De laatste jaren is er veel te doen over ons koloniaal verleden. Het Westen overspoelde de rest van de wereld met nieuwe producten, uit eigen land, maar ook uit andere koloniën. Maniok is niet Afrikaans, pinda's en bananen zijn dat ook niet.
De imperialistische mogendheden stortten blikjes sardienen en kookpotten uit over heel Afrika. In de komende weken zal ik eens snuisteren naar de omgekeerde beweging: wat heeft dat koloniale avontuur voor ons eigen voedsel betekend?
Het tijdperk van de Belgen in Congo eindigde zo rond 1973 met de 'zaïrisering', jaren na de onafhankelijkheid. Duizenden Belgische ondernemers en boeren keerden noodgedwongen terug naar huis. Hun bedrijven waren ingepikt door getrouwen van het regime van Mobutu.
Wij hebben allemaal gehoord van moambe en saka saka. Maar waar kan je dat eten in Brussel? Bij wie staat het thuis op het menu? Ja, er zijn wel eethuisjes in Matonge met moambe op de kaart, maar dat zijn geen adresjes voor oud-kolonialen. Die restaurants zijn er voor mensen die vandaag naar wereldkeuken zoeken, niet voor nostalgici.
Oranje saus
Het gerecht heet in deze tijd mwamba, dat is Lingala voor de oranje saus van gestampte oliepalmvruchten. Die saus past niet alleen goed bij kip, maar evengoed bij ander vlees. Hoewel mwamba beschouwd wordt als nationale plat van Congo, komt de bereiding voor van Senegal ('sauce graine') tot Angola, het Afrikaanse gebied waar de oliepalm (Elaeis guineensis) van nature groeit. Het vroegste recept dat ik vond, noteerde ik uit een reclame-receptenboekje voor de merken Liebig en Fray Bentos, met als titel: Les gourmets au Congo. Het is een gidsje bestemd voor de jonge koloniale ambtenaren voor hun reis naar de kolonie en het heeft geen datum – misschien nog van voor de oorlog?
“Je moet vers gestampte (rode) palmpulp hebben, dan neem je de mooie stukken van een malse kip,” staat er te lezen. Zonder twijfel een moeilijke opgave in het land van de 'poulet cycliste', het Afrikaanse renkieken dat beenharde billen heeft. “Laat de stukken kip garen in de palmolie. Het moet een lange en zachte garing zijn om malse kip te krijgen. Doe er flink wat zout en pili-pili over. Wanneer de kip goed gaar en zacht is, dien je ze op met witte rijst en maniokbladeren, gestoofd als spinazie.”
Dus niet met pindakaas
Dat laatste is dus de fameuze saka saka. Hier in Brussel is rode, ruwe palmolie nu te vinden in de Afrikaanse winkels. Het spul is bij onze temperaturen hard. Je moet ze dus al wat verwarmen. De rode smurrie maakt overigens vervelende vlekken, opletten dus, maar de smaak is aangenaam notig en verwarmend. Saka saka vind je in de winkel in blik, maar is ook in zakjes in de diepvries te krijgen als 'pondu'. In heel wat recepten op het web wordt de rode palmolie weggecijferd en vervangen door pindakaas. Niet te vergelijken. Dat zal komen van auteurs die nog nooit rode palmolie van dichtbij hebben gezien? Het kan ook komen van regionale verschillen. Ook Angola beschouwt 'muamba de galinha' als nationaal gerecht.
Maar de bereiding is écht wel koloniaal te noemen. Congolezen zelf drukken mij op het hart dat mwamba in deze vorm gegeten werd door de Belgen in Congo, niet door de lokale bevolking. Smakelijk.
Dit artikel afdrukken
Het tijdperk van de Belgen in Congo eindigde zo rond 1973 met de 'zaïrisering', jaren na de onafhankelijkheid. Duizenden Belgische ondernemers en boeren keerden noodgedwongen terug naar huis. Hun bedrijven waren ingepikt door getrouwen van het regime van Mobutu.
Er zijn wel eethuisjes met moambe op de kaart, maar die zijn er voor wie vandaag naar wereldkeuken zoekt, niet voor nostalgiciWat eten wij vandaag nog dat typisch is voor oud-kolonialen? Welke gerechten op onze tafels herinneren aan Congo? Tapiocaparels? Wat is de soulfood van de teruggekeerden? In België is daar weinig van over. Veel recepten brachten zij niet met zich mee, toch niet in vergelijking met de koloniale mogendheden als het Verenigd Koninkrijk of Frankrijk.
