneer je samen voor eten zorgt, ook samen eet.
Sacraal
Eten delen is iets sacraals. Eten of drinken weigeren is daarom een oud taboe in alle beschavingen. Mijn vader leerde mij al jong dat je op café nooit drank mag weigeren die op een eerlijke manier wordt aangeboden (“neem desnoods een stuk chocolade,” fluisterde hij mij toe). Dat is volgens De Backer de reden waarom vegetariërs zo'n wrevel opwekken aan tafel. Zij weigeren het voedsel dat gedeeld wordt. Traditioneel staat dat gelijk met een oorlogsverklaring.
Maar er is meer. Voedsel delen kwam vroeger veel vaker voor, ook in de klassieke horeca. Als kind herinner ik mij Franse restaurants waar de dagschotel voor iedereen op tafel werd gezet. Je liet je opscheppen door een tafelgenoot die je niet noodzakelijk kende. Ook op school mochten we de eetzaal pas binnen wanneer we met acht waren. Je kreeg op tafel een schotel vlees, één met aardappelen en één met groenten. We moesten zelf delen. Die verdeling is nooit gelijk.
Zoiets heet officieel service à la française. De schotels staan op tafel en je bedient anderen en jezelf. Vandaag hebben restaurants en de schaars overgebleven schoolrefters een service à la russe: iedereen krijgt afgemeten evenveel op zijn bord aangereikt. Dat begint, door schuld van de televisiekoks, zelfs thuis door te dringen.
De Backer betreurt dat. Als iedereen een gelijke hoeveelheid op zijn bord krijgt, is er geen leerproces meer, geen sociaal overleg. Wie wil welk stuk van de kip? Wil je de voor- of de achterkant van de koeientong? Zeven spruitjes, of tien? Naar wie gaat de laatste asperge? Voor al die stukken zijn er liefhebbers en haters. Daar moet over onderhandeld worden. En net dat is zo goed om te leren samenleven.
Passend, billijk en rechtvaardig
Zo stelt Charlotte voor om zeker nooit cupcakes te geven op een kinderfeestje. Je leert daar niets mee. Neen, maak een taart en snij die vooral in ongelijke delen. Iemand (de jarige?) zal het grootste stuk krijgen, maar één slachtoffer zal zich met het kleinste moeten tevreden stellen. De kans op frustratie, zelfs traantjes, is niet gering. Maar de les is wel geleerd. De volgende dagen krijgt het onfortuinlijke kindje een groot besef van wat passend, billijk en rechtvaardig is.
Maar lees vooral het boek.
Dit artikel afdrukken
Sacraal
Eten delen is iets sacraals. Eten of drinken weigeren is daarom een oud taboe in alle beschavingen. Mijn vader leerde mij al jong dat je op café nooit drank mag weigeren die op een eerlijke manier wordt aangeboden (“neem desnoods een stuk chocolade,” fluisterde hij mij toe). Dat is volgens De Backer de reden waarom vegetariërs zo'n wrevel opwekken aan tafel. Zij weigeren het voedsel dat gedeeld wordt. Traditioneel staat dat gelijk met een oorlogsverklaring.
Maar er is meer. Voedsel delen kwam vroeger veel vaker voor, ook in de klassieke horeca. Als kind herinner ik mij Franse restaurants waar de dagschotel voor iedereen op tafel werd gezet. Je liet je opscheppen door een tafelgenoot die je niet noodzakelijk kende. Ook op school mochten we de eetzaal pas binnen wanneer we met acht waren. Je kreeg op tafel een schotel vlees, één met aardappelen en één met groenten. We moesten zelf delen. Die verdeling is nooit gelijk.
Als iedereen een gelijke hoeveelheid op zijn bord krijgt, is er geen leerproces meer, geen sociaal overlegService à la russe
Zoiets heet officieel service à la française. De schotels staan op tafel en je bedient anderen en jezelf. Vandaag hebben restaurants en de schaars overgebleven schoolrefters een service à la russe: iedereen krijgt afgemeten evenveel op zijn bord aangereikt. Dat begint, door schuld van de televisiekoks, zelfs thuis door te dringen.
