Ik weet niet meer of mijn examenpatiënt aan pseudologica phantastica leed. Maar mooie verhalen vertellen, dat kon hij. Nu meer dan 30 jaar later bekruipt me dat gevoel uit de jaren 80 wederom.
Kris Verburgh schreef een boek over het heelal met de titel ‘Fantastisch’. De titel is correct, want het heelal is fantastisch en dat is het menselijk lichaam ook. Ook schreef hij een bestseller over voeding en veroudering, gebaseerd op wetenschappelijke gegevens. Ik heb dat boek niet gelezen, hoe kan ik dan een mening hebben over de Voedselzandloper, zult u zeggen? Ik ga af op wat hij op zijn website heeft geplaatst. Ook heb ik foodlog.nl en joop.nl er op nagelezen en heb een youtube filmpje van één van zijn lezingen bekeken. Op basis van die informatie zeg ik u dat er iets niet klopt in het verhaal van Kris Verburgh.
Een aantal van zijn uitspraken is zo waar als een koe. Meerdere proefdiermodellen laten zien dat calorierestrictie bijdraagt aan ‘longevity’, zeg maar anti-aging. Dat is aangetoond bij gisten, wormen, fruitvliegjes en zelfs bij apen. Vorig jaar op de meeting van de Endocrine Society in Boston vertelde prof. Rozalyn Anderson heel boeiend dat haar muizen en apen die ondervoed werden er op oudere leeftijd veel jonger uitzagen. De plaatjes die zij toonde van haar ondervoede, oude apen waren overtuigend. Ik denk, of beter ik geloof, dat voeding en met name overvoeding leidt tot een enorme stress binnen onze cellen. Calorierestrictie leidt tot een verminderde oxidatieve stress en een herprogrammering van het energiemetabolisme volgens prof. Anderson . Zij toonde aan dat allerhande ontstekingsmediatoren in het vetweefsel werden ‘ge-down-regulated’ door calorierestrictie. Een sleutelrol in het aansturen van de mitochondriën (onze energiefabriekjes) is het PGC-1α, een factor die ook betrokken is bij het vet- en koolhydraatmetabolisme. In de referenties vindt u een fantastisch overzichtsartikel van haar hand. Prof Anderson heeft het over calorierestrictie en niet over malnutritie. Overigens geen woord in haar publicaties over de gevaarlijke eiwitinname van Kris Verburgh.
Soms klonteren eiwitten volgens Kris Verburgh (bedoeld wordt waarschijnlijk dat ze verkeerd vouwen) en zijn geassocieerd met dementie, hij zegt dat komt omdat mensen te veel eiwitten eten. Er is geen deugdelijk bewijs voor die uitspraak. Trouwens wat is teveel? Hoe ongezond zijn eiwitten? Volgens foodlog.nl beweert Kris Verburgh dat elke student geneeskunde leert dat een te hoge proteïne-intake slecht is voor diverse organen. Dagelijks spreek ik recent afgestudeerde artsen die mij nog niet kunnen vertellen hoeveel eiwitten een gemiddelde Nederlander (of Belg) eet. Volgens het RIVM rapport ‘Ons Eten Gemeten’ is de gemiddelde inname voor volwassen mannen rond de 100 gram per dag. Overigens is er geen wetenschappelijke bewijs of 1, 2 of 3 gram eiwit per kg lichaamsgewicht schadelijk is of dat eiwitten bijdragen aan een verminderde ‘longevity’.
Dat suikers in hoge hoeveelheden onder bepaalde condities een ‘beetje’ ongezond zijn, weten we allemaal. Met name fructose heeft het zwaar te verduren in de wetenschappelijke en lekenpers . Maar om nu te zeggen dat suikers in hun eentje verantwoordelijk zijn voor aderverkalking en voor zo’n beetje alle ellende in de wereld, dat gaat zelfs Gary Taubes te ver. Kris Verburgh heeft gelijk als hij stelt dat we in voedingsland door de bomen het bos niet meer zien, we zijn inderdaad de weg kwijt. Want wat gisteren gezond was (‘melk de witte motor’) is vandaag ongezond (‘van melk krijg je kanker’). We zijn misschien de weg kwijt, want zekerheden van vroeger zijn de onzekerheden van vandaag. Maar ik vertrouw de TomTom van Kris Verburgh niet, die is het contact met de satelliet in het fantastische heelal verloren. Daarmee gaan we de weg dan ook niet vinden. Hij misbruikt observationeel onderzoek net zoals de lekenpers dat doet.
