4 min
Bioloog en kruidenexpert Tedje van Asseldonk waarschuwt tegen schimmels die resistent zijn geworden tegen middelen (antibiotica) die in de humane geneeskunde worden gebruikt. Een risico bouwt zich op: infecties met een schimmel worden dodelijk want onbehandelbaar. Waar komen die schimmels vandaan en kunnen ze zonder chemie bestreden worden?
Op de huid en ook in de ademhalingswegen en vagina bestaat onder normale omstandigheden een evenwichtig ecosysteem van allerlei schimmels, gisten en bacteriën aanwezig. Dat houdt het geheel in toom. waardoor ze allemaal in toom blijven. Na desinfectie (operaties, katheterplaatsing) of door verzwakte weerstand (griep, immuunremmers) kunnen schimmels en gisten (die een knopvorm van schimmels zijn) problemen geven, en in de bloedbaan komen.
Levensbedreigend
De Covid-19 epidemie heeft veel meer patiënten kwetsbaar gemaakt voor schimmelinfecties, met name in de longen. Voor die situaties kunnen antibiotica die infecties al dan niet specifiek aanpakken.
Maar net als bacteriën passen schimmels zich aan; ze worden resistent. In zulke gevallen kan de infectie dodelijk worden. In Nederland stelde arts/microbioloog Paul Verweij (Radboud UMC) in 2022 dat van de Covid-19-patiënten op de IC 15% een invasieve aspergillose had . Van die groep overlijdt bijna de helft.
De WHO waarschuwt al enkele jaren dat de antibiotica op dit punt tekort schieten. Op Foodlog noemden Wouter van der Weijden en Erna van der Wal schimmelresistentie een 'tijdbom'.
In 2022 werden Aspergillus-soorten als eerste prioriteit aangewezen. Inmiddels staat Candida auris met stip op één. Longinfecties met Candida auris bleken vooral voor Covid-19 geïnfecteerden of post-Covid patiënten levensbedreigend. De mortaliteit op de IC in de VS is circa 30%.
Candida is een schimmelgeslacht dat vooral bekend is vanwege vaginale infecties met de soort C. albicans, de zogenaamde 'witte vloed'. Die kan lastig zijn, maar dit is doorgaans niet levensbedreigend, tenzij je een heel zwak immuunsysteem hebt. De verwante C. auris werd voor het eerst ontdekt in Japan in 2019 (in een oor bij een vrouw) en is inmiddels in de VS wijdverspreid. In Europa is Italië (alweer) het eerst getroffen land met circa 300 meldingen, vooral in ziekenhuizen in Liguria.
Oorzaak
Verweij stelt dat de opwarming van de aarde een rol speelt: schimmels gaan zich vestigen in gebieden waar dat eerder niet kon. Als ze zich aanpassen aan hogere omgevingstemperaturen worden mensen kwetsbaarder; normaal is onze lichaamstemperatuur ook een afweermechanisme.
De resistentie tegen de nu gebruikte antischimmelmedicatie is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van het royaal gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen, azolen, in de landbouw. Met name in fruit- en bloembollenteelt worden azolen in diverse verbindingen gebruikt. Weliswaar zijn dit niet exact dezelfde moleculen als die bij mensen gebruikt worden, maar onderzoek heeft laten zien dat er 'kruisresistentie' optreedt. Dat wil zeggen dat schimmels die tegen het ene type resistent zijn, het ook zijn tegen het andere type, dat het voor mensen voorgeschreven medicijn is. Hotspots voor deze resistentie blijken compostbedrijven.
Onderzoek naar deze problematiek is in Nederland nogal schaars. De artsen van het Radboud waarschuwen al vele jaren, maar Verweij constateerde in 2022 dat er sinds 2006 van de 114 projecten in infectieziektenprogramma’s van ZonMw maar één subsidie is toegewezen aan schimmelonderzoek. Hij werkt nu aan betere surveillance, samen met het RIVM. Maar een probleem monitoren is niet het probleem oplossen.
Voor alternatieve oplossingen is helemaal geen aandacht. Toch liggen daar veel kansen, niet alleen voor de 'nieuwe moleculen' die de BBB graag wil ontwikkelen; maar ook voor een meer zinvolle integrale aanpak van het probleem.
