Bonen? Die zijn te normaal. Fijne erwtjes? Dat zijn elitaire boontjes, maar heel erg ingeburgerd en dus 'oude' keuken. Gelukkig zijn er nog de rustieke erwten: de gele erwten.
Gele erwt
Gele erwten zijn net zoveel erwt als de groene. Ze behoren tot dezelfde botanische soort Pisum sativum, een plant die oorspronkelijk in het wild gedijde rond de Middellandse Zee. In de hogere kringen werden jonge erwtjes gegeten. Het Grauw at zijn bonen geel en rijp. Gele erwten zijn voedzamer en beter te bewaren, want ze drogen aan de plant zelf. Ze kunnen verder een heel jaar mee tot de volgende oogst: voedsel voor bange dagen.
Maar ik heb nooit een tante of moeder gekend die ons tijdens een maaltijd gele erwten voorzette. Voor zover ik weet is de gele erwt verbannen uit het Vlaamse collectieve geheugen. Tot nu dus.
Voor zover ik weet is de gele erwt verbannen uit het Vlaamse collectieve geheugenDe gele erwt is altijd een droge boon. De groene erwt wordt meestal vers gegeten, maar is evengoed gedroogd te vinden. In bijna alle gevallen zijn die erwten 'gesplit', ontdaan van hun taaie zaadhuid, hun pericarp, volgens de botanici. Men spreekt dan van spliterwten. De twee helften van de gesplitte erwt zijn de zaadlobben met daarin voedsel voor de jonge plant.
Nepvlees
In sommige rurale Franse kookboeken vind je nog een soupe aux pois met gele erwten, maar de academische Franse erwtensoep, de potage Saint-Germain wordt toch vaker met groene klaargemaakt. Gele erwten worden vandaag vooral in Canada geteeld. Op héél grote oppervlakten.
Van daar voorzien zij de hele wereld van spliterwten. De productie is de laatste jaren extra gestegen door de stijgende vraag naar nepvlees. Spliterwten zijn erg goedkoop en dus gebruikt de voedingsindustrie deze het liefst. Je wil niet weten hoe ze dat maken.
Rasta Jack
Maar is er buiten soep en industriële nepvoeding dan geen ander gerecht dat gemaakt wordt met gele spliterwten? Uiteraard wel. Ik herinner mij een eenvoudig genieten aan de Waterkant van Paramaribo. Ons schip meerde daar altijd af en werd dan bewaakt door een zonderling figuur: Rasta Jack.
Gele erwten zijn voedzamer en beter te bewaren, want ze drogen aan de plant zelfOmdat hij op de kaai zelf leefde en sliep, was hij in de stad een vrij bekende verschijning, en hij kon vertellen als honderd. Op een avond, we waren net binnengelopen, zat Jack zijn potje te koken: 'Het wordt een cookup rice,' vertelde hij. We zijn allemaal blijven mee-eten, een fles rum was snel gevonden in een winkel aan de overkant. Cookup rice is een emblematisch gerecht van (voormalig Brits) Guyana:
Cookup rice
Kook de gele erwten in water gedurende een goede tien minuten.
De gele erwt is altijd een droge boonMarineer stukken kip (mét vel en beenderen!) minstens een uur in een gepureerd mengsel van ajuin, pijpajuin, look, hete peper (scotch bonnet) en zout. Wrijf het vlees er goed mee in. Bak de kip daarna in wat olie bruin samen met gehakte ajuin, tijm, look en zwarte peper.
Voeg er kokosmelk aan toe, de erwten en rijst (long grain) met evenveel volume water als rijst. Breng aan de kook en laat, na wat roeren, zachtjes garen onder deksel. De rijst moet gaar zijn en het vocht ongeveer opgeslorpt. Indien nog niet gaar, voeg dan een weinig water toe.
Om het helemaal Guyanees te maken, zou je er nog pekelvlees aan moeten toevoegen en cassareep, een saus van giftige cassave, maar die is hier om die redenen niet te krijgen. Smakelijk.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Harry #2: 1983-1987
Ja meiske, ik had weinig Indiërs in mijn buurt, als kind
Gele spliterwten hipstervoedsel? Bij ons is die in ieder geval niet verbannen uit de keuken.
Ik gebruik ze voor (Indiase) gele erwtensoep.
Net je stukje gelezen Nick, en kan niet wachten om het zelf te proberen! Woonde als knulletje van 13 in Paramaribo, en kan me alle ingredienten nog levendig herinneren! Wanneer was jij daar?
Meesterlijk mooi stukje weer van de beste culinaire publicist der Lage Landen.
Over gele spliterwten. Toeval. Ik kreeg snacks toegestuurd om te proeven. Ze bestaan voor de helft uit vlees of kip of vis en voor de andere helft uit plantaardig materiaal. Een hamburger is er bij, gemaakt van half rundvlees en half tuinbonen, ofwel fava bonen of beans. Zoeken op het internet naar fava bonen, kom ik fava puree tegen. Volgens veel Engelstalige en Nederlandse culinaire publicisten het lekkerste uit de Griekse keuken. Een enkeling beweert dat de puree zowel van tuinbonen als van gele spliterwten wordt gemaakt, maar de meeste verhalen en recepten reppen uitsluitend van gele spliterwten die fava worden genoemd. Verwarrend.