Het idee dat veel water drinken beter voor de gezondheid is, wordt vaak verkondigd. Maar dat wijdverbreide geloof is niet wetenschappelijk onderbouwd. Acht glazen water per dag drinken, bovenop andere dranken, is niet nodig. Optimaal gehydrateerd blijven, dat is de kunst.

Maar wat is optimaal? Zoals met alles zal ook dit per individu verschillen. Water is zo’n essentieel onderdeel van de voeding, betrokken bij zo veel metabole processen en lichaamsfuncties, dat de behoefte eraan door ontelbare factoren bepaald wordt en uiteindelijk resulteert in een duidelijk signaal: dorst. Of dat signaal betrouwbaar is en de mate van dorst hebben (en eraan gehoorzamen) adequaat is, met andere woorden of je genoeg zal drinken, is onderwerp van veel onderzoek.

Als drinken om de dorst te lessen al goed genoeg is voor duursporters, dan zal het ook het ‘optimale drinkgedrag’ tijdens het normale dagelijkse leven zijn
Tim Noakes
Recreatiesporters lurken in de gym voortdurend aan een waterfles omdat het idee heeft postgevat dat je je dorst voor moet zien te blijven. Dorst komt later dan de eerste negatieve invloed op de prestaties door dehydratatie, is de gedachte. De sportfysioloog en low carb-deskundige Tim Noakes, zelf oud-marathonloper, schreef in 2010 een overtuigend stuk met de titel ‘Is Drinking to Thirst Optimum?’

Noakes concludeerde destijds: “Terwijl we wachten op meer studies die de relatieve biologische effecten vergelijken van ad libitum drinken of ‘om de dorst voor te blijven’, kunnen degenen die sporters adviseren er zeker van zijn dat de balans van het huidige bewijsmateriaal de conclusie ondersteunt dat drinken om de dorst te lessen het optimale drinkgedrag is tijdens de inspanning.”

Als drinken om de dorst te lessen al goed genoeg is voor duursporters, dan zal het ook het ‘optimale drinkgedrag’ tijdens het normale dagelijkse leven zijn. "Zeggen dat je meer water moet drinken dan je lichaam vraagt is net zoiets als zeggen dat je vaker moet ademhalen want, als een beetje zuurstof goed voor je is, dan moet meer nog beter voor je zijn", aldus de Britse tv-dokter Chris van Tulleken in een door Foodlog aangehaalde BBC-uitzending uit 2013.

Gatorade
Het onderwerp ‘hydratatie’ is een bijeffect van de fitnessrage die zo langzamerhand mainstream is geworden. Voorheen maakte niemand zich er druk om. Alleen in de zorg voor ouderen, die vaak te weinig of slecht eten en drinken. Hydratatie gaat niet alleen over water, maar ook over sportdrankjes met suiker en mineralen, die dan elektrolyten heten. Door de marketing van sportdrankjes (sinds de uitvinding van Gatorade in 1965 booming business) is hydratatie met water of dure, blauwe limonade in de beleving van velen onmisbaar voor het herstel na dat kwartiertje op de crosstrainer.

Ook is geregelde behandeling met waternevel belangrijk voor een mooie huid, daarom is er Evian water in een spuitbus, ‘thermaal water om de vochtbalans in de huid te herstellen’. Dat is misschien wel de grootste grap van de beauty-industrie. H2O mag dan de favoriete molecuul zijn van Nobelprijswinnaar Ben Feringa (omdat het zo mooi polair is), magische krachten heeft het niet.

Keith Frayn
Maar misschien ook wel. Water is onmisbaar voor het leven. Water is niet alleen een transport-, spoel-, koel-, of vulmiddel in het lichaam, het neemt deel aan en komt vrij bij talloze aerobe biochemische processen. Verder is het is een oplosmiddel dat met vet - dat andere oplosmiddel - de basis vormt voor alle metabole regulatie in het lichaam. De water-vetscheiding is een essentiële tweedeling in elk organisme. Stoffen zijn òf oplosbaar in water, òf in vet.

In het standaardwerk Metabolic Regulation - A Human Perspective van emeritus hoogleraar humane metabolisme Keith Frayn wordt letterlijk op pagina 1 al uitgelegd dat de polariteit van moleculen bepaalt of ze in water of in vet oplosbaar zijn. Die scheiding is de basis voor het op gang houden van alle metabole processen. Vetmoleculen zoals cholesterol en triglyceriden moeten ingepakt worden met eiwitmoleculen tot drijvende klontjes om in de waterige bloedsubstantie door het hele lichaam vervoerd te kunnen worden. Vitamine D is oplosbaar en houdbaar in vet voor later gebruik en wordt niet weggespoeld door water, zoals Vitamine C.