In Leuven is zeer interessant onderzoek gedaan met etherische oliën tegen onder meer Candida-soorten. Extracten en etherische olie uit Chinese planten bleken hier ook werkzaam. In Brazilië werd onder meer etherische olie uit oregano en citroenverbena genoemd als mogelijkheid om schimmels te bestrijden.
Ook over de bestrijding van Aspergillus fumigatus zijn publicaties beschikbaar1. Op dit moment zijn allerlei beschreven plantenextracten wel werkzaam, maar de benodigde concentraties zijn vaak te hoog om ze nu al te kunnen toepassen. Hier zijn echter ook oplossingen voor te bedenken door extracten te combineren.
Een systematische benadering van het probleem kan eigenlijk niet zonder pre- en probiotica hierbij te betrekken. In planten, met name ook in medicinale planten, groeien symbiotische schimmels, endophyten genaamd, en die zouden een rol kunnen spelen bij het vergroten van de weerstand van planten tegen schimmels.
Verder helpt het schoonmaken van operatieruimtes, gereedschap en dergelijke; en het na ontsmetten van de huid uitzetten van een gezonde microflora. Hier kan nog iets geleerd worden van de varkenshouder die zijn familie MRSA-vrij wist te krijgen met probiotische producten.
Eigen medicijnkast
Om met de BBB te spreken: "Ook planten hebben recht op een goed gevulde medicijnkast." Zeker, maar dan wel graag hun eigen specifieke kastje. Als ze graaien in ónze medicijnkast zitten wij met de gebakken peren.
Een nieuw medicijn dat voor humaan gebruik nog in de testfase zit, blijkt inmiddels ook al als bestrijdingsmiddel te koop. Schokkend was de uitzending van EenVandaag op 30 november 2022 over deze gevaren, waarbij minister Kuipers vertelde dat hij geen actie onderneemt omdat ook de voedselzekerheid en -veiligheid gewaarborgd dienen te blijven.
Naar mijn mening is dat een zwaar onvoldoende reactie. Bij de toelating van antischimmelmiddelen voor de landbouw moet aan het ontstaan van (kruis)resistentie veel meer aandacht worden besteed. Ook bij nieuwe moleculen die worden ontwikkeld vanuit natuurproducten moet hierop worden gelet. En alternatieve totaalstrategieën moeten voor mens en plant ontwikkeld worden.
Dat ‘gewasbeschermingsmiddelen onterecht ‘landbouwgif’ genoemd worden’ (ook een BBB actiepunt; let even op, schoolboekjesuitgevers!) kan ik niet onderschrijven. Het is helaas wel gif, en dat moet zo schaars mogelijk gebruikt worden. Zowel bij planten als bij mensen.
Dit artikel is een uitgebreide versie van een column in het Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie.
Dit artikel afdrukken
Levensbedreigend
De Covid-19 epidemie heeft veel meer patiënten kwetsbaar gemaakt voor schimmelinfecties, met name in de longen. Voor die situaties kunnen antibiotica die infecties al dan niet specifiek aanpakken.
Maar net als bacteriën passen schimmels zich aan; ze worden resistent. In zulke gevallen kan de infectie dodelijk worden. In Nederland stelde arts/microbioloog Paul Verweij (Radboud UMC) in 2022 dat van de Covid-19-patiënten op de IC 15% een invasieve aspergillose had . Van die groep overlijdt bijna de helft.
De WHO waarschuwt al enkele jaren dat de antibiotica op dit punt tekort schieten. Op Foodlog noemden Wouter van der Weijden en Erna van der Wal schimmelresistentie een 'tijdbom'.
In 2022 werden Aspergillus-soorten als eerste prioriteit aangewezen. Inmiddels staat Candida auris met stip op één. Longinfecties met Candida auris bleken vooral voor Covid-19 geïnfecteerden of post-Covid patiënten levensbedreigend. De mortaliteit op de IC in de VS is circa 30%.
