Op de VN biodiversiteitstop COP15 is een ‘historisch’ akkoord gesloten over natuurbescherming en bescherming van de biodiversiteit. In 2030 moet 30% van de planeet beschermd zijn. In de vroege uurtjes van maandag werd het slotakkoord aangenomen in Montreal, in Canada.
De Chinese voorzitter van COP15, minister van milieu Huang Runqiu, gaf de beslissende klap met de officiële voorzittershamer, ondanks een tegensputterend Congo. Dat land zei niet achter de overeenkomst te staan vanwege zorgen over de hardheid van de financiële toezeggingen van de rijke landen. Omdat een akkoord van een VN-conventie met instemming van alle lidstaten gesloten moet worden, veroorzaakte dat onduidelijkheid.

De inzet was om in 2030 30% van het aardoppervlak (land en zee) een vorm van bescherming te geven (het ’30 x 30’-doel). Volgens wetenschappers noodzakelijk om catastrofale verliezen van biodiversiteit te voorkomen. Die belofte hebben de 196 lidstaten van de VN-conventie nu gedaan. Momenteel is bijna 16% van het land en iets meer dan 8% van de oceanen beschermd.

Bij de COP15 speelde hetzelfde probleem als tijdens de jongste klimaat-COP in Sharm-el-Sheikh (COP27) in Egypte: wie draait er op voor de kosten? Grote verdeeldheid over de financiering maakt een travestie van de gesprekken. Een grote vraag was wie de bescherming van gebieden met een uitzonderlijk rijke biodiversiteit gaat betalen. Het voorstel om een nieuw fonds op te richten en biodiversiteit vanuit collectieve middelen te helpen beschermen, haalde het niet.

Toch zijn de landen erin geslaagd ook concrete afspraken te maken over geld. Vanaf 2030 komt er jaarlijks €189 miljard euro beschikbaar voor de bescherming van natuur en biodiversiteit. Arme landen krijgen in eerste instantie dubbel zoveel geld: tot €19 miljard euro per jaar in 2025. In 2030 krijgen ze tot €28 miljard. Tevens wordt onderzocht of overheidsgeld dat nu naar schadelijke industrieën gaat kan worden vrijgemaakt voor natuurbescherming. Dat plan moet in 2030 nog eens €472 miljard voor de natuur opleveren.

Naast al het beloofde geld, stelt de tekst ook voor om 30% van de aangetaste gebieden te herstellen en het risico gelinkt aan pesticiden te halveren. Er komen doelen voor het beschermen van essentiële ecosystemen zoals regenwouden en watergebieden.

Het risico dat soorten door toedoen van de mens uitsterven, moet in 2050 tien keer zo klein zijn als nu. Ook moeten er meer garanties komen voor inheemse volkeren. Zij zijn de hoeders van 80% van de overgebleven biodiversiteit op aarde. Greenpeace is tevreden over dat laatste doel, maar waarschuwt dat soorten nog steeds massaal gaan uitsterven, ondanks het akkoord. “Het ‘30 x 30’-doel staat in het akkoord, maar verwaterd, zonder de cruciale criteria die schadelijke activiteiten in beschermde gebieden (zoals olie- en gaswinning en mijnbouw, red.) verbieden”, zegt delegatieleider An Lambrechts. “Zoals het er nu staat is het een loos getal, bescherming op papier, meer niet.”

Compromis, geen sanctie-mogelijkheden
Volgens Sue Lieberman van de Wildlife Conservation Society (WCS) is de overeenkomst een compromis. Hoewel het goede en zwaarbevochten elementen heeft, had het verder kunnen gaan om “echt onze relatie met natuur te transformeren en onze vernietiging van ecosystemen, leefgebieden, en soorten te stoppen”.

WWF-directeur Marco Lambertini vindt het akkoord ‘zwak’ als het gaat om de uitvoering van alle voorgenomen doelstellingen. Als landen zich straks niet aan het akkoord houden, is er geen duidelijke manier om ze te dwingen tot uitvoering.

De top zou eigenlijk in China zijn, maar dat ging door corona niet door. Als alternatief viel de keuze op Canada. De leiding van COP15 was nog wel in Chinese handen. China bracht afgelopen zondag een nieuwe tekst voor de overeenkomst naar buiten, die uiteindelijk de basis voor de doorbraak bleek te zijn. Afgevaardigden stemden maandagochtend snel in met de tekst. Na de goedkeuring brak er gejuich uit in Montreal.