Wij hebben allemaal gehoord van moambe en saka saka. Maar waar kan je dat eten in Brussel? Bij wie staat het thuis op het menu? Ja, er zijn wel eethuisjes in Matonge met moambe op de kaart, maar dat zijn geen adresjes voor oud-kolonialen. Die restaurants zijn er voor mensen die vandaag naar wereldkeuken zoeken, niet voor nostalgici.
Oranje saus
Het gerecht heet in deze tijd mwamba, dat is Lingala voor de oranje saus van gestampte oliepalmvruchten. Die saus past niet alleen goed bij kip, maar evengoed bij ander vlees. Hoewel mwamba beschouwd wordt als nationale plat van Congo, komt de bereiding voor van Senegal ('sauce graine') tot Angola, het Afrikaanse gebied waar de oliepalm (Elaeis guineensis) van nature groeit. Het vroegste recept dat ik vond, noteerde ik uit een reclame-receptenboekje voor de merken Liebig en Fray Bentos, met als titel: Les gourmets au Congo. Het is een gidsje bestemd voor de jonge koloniale ambtenaren voor hun reis naar de kolonie en het heeft geen datum – misschien nog van voor de oorlog?
“Je moet vers gestampte (rode) palmpulp hebben, dan neem je de mooie stukken van een malse kip,” staat er te lezen. Zonder twijfel een moeilijke opgave in het land van de 'poulet cycliste', het Afrikaanse renkieken dat beenharde billen heeft. “Laat de stukken kip garen in de palmolie. Het moet een lange en zachte garing zijn om malse kip te krijgen. Doe er flink wat zout en pili-pili over. Wanneer de kip goed gaar en zacht is, dien je ze op met witte rijst en maniokbladeren, gestoofd als spinazie.”
Dus niet met pindakaas
Dat laatste is dus de fameuze saka saka. Hier in Brussel is rode, ruwe palmolie nu te vinden in de Afrikaanse winkels. Het spul is bij onze temperaturen hard. Je moet ze dus al wat verwarmen. De rode smurrie maakt overigens vervelende vlekken, opletten dus, maar de smaak is aangenaam notig en verwarmend. Saka saka vind je in de winkel in blik, maar is ook in zakjes in de diepvries te krijgen als 'pondu'. In heel wat recepten op het web wordt de rode palmolie weggecijferd en vervangen door pindakaas. Niet te vergelijken. Dat zal komen van auteurs die nog nooit rode palmolie van dichtbij hebben gezien? Het kan ook komen van regionale verschillen. Ook Angola beschouwt 'muamba de galinha' als nationaal gerecht.
Maar de bereiding is écht wel koloniaal te noemen. Congolezen zelf drukken mij op het hart dat mwamba in deze vorm gegeten werd door de Belgen in Congo, niet door de lokale bevolking. Smakelijk.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
#9: daarentegen zijn authentieke curry gerechten al vele jaren de meest populaire uit eten gerechten in de UK geworden... en terecht! Daar kan Congo niet aan tippen. Brazilië misschien wel met haar multiculturele mix van Afrika, Europa (Azië) en Amerika... en regionale diversiteiten daarin. Suriname ook een voorbeeld.... maar minder breed....
#8 nee. Culinaire palmolie prima, als van goede herkomst. Maar massaal gebruik van palmolie een nog steeds groter wordende wereldramp nu. En 'certificering' als afkomstig van enorme mono cultures een aanfluiting (net als met die 'gecertificeerde' GMO soja, en - in samenhang daarmee - ons '1 ster' vlees). Maar niet als afkomstig van lokale boeren binnen een framework van diverse evenwichtige landbouw en natuur. Maar een klein deel verantwoord in Congo en elders.... en het overgrote deel niet? En een verleidelijk aanbod van veel goedkopere rode palmolie? Waar zal een restaurant dan voor kiezen? Fraude bij productie? (overigens gaat zo een fles bij mij minstens een half jaar mee voor af en toe, en gebruik ik idd veel meer ook heerlijke en gezonde olijfolie - waar tussen ook grote verschillen, stiekeme bewerkingen ... onvergelijkbaar met het industriële gebruik... een groot irritatiepunt ook de met loog/zoutzuur/kleurstof 'gefermenteerde' olijven die massaal aangeboden worden, zonder dat dit vermeld wordt). Als het oerwoud en natuurgebieden niet zo enorm gesloopt zouden worden, roofbouw zonder toekomst de productie bepaalt, is palmolie gebruik geen probleem. Net zomin als soja gebruik. Landbouw hier ook.