Candida is een schimmelgeslacht dat vooral bekend is vanwege vaginale infecties met de soort C. albicans, de zogenaamde 'witte vloed'. Die kan lastig zijn, maar dit is doorgaans niet levensbedreigend, tenzij je een heel zwak immuunsysteem hebt. De verwante C. auris werd voor het eerst ontdekt in Japan in 2019 (in een oor bij een vrouw) en is inmiddels in de VS wijdverspreid. In Europa is Italië (alweer) het eerst getroffen land met circa 300 meldingen, vooral in ziekenhuizen in Liguria.
Oorzaak
Verweij stelt dat de opwarming van de aarde een rol speelt: schimmels gaan zich vestigen in gebieden waar dat eerder niet kon. Als ze zich aanpassen aan hogere omgevingstemperaturen worden mensen kwetsbaarder; normaal is onze lichaamstemperatuur ook een afweermechanisme.
De resistentie tegen de nu gebruikte antischimmelmedicatie is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van het royaal gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen, azolen, in de landbouw. Met name in fruit- en bloembollenteelt worden azolen in diverse verbindingen gebruikt. Weliswaar zijn dit niet exact dezelfde moleculen als die bij mensen gebruikt worden, maar onderzoek heeft laten zien dat er 'kruisresistentie' optreedt. Dat wil zeggen dat schimmels die tegen het ene type resistent zijn, het ook zijn tegen het andere type, dat het voor mensen voorgeschreven medicijn is. Hotspots voor deze resistentie blijken compostbedrijven.
Ook planten hebben recht op een goed gevulde medicijnkast. Zeker, maar dan wel graag hun eigen specifieke kastje. Als ze graaien in ónze medicijnkast zitten wij met de gebakken perenWat ertegen doen?
Onderzoek naar deze problematiek is in Nederland nogal schaars. De artsen van het Radboud waarschuwen al vele jaren, maar Verweij constateerde in 2022 dat er sinds 2006 van de 114 projecten in infectieziektenprogramma’s van ZonMw maar één subsidie is toegewezen aan schimmelonderzoek. Hij werkt nu aan betere surveillance, samen met het RIVM. Maar een probleem monitoren is niet het probleem oplossen.
Voor alternatieve oplossingen is helemaal geen aandacht. Toch liggen daar veel kansen, niet alleen voor de 'nieuwe moleculen' die de BBB graag wil ontwikkelen; maar ook voor een meer zinvolle integrale aanpak van het probleem.
In Leuven is zeer interessant onderzoek gedaan met etherische oliën tegen onder meer Candida-soorten. Extracten en etherische olie uit Chinese planten bleken hier ook werkzaam. In Brazilië werd onder meer etherische olie uit oregano en citroenverbena genoemd als mogelijkheid om schimmels te bestrijden.
Ook over de bestrijding van Aspergillus fumigatus zijn publicaties beschikbaar1. Op dit moment zijn allerlei beschreven plantenextracten wel werkzaam, maar de benodigde concentraties zijn vaak te hoog om ze nu al te kunnen toepassen. Hier zijn echter ook oplossingen voor te bedenken door extracten te combineren.
Extracten en etherische olie uit Chinese planten bleken hier ook werkzaam. In Brazilië werd onder meer etherische olie uit oregano en citroenverbena genoemd als mogelijkheid om schimmels te bestrijdenTegenmaatregelen
Een systematische benadering van het probleem kan eigenlijk niet zonder pre- en probiotica hierbij te betrekken. In planten, met name ook in medicinale planten, groeien symbiotische schimmels, endophyten genaamd, en die zouden een rol kunnen spelen bij het vergroten van de weerstand van planten tegen schimmels.
Verder helpt het schoonmaken van operatieruimtes, gereedschap en dergelijke; en het na ontsmetten van de huid uitzetten van een gezonde microflora. Hier kan nog iets geleerd worden van de varkenshouder die zijn familie MRSA-vrij wist te krijgen met probiotische producten.
Eigen medicijnkast
Om met de BBB te spreken: "Ook planten hebben recht op een goed gevulde medicijnkast." Zeker, maar dan wel graag hun eigen specifieke kastje. Als ze graaien in ónze medicijnkast zitten wij met de gebakken peren.