De Backer betreurt dat. Als iedereen een gelijke hoeveelheid op zijn bord krijgt, is er geen leerproces meer, geen sociaal overleg. Wie wil welk stuk van de kip? Wil je de voor- of de achterkant van de koeientong? Zeven spruitjes, of tien? Naar wie gaat de laatste asperge? Voor al die stukken zijn er liefhebbers en haters. Daar moet over onderhandeld worden. En net dat is zo goed om te leren samenleven.
Passend, billijk en rechtvaardig
Zo stelt Charlotte voor om zeker nooit cupcakes te geven op een kinderfeestje. Je leert daar niets mee. Neen, maak een taart en snij die vooral in ongelijke delen. Iemand (de jarige?) zal het grootste stuk krijgen, maar één slachtoffer zal zich met het kleinste moeten tevreden stellen. De kans op frustratie, zelfs traantjes, is niet gering. Maar de les is wel geleerd. De volgende dagen krijgt het onfortuinlijke kindje een groot besef van wat passend, billijk en rechtvaardig is.
Maar lees vooral het boek.
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_84_s_c1.jpg)
Nick, in alle eerlijkheid, ik moet de eerste moslim die varkensvlees eet uit beleefdheid, omdat hij/zij uit geloofsovertuiging weet dat "gastvrijheid boven vroomheid gaat" nog tegenkomen. De moslim die varkensvlees eet heeft gewoon niks met het religieuze voorschrift dat het eten van varkensvlees onrein is. Die eet gewoon varkensvlees, helemaal los van "ik moet hier even doorheen want ik wil de gastheer niet beledigen". De vegetariër zal ook niet snel vlees eten "om de lieve vrede te bewaren". Dat "ik doe maar gezellig mee want ik wil niemand beledigen" is anno 2023 misschien nog zo bij staatsiebezoeken en in afgelegen dorpsgemeenschappen, waar het advies van jouw vader nog geldt "neem maar gewoon chocolade maar zeg vooral geen nee". Wat denk jij dat de gemiddelde vegetariër of moslim doet in zo'n gemeenschap? Die zegt net zo goed "geef mij maar chocolade " (of de salade, of de omelet).
Je negeert de kern van mijn opmerking. Jouw verhaal (correctie, jouw verhaal over De Backer) gaat over het sociale aspect van "samen eten". Het "leren van elkaar" door voedsel te delen. Zoals jij het beschrijft, is discussie over wie welk stuk van de kip wil heilzaam, positief, gunstig voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden. Maar zodra iemand helemaal geen kip wil, stopt dat leerproces kennelijk, want die persoon "veroorzaakt wrevel". Dat botst met de rest van het betoog. Ik snap best wel dat je uitgaat van conservatieve, traditionele gemeenschappen waar weinig besef is van de grote wereld daarbuiten, de traditionele gemeenschappen waar de gemiddelde buitenstaander aan zijn water aanvoelt dat hij nu niet moet weigeren want uh oh ik wil geen wrevel. Dus hij accepteert en hij gooit weg, of spuugt uit, of verstopt, als niemand kijkt. Dat is absoluut een sociaal leerproces, maar niet helemaal zoals in dit artikel wordt bedoeld.
Die ene opmerking "daarom veroorzaken vegetariërs wrevel" had je beter kunnen weglaten, want het ondermijnt de argumentatie dat samen eten socialiseert en legt iets anders bloot. Dit pleidooi voor samen eten legt met die ene opmerking de grens bij "ons soort mensen". Het opent de vraag "wat is nou eigenlijk sociaal"? Is het "Ik respecteer wat jij niet eet, even goede vrienden, samenzijn is belangrijker" of "Als jij niet eet wat ik eet voel ik wrevel, vergeet het dan maar dat we gezellig samen kunnen eten en vrienden kunnen zijn".
Aangeboden eten weigeren, en zo weet ik ook door veel gereisd te hebben, is op veel plaatsen op aarde een zware belediging. Moslims weten dat ook, en hun voorschriften zeggen trouwens dat gastvrijheid gaat boven vroomheid (alleen is de jongere generaties dat precies vergeten). Je mag dus je eigen voedseltaboe's opzij zetten voor de wetten van de gastvrijheid. Maar dat is slechts één voorbeeld (en specifiek niet vermeld bij De Backer).
