VN rapporteur voor het recht op voedsel Olivier de Schutter sprak er in Zembla schande van. Voedselspeculatie drijft de prijzen van mais en graan op. Hij noemt dat ‘extreem immoreel’. Het zorgt ervoor dat voedsel in arme landen onbetaalbaar wordt.
Als we daar iets tegen willen doen, moeten we kiezen of delen. Geen van beide keuzen ligt voor de hand in de wereld zoals die nu functioneert.
De hoeveelheden graan die via speculatieve contracten worden verhandeld zijn twintig maal zo groot als er fysiek aan graan is. De contracten hebben elkaar als tegenwaarde en creëren daarmee kunstmatig schaarste. Zo ontstaan hogere prijzen, ook al is er voldoende product in de markt om de echte honger van echte mensen te stillen. Nederlandse pensioenfondsen zouden er mede schuldig aan zijn dat mensen hun honger niet meer kunnen stillen omdat ze hun dagelijks brood niet meer kunnen betalen. In de NRC van afgelopen weekend ontkennen zij echter dat ze het brood uit de mond van mensen in Bangalore en Addis Abeba stoten. Voor zulke mensen kan een prijsstijging ervoor zorgen dat ze een half salaris extra nodig hebben om te kunnen blijven eten. Dat geld kunnen ze niet verdienen
De sociaal bewogen De Schutter dringt aan op maatregelen en vindt Unilevers baas Paul Polman aan zijn zijde. Polmans producten worden erdoor geraakt. A-merken kunnen niet werken met schommelende prijzen. Unilever reageert dan ook uit louter eigenbelang. De Schutter komt op voor mensen die geen brood meer kunnen bakken of kopen. Unilever wil merkverpakkingen verkopen. Weinigen zien het verschil tussen de belangen die De Schutter en Polman vertegenwoordigen. De een wil magen vullen om mensen geen honger te laten hebben. De ander om er geld aan te verdienen. Is met dat laatste niks mis? Nee, want ‘money makes the world go round’. En toch is het de vraag of dat het juiste antwoord is.
Volgens één van de pensioenfondsenmanagers die de NRC sprak heeft zijn handelen wellicht enig, maar geen bepalend effect op de prijsvorming. Ook de groeiende vleesconsumptie zou zorgen voor een druk op de prijs van graan. Uiteindelijk komt de aap uit de mouw. Als hij zou toegeven dat het beetje prijsdruk dat handelaren in termijncontracten op graan uitoefenen een effect zou hebben, dan is ook de handel in olie aan de beurt.
U moet weten dat er automatische handelssystemen zijn die zo zijn ingeregeld dat er automatisch buy en sell contracten de markt opkomen. Ze maken geen verschil tussen olie en voedsel. Toch lijken De Schutter en Polman daar nou juist wél voor te pleiten.
Als we echter voedsel een aparte status geven, erkennen we het recht op voedsel ook voor mensen die het niet kunnen betalen. Als we voedsel behandelen als olie, erkennen we dat markten worden gemanipuleerd en dat de handel geld verdient waar geen enkele waarde tegenover staat. De sommen geld die door slechts een handjevol personen en organisaties verdiend worden zijn echter astronomisch. En wij betalen voor die windhandel, die ‘echt’ geld weghoudt van investeringen in betere zorg, onderwijs of slimmere en milieuvriendelijker productieprocessen.
U moet nog iets weten. Nergens groeien de obesitascijfers harder dan in de Tweede en Derde Wereld. Met dank aan de versuikerde, verzoute en geraffineerde producten waarmee de Unilevers - en Nestlé’s en al die andere grote namen - de armen van de wereld zo graag willen voeden.
Als we echt willen kiezen voor een eerlijke economie in ons aller belang, dan hebben we nog heel wat discussies te voeren. Ook Polman verdient aan windhandel die niet in het belang van mensen is. Daarom heeft hij, anders dan De Schutter, geen moreel recht van spreken.
En dit snapt u natuurlijk ook: pensioenfondsen zorgen met speculatie voor ons pensioen. Daar kunnen we dan weer benzine en een karbonaadje of vegaslagervlees van betalen. Zo niet, dan wordt ook dat allemaal wat minder en gaan we daarover klagen. Wat is ons recht van spreken eigenlijk?
