Lees ook
Het balletje begint te rollen in 2013 met een rapport van het Marokkaans consultancybedrijf Menaa Finance, dat op verzoek van het Congolese ministerie van economie de Congolese voedselketen doorlichtte. Die voedselketen blijkt in handen te zijn van 3 conglomeraten, die zich gedragen als kartel. Door prijsafspraken, marktdominantie, speculatie en corruptie drijven ze de prijzen op tot onverantwoorde hoogten. In de Democratische Republiek Congo, een van de armste landen ter wereld, is kip wel 20 tot 70% duurder dan in andere landen.

Eén van de drie conglomeraten staat sinds 2009 op de Amerikaanse terrorisme-sanctielijst "wegens vermeende financiering van Hezbollah", schrijft de NRC. De eigenaar, Kassim Tajideen, is een Libanees-Belgische zakenman met een voedsel- en grondstoffenimperium in Afrika.

Handige Harries maken als handelaren gebruik van een markt waarin zij goedkoop kunnen inkopen en eentje waar ze wegens tekorten duur kunnen verkopen. Ze creëren die gelegenheid niet, maar maken nou juist gebruik van de gelegenheid die staten scheppen
'Nooit één keer gebeld'
Zakendoen met zo'n bedrijf is voor Europese bedrijven weliswaar niet verboden, maar handelen in dollars wel. En dat is precies wat een aantal Nederlandse vleesbedrijven wél deed. Jarenlang. Zoals het bedrijf Meat Plus in Den Bosch. Eigenaar José Lago Conrado, een Portugees met een Nederlands paspoort, verkoopt tussen 2011 en 2013 voor zeker $50 miljoen 'eetbaar slachtafval' (bevroren kippenruggen, kalkoenstaarten, runderharten, -lippen en -nieren en mdm, een dikke pasta van mechanisch ontbeende kippenresten - de witte kipvariant van pink slime aan Congo. In zijn eentje is hij op enig moment goed voor 15% van de totale Congolese vleesimport. Conrado is in de Brabantse vleeshandel een grote onbekende. Zijn contactpersoon-klant-opdrachtgever-afnemer-vriend: Kassim Tajideen, voor wie hij om de paar maanden een bulkschip vol vlees verscheept.

Dat betekent dat er een omvangrijke stroom dollars binnenkomt op de rekening van Meat Plus bij de plaatselijke Rabobank. Het blijkt geen reden te zijn voor de bank om vragen te stellen. Niet over de omvang en frequentie van de overboekingen, niet over de identiteit van zijn klanten of over geblokkeerde overboekingen. "Ik ben nooit één keer gebeld hierover," zegt Conrado in gesprek met de NRC.

Uit het onderzoek van de NRC blijkt dat Tajideen nog een Brabantse zakenpartner heeft, het Cuijkse bedrijf Teeuwissen (inmiddels Van Hessen). Dat bedrijf komt begin deze eeuw in handen van de ambitieuze en innemende Libanees Jalal Laham. Onder zijn leiding stijgt de omzet van Teeuwissen van €60 naar €300 miljoen, mede dankzij de handel met Afrika. De bank, in dit geval ABN Amro, stelt geen vragen.

In 2013 stopt Conrado met zijn activiteiten onder de naam Meat Plus. Waarom? "De handel werd moeilijker," zegt hij. Teeuwissen blijft nog tot in 2015 transacties met Congo doen. Kassim Tajideen werd in 2019 uitgeleverd aan de Verenigde Staten en kreeg daar 5 jaar celstraf voor witwassen en omzeilen van sancties. Hij kwam vorig jaar vervroegd vrij. Tajideen gaat niet in op vragen over "de omvangrijke stortingen van contant geld of over zaken met Nederlandse vleeshandelaren". Conrado rekent hem nog altijd tot zijn vrienden.

Van Wissen en Koning: beleid
Het spannende verhaal leest als een waargebeurde detective en dat is het vermoedelijk ook. Maar onder het verhaal ligt een diepere werkelijkheid. Daarover schreven demograaf Leo van Wissen en socioloog en econoom Niek Koning eerder op Agrifoodnetworks.org, Foodlogs Engelstalige zusje.

Verschillende Afrikaanse landen hebben hun voedselzekerheid sterk verwaarloosd onder druk van Westerse landen, en niet in de laatste plaats de EU, zeiden Van Wissen en Koning in More people, slow growth - how to boost development in Sub-Saharan Africa? Westerse landen wilden hun voedseloverschotten gemakkelijk kunnen verkopen naar Afrika waar tekorten heersten. Omdat ze die in stand hielden, konden de hierboven beschreven misdaden ontstaan. Volgens Van Wissen en Koning maken Westerse landen nog steeds misbruik van de voorrechten die zij zich door handelspolitieke overeenkomsten hebben verschaft.

Het verhaal van de NRC moet gelezen worden in dat bredere kader. Handige Harries maken als handelaren gebruik van een markt waarin zij goedkoop kunnen inkopen en eentje waar ze wegens tekorten duur kunnen verkopen. Ze creëren die gelegenheid niet, maar maken nou juist gebruik van de gelegenheid die staten scheppen. De NRC presenteert het verhaal als dat van 'Brabantse' foutelingen (Brabant is de grootste vleesproducent van ons land) die 'vleeshandelaren' (handelaren die echt veel geld willen verdienen maakt hun markt niet uit zolang ze maar goedkoop kunnen in- en duur kunnen verkopen) en natuurlijk zit de Rabobank (de boerenbank van ons land) in het complot (terwijl ING en ABN Amro op andere vlakken al eerder voort witwaspraktijken zijn aangeklaagd omdat hun systemen - net als die van Rabobank - niet voldoende alert zijn op vuile handelspraktijken op velerlei gebied).

De NRC-journalisten kregen inzage in 3,5 miljoen documenten afkomstig uit een datalek van de Banque Gabonaise et Francaise Internationale (BGFI), een kortweg gezegd 'foute bank' die "als pinautomaat" diende voor Joseph Kabila, de toenmalige president van Congo. Uit die documenten destilleerden ze het verhaal van de Brabantse vleesbedrijven. Daarbij valt ook de rol van andere banken op. Ondanks dat er waarschuwingen kwamen over zakendoen met een bedrijf op de Amerikaanse sanctielijst, dat er betalingen - ook aan Meat Plus - geblokkeerd werden en dat er signalen zijn van dubieuze betalingen, ging het betalingsverkeer door.

De NRC vroeg de betrokken Nederlandse banken om een reactie. Rabobank zegt nader onderzoek te zullen instellen, ook al is er geen informatie meer over de beschreven transacties, omdat data maximaal 7 jaar bewaard worden conform de privacywetgeving. Wel zegt de bank toe "Ook als actuele berichtgeving daar aanleiding toe geeft en de bank had moeten acteren," daarnaar te handelen. Over individuele klanten doet de bank geen uitspraken. Net zo min als ABN Amro, dat zegt niet in te gaan op individuele klantrelaties. Wel benadrukt de bank transacties te toetsen op sanctielijsten en "dat genoemde bedrijven daar niet op stonden."
Dit artikel afdrukken