De stierenkloten , criadillas, worden overigens beschouwd als het erestuk van de stier en dus inderdaad aangeboden aan de eregast. Je zal maar beter tweemaal nadenken alvorens ze te weigeren.
Nick, er is consensus dat "samen eten" op allerlei manieren goed voor de mens is, dat wordt bevestigd door De Backer, zo lezen we in jouw artikel.
De opmerking over "vegetariërs die wrevel veroorzaken omdat ze weigeren wat gedeeld wordt" (geciteerd in jouw artikel, dus laten we ervan uitgaan dat De Backer die opmerking maakt in het boek dat jij bespreekt) slaat daarbij als een tang op een varken en is in strijd met het hele argument dat "samen eten" leidt tot (ik citeer) "onderhandelen, leren samenleven". De liefhebbers van de delicatesse stierenkloten kunnen zich wel voorstellen dat niet iedereen verzot is op stierenkloten en dus weigert wat gedeeld wordt, even goede vrienden, laten we gewoon gezellig samen eten, er zijn alternatieven. Maar De Backer veroordeelt (in ieder geval volgens jouw bespreking) mensen die weigeren wat gedeeld wordt.
De Backer stelt, zoals wij lezen in jouw artikel, dat samen eten zorgt voor "een leerproces, sociaal overleg". Iedereen kan zich daarbij iets voorstellen, dankzij de manier waarop jij het beschrijft. Maar kennelijk wordt de vegetariër (en daarmee ook de moslim, of de geen-alcoholdrinker, of degene met coeliakie, enzovoorts) uitgesloten van dat leerproces, dat sociaal overleg. Want die vegetariër, zo lezen we in jouw artikel, die "veroorzaakt wrevel". Dus het leerproces, het sociaal overleg bij het "samen eten" heeft kennelijk zijn grenzen volgens De Backer, zoals jij ons laat weten.
Door te reageren met "lees het boek" lijkt het of het allemaal niet klopt wat jij hier schrijft over het boek.
Anita, ik raad je aan het boek te lezen.
Toch ook even over deze opmerking: "Dat is volgens De Backer de reden waarom vegetariërs zo'n wrevel opwekken aan tafel. Zij weigeren het voedsel dat gedeeld wordt. "
Hier lijkt De Backer een eigen vooroordeel over "vegetariërs" te verwerken in een verder goed verhaal over het belang van "samen eten".
Ik vermoed dat De Backer niet zou zo stellig zou durven beweren:
"Dat is volgens De Backer de reden waarom moslims zo'n wrevel opwekken aan tafel. Zij weigeren het voedsel dat gedeeld wordt. "
Of:
"Dat is volgens De Backer de reden waarom niet-stierenkloteneters zo'n wrevel opwekken aan tafel. Zij weigeren het voedsel dat gedeeld wordt. "
"Dat is volgens De Backer de reden waarom mensen die geen alcohol drinken zo'n wrevel opwekken aan tafel. Zij weigeren het voedsel dat gedeeld wordt. "
Misschien heeft De Backer persoonlijk alleen te maken met nare, starre principiële vegetariërs en projecteert ze daarom die persoonlijke ervaring op het grote geheel. Maar vóór zo'n uitspraak te doen, had De Backer zich beter eerst kunnen verdiepen in de talloze groepen waar niet-(varkens)vleeseters en geen-alcoholdrinkers tips & tricks delen om maar niet die wrevel op te wekken en bereid blijken om zich in allerlei bochten te wringen om maar niet dat vlees te eten of niet die alcohol te drinken zonder uit de groep te vallen.
Wat blijkt? De oplossing voor "Ik wil geen wrevel opwekken" blijken excuses als "ik ben op dieet" "ik neem medicijnen", "ik ben allergisch" "ik heb net gegeten", "ik voel me niet zo lekker". Elk excuus dat niet ruikt naar principes of religie blijkt beter geaccepteerd te worden bij de "he doe nou eens gezellig mee" meerderheid dan "ik ben vegetariër" of "ik ben moslim" of "ik drink geen alcohol en nee ik heb nooit een alcoholprobleem gehad".
Geen stierenkloteneter zal wrevel voelen als iemand zegt "uh... nee.. bedankt". In Spanje weten ze dat niet iedereen dol is op stierenkloten. En dat je ook zonder stierenkloten te delen heel gezellig samen kunt eten.