Observationeel onderzoek is op zoek naar verbanden, het toont relaties aan en niet meer dan dat. Maar of relaties oorzakelijk zijn, is uitsluitend met randomised controlled (RCT) onderzoek te bewijzen. Binnen de voedingskunde zijn die laatste studies bijzonder schaars en bevestigen zelden de fraaie relaties die het observationeel onderzoek wél suggereerde. Omdat de resultaten uit observationeel onderzoek vaak spectaculair zijn en die van de RCT’s meestal niet, krijgen de observationele studies de meeste aandacht. Bevindingen uit observationeel onderzoek krijgen zowel in de wetenschappelijke media als in de lekenpers dan vaak het predicaat: er is bewezen dat ….. en ‘van chocolade val je af’, ‘van melk krijg je kanker’ en ‘van lijnen word je dik’. Kris Verburgh is niet de enige die deze misstanden aan de kaak stelt (zie oratie Prof Kerstens ), maar tegelijkertijd doet Verburgh er in zijn media-uitingen ongegeneerd aan mee. Dat is misschien fantastisch voor de verkoop, maar druist in tegen de wetenschappelijke logica. Ik citeer zijn website: ‘Waarom een dagelijkse portie walnoten de kans op een hartaanval met de helft vermindert en een dagelijks glas fruitsap 76 % minder kans geeft op alzheimer’. U vindt deze uitspraken op zijn website voedselzandloper.com.
Ik denk dat ik het boek van Kris Verburgh niet ga aanschaffen. Niet omdat hij lijdt aan pseudologica phantastica (zoals u weet is die diagnose is niet mijn sterkste kant), maar omdat zijn uitlatingen wel fantastisch pseudologisch op mij overkomen.
Referenties:
1. http://tpx.sagepub.com/content/37/1/47.full.pdf
2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2673878/?tool=pmcentrez
3. http://www.nature.com/nature/journal/v482/n7383/full/482027a.html
4. http://resource.wur.nl/wetenschap/detail/voedingsprof_wees_voorzichtig_met_publiciteit/
Fotocredits: Pierre-Yves Donzé, Fantasme
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ik heb de commentaar van mijn collega dr. van Berkum gelezen over mijn boek ‘De voedselzandloper’. Ik hou van kritiek, maar dan graag kritiek van personen die mijn boek tenminste hebben gelezen. Ik hou nog meer van wetenschappelijke discussies, maar dan graag discussies met wetenschappelijke argumenten en geen leuke verhaaltjes over patiënten met een alcoholverslaving.
In mijn boek benader ik voeding en diëten vanuit een ander standpunt, namelijk dat van de biogerontologie, de wetenschap die het verouderingsproces bestudeert. Dat een dergelijke aanpak vandaag de dag meer dan nodig is, blijkt uit de commentaren van dr. van Berkum . Zo stelt van Berkum dat ‘er geen wetenschappelijk bewijs is dat eiwitten bijdragen aan een verminderde ‘longevity’ [levensduur]’.
Eén van de belangrijkste inzichten uit de biogerontologie is nu net dat het proteïnemetabolisme één van de voornaamste oorzaken is van veroudering. Veel ziektes of verouderingssymptomen zijn het resultaat van proteïnen die neerslaan in het lichaam (ziekte van Alzheimer, Parkinson, maculaire degeneratie, verharding van de bloedvaten, …). Proefdieren die minder proteïnen eten leven langer, en tot nu toe is er één stof gekend die werkelijk het verouderingsproces kan vertragen en dat is rapamycine, een stof die juist de proteïneproductie afremt waardoor muizen 40% langer leven. Een belangrijke reden waarom calorierestrictie bij mensen en proefdieren veroudering afremt is omdat er minder proteïnen genuttigd worden, waardoor de proteïneproductie vermindert en het lichaam minder snel veroudert. Terwijl van Berkum stelt dat proteïnen niet van belang zijn in het verouderingsproces, geven farmaceutische bedrijven momenteel miljarden euro’s uit aan onderzoek naar stoffen die de proteïnesamenklontering afremmen, in de hoop zo de talrijke verouderingsziektes die de mens plagen te kunnen behandelen.
