Lees ook
De lobby is zelfs zo sterk dat de biologische sector niet welkom is onder alle deskundigen en organisaties die voor deze ronde tafel zijn uitgenodigd. Ook wordt onze inbreng en die van Bionext en coöperatief zaadbedrijf de Bolster niet bij de publieke stukken gezet ter voorbereiding van deze bijeenkomst. De zelfverklaarde ‘ecomodernist’ en journalist Hidde Boersma was bijvoorbeeld wel uitgenodigd.

Zelf had ik op zijn minst graag een kleine denk- en leespauze ingelast voor de Kamerleden van een minuut of vijf om de situatie en keuzes te verduidelijken. Het mocht helaas niet zo zijn.

Overheersing voedselketen
In een tijd dat steeds duidelijker is dat de milieuschade als gevolg van de intensieve landbouw onhoudbaar is en zowel de gezondheid van mensen (blootstellingen chemicaliën, fijnstof, ziekten als Q-koorts etc) alsmede onze natuurlijke hulpbronnen - en daarmee onze voedselzekerheid - aantast, is de lobby vanuit dezelfde agro-industrie kennelijk zo sterk dat een overtreffende trap van overheersing van de voedselketen in de maak is.

Het gaat uitsluitend om een verdienmodel in plaats van een dienmodel voor de belangen van burgers waar de overheid de verantwoordelijkheid voor draagt.
CRIPR-Cas is geen antwoord op de urgente vragen van deze tijd inzake verlies biodiversiteit, klimaatverandering en toenemende bodemerosie. De ervaring leert dat vanuit de aard van de verdienmodellen het zal leiden tot nog meer afhankelijkheid van boeren tot enkele zaadbedrijven, tot verdere schaalvergroting, monoculturen en vermoedelijk zelfs nog meer gebruik van landbouwgif omdat de kern van de zaak hiermee uit het oog wordt verloren. Het gaat uitsluitend om een verdienmodel in plaats van een dienmodel voor de belangen van burgers waar de overheid de verantwoordelijkheid voor draagt.

Reductionistisch controle-denken
Landbouw kan alleen duurzaam zijn als je vanuit de lokale mogelijkheden en ecologische draagkracht voedsel produceert. Biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid vormen de basis voor een gezond voedselsysteem waarbij ziekten en plagen binnen de natuurlijke veerkracht kunnen worden beheerst, zoals dat ook in onze grote ecosystemen het geval is. Direct ingrijpen op ziekten en plagen in plaats van op systeemniveau zorgt voor een negatieve spiraal waarbij steeds meer kunst-en vliegwerk nodig is. Ook de nieuwe ggo’s van CRISPR-Cas gaan uit van reductionistisch controle-denken in plaats van adaptieve systemen die uitgaan van de natuurlijke veerkracht vanuit een gezond bodemleven en voldoende biodiversiteit en werkt daarmee negatief op ecologische innovaties.

Biologisch en biodynamisch werkende boeren tonen al decennia aan – zonder de tientallen miljoenen onderzoeksgelden zoals die worden ingezet voor de industriële landbouw - dat een landbouw zonder kunstmest en chemisch synthetische middelen tot prima opbrengsten kan leiden en zelfs gelijke of betere opbrengsten bereikt tijdens – de helaas steeds vaker optredende – extreme weersomstandigheden. Dat wordt in langjarige vergelijkende veldproeven bewezen (zie onder meer Rodale farm trials organic and conventional farming en de Fibl farm trials in Zwitserland).

Geen 'magic bullets' a.u.b.
Biologische en biodynamische boeren zijn innovatief, delen kennis en gebruiken ook volop technologie maar wel ondersteunend aan ecologie. Dus wel GPS voor rijpaden, wel lichtere machines om bodemverdichting tegen te gaan, wel innovatie vanuit participatief onderzoek, maar juist vermindering van afhankelijkheid van chemie en werken vanuit systeembenaderingen.

Daarom moet er juist meer participatieve en op het hele systeem georiënteerde veredeling komen in samenwerking met de boeren (zie WUR onderzoek emeritus hoogleraar biologische plantenveredeling door Edith Lammerts van Bueren over system based breeding) in plaats van introducties van zogenaamde ‘magic bullets’ vanuit de laboratoria. De ggo-lobby vaart al tientallen jaren op grote beloften in tegenstelling tot de bewezen gunstige lange termijn effecten die de agroecologische en biologische landbouw kan aantonen. Bij het praten over hogere productie zoals door de zelfverklaarde ecomodernisten wordt voorbij gegaan aan het feit dat de landbouw helemaal niet efficiënter wordt, maar steeds meer energie vraagt om tot een kilo product te komen. (WUR onderzoek van Meino Smit over inefficiëntie industriële landbouw) Het gaat ook totaal voorbij aan de relatie die we steeds meer zien tussen gezonde bodem en humane gezondheid en dat landbouw veel meer is dan voedsel verbouwen, maar verbonden is aan sociaal-culturele en landschappelijke waarden.