De voorbeelden van de rol van water zijn talloos. En dan hebben we het nog niet gehad over de (hormonale) regulatie van de waterhuishouding die leidt tot uitscheiding via de urinewegen en de zweetklieren.

142 mmol/l
Waarom deze omslachtige aanloop? Het verbruik van water is een complex verversingsproces dat door zoveel exogene en endogene factoren bepaald wordt, met zoveel ‘relatieve biologische effecten’, zoals Noakes ze noemt, dat iedereen wel snapt dat er geen universeel toepasbare analyse en daaruit volgend algemeen advies te geven is over hoeveel water je moet drinken.

Des te verrassender is de uitkomst van een onderzoek dat een duidelijke grens aangeeft tussen optimale hydratatie en zogenaamde ‘hypohydratatie’. Spoiler: die grens ligt bij 142 mmol/l Na+ in het bloedserum.

Onderzoekers van het National Heart Lung and Blood Institute in Bethesda, Maryland keken naar factoren die het proces van veroudering versnellen. “Met een snel vergrijzende bevolking en een groeiende epidemie van chronische ziekten is het vinden van mechanismen en het nemen van preventieve maatregelen die het verouderingsproces kunnen vertragen, een nieuwe uitdaging geworden voor het biomedisch onderzoek en de volksgezondheid,” schrijven ze. "We testen [in dit onderzoek] de hypothese dat optimale hydratatie het verouderingsproces kan vertragen."

Natrium
Ze gebruikten in hun onderzoeken data van muismodellen en cohortonderzoeken, die naast elkaar een gezamenlijk beeld geven van de invloed van de onderzochte factoren. Ze doen in een online publicatie van The Lancet verslag van hun onderzoek naar natrium in het bloedserum als risicofactor van versnelde biologische veroudering.

De deelnemers aan het onderzoek zaten in het bestand van de ARIC study, kort voor Atherosclerosis Risk in Communities, die sinds 1987 loopt in vier Amerikaanse gemeenschappen en een kleine zestienduizend personen, wit en van kleur, bevat. Er werd voor dit onderzoek geselecteerd op leeftijd (45-66 jaar bij aanvang van het onderzoek). Er volgden (huis)gesprekken (elk half jaar) en vier kliniekbezoeken (1990-1992, 1993-1995, 1996-1998, 2011-2013). Er werden gegevens verzameld over (hart- en vaat)ziekten, medicijngebruik, sociaal economische situatie, gezinssamenstelling, voeding e.d.

De uitkomst: er is een verband tussen een te hoog natriumgehalte in het bloed en een versnelde biologische veroudering in verhouding tot de chronologische veroudering. Dat werd afgemeten aan andere markers van veroudering in het bloed. Natrium is vooral afkomstig van NaCl, keukenzout. Een hoge concentratie Na in het bloed betekent dat het zout niet genoeg verdund is. Oorzaak: te weinig water gedronken.

Bewijs van twee kanten: uitgedroogde muizen gaan sneller dood, en een hoog natriumgehalte in het bloed versnelt de biologische veroudering bij mensen
Serumnatrium
De marge voor de Na+-concentratie van het interval van 95% van gezonde mensen ligt tussen de 135 and 146 mmol/l, zeggen de onderzoekers op basis van eerdere uitkomsten. Maar: “Mensen met serumnatrium >142 mmol/l hadden tot 50% meer kans om ouder te zijn dan hun chronologische leeftijd.” Wat dus zou betekenen dat een derde van die 95% van gezonde mensen te veel zout in het bloed heeft.

De data uit de ARIC-cohort werden vergeleken met eerder onderzoek bij muizen, die waren blootgesteld aan ‘levenslange waterbeperking’ of waarbij het ‘serumnatrium’ werd verhoogd. Dat verkortte de levensduur van de muizen. Dat “ging gepaard met versnelde degeneratieve veranderingen in meerdere orgaansystemen van de chronisch gehypohydrateerde muizen,” schrijven de onderzoekers.

Bewijs van twee kanten: uitgedroogde muizen gaan sneller dood, en een hoog natriumgehalte in het bloed versnelt de biologische veroudering bij mensen. De remedie is eenvoudig: water drinken. Hoeveel om over de drempel van 142 mmol/l te komen? Daarover zeggen de onderzoekers niets. Water drinken als je dorst hebt, zoals Noakes al zei, en voor de zekerheid een glaasje extra als dat je gelukkiger maakt.
Dit artikel afdrukken