Overigens is versgeperste lijnzaad olie in mijn smaakbeleving een van de lekkerste oliën. Overheerlijke nootachtige smaak en supergezond. En van eigen bodem (alleen niet geschikt om te verhitten, dus op het laatste pas toevoegen een een gerecht). Geen oerwoudkap voor nodig.
Dus ja... er zijn ook alternatieven voor rode palmolie in 'authentieke' gerechten denkbaar.... al kan de smaak anders (maar niet persé minder) zijn. Sterker zelfs.... veel Afrikaanse gerechten zijn voor verbetering vatbaar, vergeleken met het primitieve stammen recept. Dat is geen heiligmakend iets. Net zomin als Europese recepten dat zijn.... behalve voor de puristen zonder creativiteit.
(Sorry Nick... maar mijn echte Belgische uiensoep - heerlijk - zoals ik die leerde op een Belgische viskotter als kok, heb ik inmiddels toch nog veel lekkerder gemaakt ;)... net zoals die oer Hollandse snert... waarbij de knolselderij toch niet mag ontbreken.... zoals wel in álle industriële erwtensoepen... dus moeilijk te beoordelen in hoeverre rode palmolie vervangbaar is... niet compleet denk ik, het hoort toch bij het originele gerecht, dat wij niet iedere dag hoeven te eten.... wij hebben onze snert en stamppotten ;)
Interessant om te lezen hoe beperkt Congolese voeding is doorgedrongen tot de oude kolonisator België. In Nederland is dat anders: hier is de 'Indische rijsttafel' onderdeel geworden van de Nederlandse eetcultuur. Dat zien we terug in de talrijke Chinees-Indische restaurants hier (veelal met 'Chin. Ind. Rest.' op de gevel, om te besparen op dure neonletters ;-)).
Daarover is ook een fotoboek verschenen, omdat die cultuur hier inmiddels aan het verdwijnen is: De jongere generatie wil het restaurant niet overnemen en de Nederlandse consument is meer geïnteresseerd geraakt in de authentieke Chinese of Indonesische keuken. Er is nu minder interesse in de aan de Hollandse smaak aangepaste 'fusion cooking' (minder pittig, overal pindasaus overheen).
#7 Dus jouw "originele culinaire rode palmolie" die jij altijd in de kast hebt staan, is het eigenlijk ook niet vanwege Musk, maar gelukkig hebben ze blikken met Griekse olijfolie bij de Lidl en ik kan eventueel ook nog kruiden gebruiken. Heb ik het zo een beetje goed samengevat?
Aan de kleur ;).... bij toko's/ Afrikaanse winkels in fles verkrijgbaar... maar dan nog.... kan die van roofbouw plantages afkomstig zijn die voornamelijk produceren voor de industrie hier. In Congo is een Indonesisch/ Maleisische multinational nu bezig met het platwalsen van het oerwoud daar (het laatste regenwoud dat nog min of meer intact was./.. afgezien dan van kostbare metalen winning voor Goud en XSpace Musk Tesla accu's...de hoofdoorzaak van de sociale problemen daar) voor onze industrie... dus Afrikaanse herkomst zegt ook niets meer.... Modern kolonialisme.
Gebruik maar olijf en saffloerdistel olie als je niets weet over de herkomst ;)
(in Duitsland die mooie distel olie 1,99 de liter, maar weinig verschil meer met industriële zonnebloem/ GM soja olie en veel beter... rode palmolie alleen als je zeker bent van de herkomst... gebruik anders kruiden enzo om lekkere smaken te geven./.. genoeg anders lekkers en gezonds)
(net 3 liter blik Kretenzer olijfolie bij de Lidl gekocht voor 15 euro... prachtige kwaliteit... en NL lijnzaadolie ook unieke smaak ongebakken)