Ooit was volgens Monsanto DDT de oplossing voor al onze problemen, nu dus CRISPR-Cas en verwante technieken en het lijkt vanuit de bestaande lobbykracht en machtsverhoudingen bijna niet te stoppen. Gaan ze ook tekenen voor de aansprakelijkheid van de schade die hier mogelijk uit voortkomt? Het minste wat de politiek zou kunnen doen is in lijn met het advies van het Rathenau Instituut zorgen voor echte keuzevrijheid – en daarmee verplichte etikettering/labelling - en toetsen van maatschappelijk nut en duurzaamheidsvoordelen en hierop monitoren.

Pas het voorzorgsprincipe toe bij ingrepen in het DNA en bescherm ons tegen de commerciële belangen van de agro-industri
Voorzorgsbeginsel rond DNA
Wat de politiek zou moeten doen is de belangen van burgers en ons maatschappelijk kapitaal beschermen. Stop dit gesleutel aan het basismateriaal van ons voedselsysteem. Pas het voorzorgsprincipe toe bij ingrepen in het DNA en bescherm ons tegen de commerciële belangen van de agro-industrie.

De resultaten van alle ggo-introducties tot nog toe zijn ronduit negatief en hebben schaalvergroting aangejaagd, de productie van diervoeder gestimuleerd en gezorgd voor hoger gebruik van bestrijdingsmiddelen. Dit soort technieken voedt de beurzen van de aandeelhouders van Bayer en Syngenta en andere giganten in zaden en bestrijdingsmiddelen. De lokale bevolking die voor industriële landbouw vaak van hun gronden worden verdreven, verliezen hun bestaanszekerheid.

Voedselzekerheid en het voeden van de wereldbevolking is primair een verdelingsvraagstuk, ten tweede een keuze voor een overgang naar vooral plantaardige producten voor humane consumptie en ten derde van investeren in de versterking van de positie van boeren die zorgen voor voedsel voor de lokale bevolking en bescherming van hun natuurlijke hulpbronnen.

Daarmee zou deze beoogde volgende stap om nog meer patenten op leven toe te staan en de machtsconcentratie van deze multinationals verder te vergroten met dereguleringsmaatregelen voor CRISPR-Cas en verwante technieken juist een grote en verdere bedreiging vormen voor onze voedselzekerheid.

Macht & patenten

Het pleidooi van Bert van Ruitenbeek en de daaruit sprekende boosheid is een discussie over macht. In Nederland leeft al geruime tijd een innerlijke strijd rond patenten en het kwekersrecht. De koepel van veredelaars Plantum legde het onderwerp in 2015 nadrukkelijk op het bord van de politiek.

Nederland - een koploper op het gebied van veredeling in de wereld - ontwikkelde het kwekersrecht, een soort collectief eigendom van de basis van gewassen. De anglo-amerikaanse patentcultuur verdringt die internationaal en dwingt ook Nederlandse veredelaars (met soms mondiale marktaandelen in zaad tot rond de 80%) de privatisering van natuurlijke eigenschappen te volgen. Het gevolg is de gepatenteerd voedsel in slechts een klein aantal handen.

Twee verschillende verdienmodellen
Een kwekersrecht geeft een veredelaar het alleenrecht op de verhandeling van zaad en vermeerderingsmateriaal van het betrokken ras. Het recht blokkeert het ras of eigenschappen daarvan niet. Rassen met kwekersrecht blijven vrij ter beschikking van iedereen die nieuwe kruisingen wil maken. De oorspronkelijke rechthouder hoeft daar geen toestemming voor te geven.

Boeren mogen met kwekersrecht beschermd zaad dat ze zelf oogsten voor eigen gebruik toepassen zonder licentiekosten. Ze mogen er niet in handelen.

Octrooien/patenten zijn veel ingrijpender omdat ze de houder het alleenrecht op eigenschappen geven. Met gentechnologie zijn die gemakkelijker in te brengen in nieuwe rassen. Niettemin zijn er inmiddels ook klassiek veredelde eigenschappen die onder octrooi zijn vastgelegd. Als deze trend zich voordoet zullen vele populaire rassen niet meer beschikbaar zijn voor doorveredeling als ze een unieke eigenschap hebben die onder een octrooi valt. Zelfs natuurlijke eigenschappen kunnen op deze manier in private handen komen. Met de toenemende octrooitrend groot die kans exponentieel. Voor de houders van patenten is dat heel lucratief omdat alle verdere ontwikkeling op een ras automatisch geld oplevert. Het kwekersrecht beloont een veredelaar alleen voor zijn bijdrage aan een ras, maar laat hem niet lui verdienen aan de lijn die daarop volgt.
Dit artikel afdrukken