Als het systeem rot is, zitten we er allemaal tot over onze oren in. Als we het echt willen aanpakken, wordt het aanpoten.
Fotocredits: mais, Bucklava
Dit artikel afdrukken
De sociaal bewogen De Schutter dringt aan op maatregelen en vindt Unilevers baas Paul Polman aan zijn zijde. Polmans producten worden erdoor geraakt. A-merken kunnen niet werken met schommelende prijzen. Unilever reageert dan ook uit louter eigenbelang. De Schutter komt op voor mensen die geen brood meer kunnen bakken of kopen. Unilever wil merkverpakkingen verkopen. Weinigen zien het verschil tussen de belangen die De Schutter en Polman vertegenwoordigen. De een wil magen vullen om mensen geen honger te laten hebben. De ander om er geld aan te verdienen. Is met dat laatste niks mis? Nee, want ‘money makes the world go round’. En toch is het de vraag of dat het juiste antwoord is.
Volgens één van de pensioenfondsenmanagers die de NRC sprak heeft zijn handelen wellicht enig, maar geen bepalend effect op de prijsvorming. Ook de groeiende vleesconsumptie zou zorgen voor een druk op de prijs van graan. Uiteindelijk komt de aap uit de mouw. Als hij zou toegeven dat het beetje prijsdruk dat handelaren in termijncontracten op graan uitoefenen een effect zou hebben, dan is ook de handel in olie aan de beurt.
U moet weten dat er automatische handelssystemen zijn die zo zijn ingeregeld dat er automatisch buy en sell contracten de markt opkomen. Ze maken geen verschil tussen olie en voedsel. Toch lijken De Schutter en Polman daar nou juist wél voor te pleiten.
Als we echter voedsel een aparte status geven, erkennen we het recht op voedsel ook voor mensen die het niet kunnen betalen. Als we voedsel behandelen als olie, erkennen we dat markten worden gemanipuleerd en dat de handel geld verdient waar geen enkele waarde tegenover staat. De sommen geld die door slechts een handjevol personen en organisaties verdiend worden zijn echter astronomisch. En wij betalen voor die windhandel, die ‘echt’ geld weghoudt van investeringen in betere zorg, onderwijs of slimmere en milieuvriendelijker productieprocessen.
U moet nog iets weten. Nergens groeien de obesitascijfers harder dan in de Tweede en Derde Wereld. Met dank aan de versuikerde, verzoute en geraffineerde producten waarmee de Unilevers - en Nestlé’s en al die andere grote namen - de armen van de wereld zo graag willen voeden.
Als we echt willen kiezen voor een eerlijke economie in ons aller belang, dan hebben we nog heel wat discussies te voeren. Ook Polman verdient aan windhandel die niet in het belang van mensen is. Daarom heeft hij, anders dan De Schutter, geen moreel recht van spreken.
En dit snapt u natuurlijk ook: pensioenfondsen zorgen met speculatie voor ons pensioen. Daar kunnen we dan weer benzine en een karbonaadje of vegaslagervlees van betalen. Zo niet, dan wordt ook dat allemaal wat minder en gaan we daarover klagen. Wat is ons recht van spreken eigenlijk?
Als het systeem rot is, zitten we er allemaal tot over onze oren in. Als we het echt willen aanpakken, wordt het aanpoten.
Fotocredits: mais, Bucklava
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
"In the last decade, the price of commodities that Latin America exports have doubled and tripled, while the industrial goods it imports from China have become cheaper," Aldo Pignanelli, Argentina’s former Central Bank president, told Al Jazeera's Lucia Newman. "This has allowed Latin America to have a positive trade balance, a strong accumulation of reserves in its central banks and a growth rate that will surpass six per cent this year."
The dragon goes shopping in South America
Ook een deel van dit verhaal.