Een nieuw medicijn dat voor humaan gebruik nog in de testfase zit, blijkt inmiddels ook al als bestrijdingsmiddel te koop. Schokkend was de uitzending van EenVandaag op 30 november 2022 over deze gevaren, waarbij minister Kuipers vertelde dat hij geen actie onderneemt omdat ook de voedselzekerheid en -veiligheid gewaarborgd dienen te blijven.
Naar mijn mening is dat een zwaar onvoldoende reactie. Bij de toelating van antischimmelmiddelen voor de landbouw moet aan het ontstaan van (kruis)resistentie veel meer aandacht worden besteed. Ook bij nieuwe moleculen die worden ontwikkeld vanuit natuurproducten moet hierop worden gelet. En alternatieve totaalstrategieën moeten voor mens en plant ontwikkeld worden.
Dat ‘gewasbeschermingsmiddelen onterecht ‘landbouwgif’ genoemd worden’ (ook een BBB actiepunt; let even op, schoolboekjesuitgevers!) kan ik niet onderschrijven. Het is helaas wel gif, en dat moet zo schaars mogelijk gebruikt worden. Zowel bij planten als bij mensen.
Studies Aspergillus fumigatus:
- Tan LF. et al. Plant as an alternative source of antifungals against Aspergillus infections: A review. Plants (Basel). 2022;11(22):3009.
- Aldholmi M. et al. A decade of antifungal leads from natural products: 2010-2019. Pharmaceuticals (Basel). 2019;12(4):182.
- Tseung K. & Zao J. Update on the fungal biofilm drug resistance and its alternative treatment. J Biosci Med. 2016;4(5):37-47.
- Correa-Royero J. et al. In vitro antifungal activity and cytotoxic effect of essential oils and extracts of medicinal and aromatic plants against Candida krusei and Aspergillus fumigatus. Rev Bras Farmacogn. 2010;20(5):734.
Dit artikel is een uitgebreide versie van een column in het Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Uit Cuba: een zeer recent voorbeeld van een collectieve aanpak van medicijnen. Ze hebben daar misschien wel het beste Covid-vaccin ter wereld ontwikkeld?
Real-World Effectiveness of the OBERANA02 and SOBERANA-Plus Vaccine Combination in Children 2 to 11 Years of Age during the SARS CoV-2 Omicron Wave in Cuba: A Regression Discontinuity Study
Dank je wel voor de informatie Tedje #24 . Helaas zijn er blijkbaar toch hinderpalen die verder ontwikkelen van plantenextracten voor de praktijk in de weg zitten.
Tedje van Asseldonk Tja, vraag het de Napolitanen en zij zullen ontkennen dat ze in Italia wonen. Maar ja, een flink deel van mijn tijd kijk ik over de baai naar de Vesuvius, die maar niet wakker wil worden. Wellicht ken je één van m'n collega's die veel in natural substances/products doet: Prof. Dr. Virginia Lanzotti. Waar is jullie Trifoglio farm precies?
Peter, dank voor alweer een fascinerend artikel! Weliswaar een model, maar aparte insteek. En ik hou van chaos wiskunde. Je zegt ‘we’ maar dit komt uit Napels, zitten we dus in hetzelfde land? Dan moeten we eens afspreken!
Tedje van Asseldonk #23 Eens, "Nederland" kent een exploitieve "verbetercultuur", geen waarachtige exploratieve "innovatiecultuur". Het self-DNA project is daarom weggelekt uit Nederland, en vooral Zwitserse, Duitse, Italiaanse bedrijven hebben het opgepikt. Nederlandse boeren en tuinders kunnen de producten straks uit het buitenland kopen.
De academische incest waar Tedje en Ton het over hebben is wellicht te herkennen in een wetenschappelijke publicatie.
Mathematical modelling and numerical bifurcation analysis of inbreeding and interdisciplinarity dynamics in academia.
In die publicatie wisten we aan te tonen dat een in de natuur waarneembaar effect ("teveel van het zelfde wordt toxisch voor het "zelf") ook waar te nemen in academische activiteiten. Helemaal in de gouden driehoek die gewoon, als omgekeerde alchemie, tot een loden driehoek is verworden.