Interview Corona veranderde eetgedrag, maar niet fundamenteel

Voedingsgedrag heeft een sterke gewoontecomponent, begint Amber Ronteltap, voedingskundige en gedragswetenschapper gezonde leefstijl bij de Hogeschool Utrecht. “Ook eetmomenten, bijvoorbeeld ontbijt, zijn enorm gewoontegevoelig. We ontbijten nog steeds, of we nu in quarantaine zijn of niet. Daarom denk ik niet dat het eetgedrag nu radicaal anders is. Wel zijn er veranderingen in ons dagelijks leven die op ons eetgedrag inwerken. Mensen eten meer thuis, koken uitgebreider en zien minder verleiding onderweg.” Ze denkt dat de meeste veranderingen binnen de marges van het totale eetpatroon blijven. “Ik denk dat minder bewegen een veel sterker effect heeft. Dat kan allerlei gevolgen hebben. Ofwel dat je aankomt, ofwel dat je meer gaat letten op je voedingsinname.”

Omdat we door het thuiszijn met minder prikkels in aanraking komen, denk ik dat de impulsieve consumptiemomenten minder voorkomen

Bewuste en onbewuste eetmotieven
Volgens Ronteltap kan dat laatste in quarantainetijd gemakkelijker, omdat we minder geprikkeld worden om impulsief te gaan eten. “Uit onderzoek op het gebied van voedselkeuze kennen we 9 verschillende motieven waar mensen hun keuze op baseren. Denk aan gezondheid, prijs, sensorische eigenschappen, hoe goed je het product kent, enzovoort. We weten dat die eerste 3 vaak het zwaarst wegen in de uiteindelijke keuze.”

“Sommige van die motieven zijn weloverwogen. Bijvoorbeeld de keuze om vegetarisch of biologisch te eten vanuit ethische afwegingen. Ook gezondheid is vaak een bewuste keuze; in deze tijd kunnen mensen met eten hun weerstand willen verhogen ter bescherming tegen het virus. Daar tegenover staan impulsgestuurde voedselkeuzes, bijvoorbeeld op basis van de sensorische eigenschappen smaak, geur en textuur. Wanneer het water je in de mond loopt bij het ruiken van iets lekkers, denk je er minder bewust over na om het te pakken. Omdat we door thuis zijn minder met die prikkels in aanraking komen, denk ik dat de impulsieve consumptiemomenten minder voorkomen.”

Emotie-eten
Je stemming is een eetmotief dat in de huidige situatie juist wel weer kan aanzetten tot ondoordacht eten. Ronteltap: “Uit een recent RIVM-onderzoek blijkt dat een deel van de mensen meer stress en angsten ervaart door het coronavirus. Dat is niet direct gerelateerd aan eten, maar kan er wel effect op hebben. Zo kunnen mensen door stress meer of juist minder gaan eten. Hoe zij precies op die stressoren reageren, valt niet zomaar te veranderen. Wel kunnen zij hun omgeving zo inrichten dat ze minder kans hebben om uit impuls te gaan eten, zoals het Voedingscentrum laatst adviseerde.”

Mensen eten ongezonder en zijn minder actief dan ze denken, of zeggen

Perceptie vs. Realiteit: gewichtscontrole
In Ronteltaps werkomgeving leeft nu vooral het motief ‘gewichtscontrole’. “Ik zie veel mensen grapjes maken over gewichtstoename. Mensen lijken ervan overtuigd dat iedereen dik aan het worden is door de coronacrisis. In de grote onderzoeken, als die van het RIVM en het Voedingscentrum, zie je nog niet terug dat mensen zijn aangekomen.”

Volgens Ronteltap kun je wat voor jezelf van toepassing is niet zomaar doorvertalen naar de situatie van anderen. “Ik vind dat een mooie illustratie van hoe je perceptie vertekenend kan zijn voor hoe het er in de maatschappij aan toegaat.” Wel is ze van mening dat er meer waarheid schuilt achter die grappen dan de wetenschap nu doet lijken. “Door wat ik hoor over coronakilo’s bij mensen om mij heen denk ik dat de resultaten van grote studies zijn ondergerapporteerd. Mensen eten ongezonder en zijn minder actief dan ze denken, of zeggen.”