Uiteraard verouderen mensen niet enkel door proteïnesamenklontering. van Berkum schrijft dat ik er pseudowetenschappelijk op los klets wanneer ik stel dat suiker ‘een soort plakmiddel is’ dat het lichaam doet verouderen. Dat is exact wat de biogerontologie ons vertelt: suikers gaan plakken aan eiwitten overal in het lichaam, waardoor de weefsels die deze eiwitten opbouwen starder worden, en rimpels, verharde bloedvaten, cataract of een verminderde nierfunctie het gevolg zijn. Er is zelfs een wetenschappelijke benaming voor deze plakkerige suikerproducten, en dat zijn AGEs (Advanced Glycation Endproducts). Deze AGEs spelen een belangrijke rol in tal van verouderingsziektes, van cataract tot hoge bloeddruk.
De commentaren van dr. Frank tonen aan dat het meer dan nodig is om de onderwerpen voeding, diëten en veroudering van een ander en verfrissend standpunt te bekijken.
Ik ben het eens met van Berkum dat randomised clinical trials, en degelijk uitgevoerd wetenschappelijk onderzoek, belangrijk zijn. Vandaar dat mijn boek 250 referenties telt naar wetenschappelijke studies. Dat onderzoeken met duizenden proefpersonen bijvoorbeeld aantonen dat drie keer per week fruitsap drinken de kans op Alzheimer met 76% vermindert, zou niet weggelachen dienen te worden, maar een belangrijk belletje doen rinkelen.
Bij onderzoekers met wereldfaam, zoals professor Walter Willett, Cynthia Kenyon of Mark Mattson heeft dat belletje duidelijk gerinkeld. Ik baseer me dan ook op hun conclusies, en niet zozeer op dieetgoeroes die vaak weer de zoveelste variant van het aloude proteïnedieet aan het publiek verkondigen zonder te kijken naar de gevolgen van hun dieet op lange termijn.
@Kris, juist je voorbeeld van Alzheimer en fruitsap is uitermate zwak. Dat type klassieke epidemiologie zegt helemaal niks. Zelfs de relatie tussen groente consumptie en gezondheid (een algemeen geaccepteerd feit) is via epidemiologie niet causaal vast te stellen. Dan je randomised clincical trials. Tja, dat is zoals je geleerd hebt te werken als arts-onderzoeker. Het werkt wel in de klassiek farmacie. Wat is nu de ellende van voeding? Dubbelblind onderzoek werkt heel zelden vanwege de complexiteit van co-factoren en lifestyle effecten. Tenslotte vind ik het persoonlijk niet fraai dat je bijvoorbeeld Frank van Berkum wegzet als hoog-eiwit goeroe. Hij is juist laag koolhydraat en 'voldoende' eiwit. Voldoende betekent ongeveer 1 tot 1,2 gram eiwit per kg lichaamsgewicht per dag. Kortom precies zoals het 'voedingscentrum' (waar ik persoonlijk geen fan van ben), aanbeveelt. Fantastische dat je 250 bronnen hebt opgenomen, maar het aantal alleen is niet relevant.
@Chris, wel vind ik het helemaal top dat je hier op foodlog komt mee-discussiëren. Volgens mij hebben we in grote mate een zelfde denkwijze en gaat het debat nu om de mm2. In grote lijn: voldoende vet, juiste omega 3/6 balans, niet teveel suiker, voldoende eiwit maar zeker niet teveel. Verder helpt het ook om gewoon niet te veel te eten (zelf vind ik eerdaags het vast-1x-per-week dieet uit ;-) ).
Even wat foodlog-service geven door een link naar het blog item van Melchior Meijer te maken waarin hij reageert op Kris. Wat mij betreft gaan we overigens weer naar de inhoud ipv op de persoon of aan name-dropping te doen.
Wouter, als je dat wilt doen zou ik ook een verwijzing naar Chivo opnemen. Daar zie je bovendien een video van Kris in gesprek met Raoul Heertje en kun je aanvoelen wat voor type mens hij is.
Chivo link is inderdaad goed. Kris heeft trekjes van een hyperintelligente beta die een verklaring heeft voor alles. Gedrag dat me niet bekend voorkomt ;-)