@Dick, de laatste zin van je commentaar op de Zembla uitzending spreekt me aan, maar Steven heeft een punt. Leg jij nu eens als ex-financial uit hoe speculatie bijdraagt aan structureel hogere voedselprijzen. Dat kan volgens mij niet. Alleen grotere en frequentere fluctuaties kunnen een gevolg zijn van speculatieve activiteiten. De trendlijn (zie FAO voedsel indices) is al sinds 2004 sterk stijgend met pieken in 2008 en 2011, die structurele stijging (en zo is het ook al een aantal keren gerapporteerd door de FAO) is een gevolg van structureel groeiende vraag door toenemende welvaart en bevolkingsgroei. Speculanten veroorzaken rimpeltjes in die stijgende trendlijn, maar zijn er mijns inziens niet verantwoordelijk voor, of zie ik dat verkeerd? Wat mij ook opvalt in de uitzending is dat er gemakshalve wordt vergeten dat waar speculatief gewonnen wordt, er ook verloren wordt of kan worden. Want alle voedsel is beperkt houdbaar en contracten moeten aan het eind van de rit verkocht worden, voor een hoge prijs, of een lage(re) prijs, dat bepaalt uiteindelijk de markt en niet de speculant. Met olie is dat volgens mij niet veel anders.Je kunt kopen en verkopen zolang die olie in de tanker zit onderweg van Arabie naar Europa, maar in Rotterdam moet er uiteindelijk geleverd worden en ben je afhankelijk van de marktprijs. Dat die olie intussen wel twintig keer gekocht en weer verkocht wordt voor hogere en lagere prijzen beïnvloedt de prijs aan het eind toch niet?
Dick, voorbeeld uit de praktijk. Ons bedrijf rekent het vlees wat we importeren af in dollars. Een paar weken geleden hebben we ons ingedekt door een termijntransactie en de euro/dollar gefixeerd voor de importen t/m januari 2012. Na het 'afdekken' van het valutarisico is de euro verder gedaald (of de dollar verder gestegen). Ben ik (ons bedrijf) een speculant ? Had ik het valutarisico niet moeten afdekken en de duurdere dollar moeten doorberekenen aan onze afnemers of een korting moeten bedingen bij mijn leverancier ivm de goedkopere euro ? Het is al een lastige materie voor producenten en afnemers die risico's willen/moeten afdekken en nog lastiger voor diegenen die de importantie van risicovermijding (of juist risiconeming) niet begrijpen.
Afschuwelijk complex. Enkele benaderingen.
Gaan voedselprijzen omhoog door speculatie? En wordt daar veel geld mee verdient? En zijn ABN en pensioenfonds Welzijn & Zorg hier belangrijke spelers bij? Dan is het voor de landbouw duidelijk wat te doen: via ABN beleggen bij pensioenfonds W&Z met de uitdrukkelijke voorwaarde dat uitsluitend in voedsel wordt belegd. Het mes snijdt dan aan drie vier kanten: torenhoge speculatiewinsten en daarnaast ook nog steeds oplopende voedselprijzen. Waarom zijn boeren tot nog toe niet zo snugger om dat te doen?
Jos, ik schreef dit verhaal naar die laatste twee zinnen toe. De werkelijkheid is complexer dan De Schutter wil doen geloven. Dat wilde ik hier tot uitdrukking brengen.
Het probleem zit zeker niet in speculatie alleen. Het is echter wel deglijk zo dat moderne financiele instrumenten, die bovendien door geautomatiseerde systemen worden uitgevoerd, kraptes - en dus prijsstijgingen - creeren waar die niet zijn. Het grootste probleem is dat die systemen van 'een partij graan' een abstractie maken. Niemand weet meer over welke korrels uit welke silo het gaat en wie welke contracten heeft. Dat zorgt bij een verkrappende markt voor extra spanningen. Het door financiele systemen zogenaamd efficienter gemaakte systeem is intransparant, heel intransparant zelfs vergeleken bij een handelarensysteem van leiden die weten wie welke voorraden en welke klanten welke behoeften hebben. Voorstanders van moderne instrumenten stellen dat die de markt juist efficienter maken. In ieder geval valt te stellen dat er een nieuwe mogelijkheid is gecreeerd om aan risico geld te verdienen, cq. er veel aan te verliezen. Die markt is een nieuwe werkelijkheid die naast de handel is ontstaan. Het is een handel in risico, die naast die in voedsel plaatsvindt EN die daarin een nieuwe dynamiek brengt.
Jack, je zo wel gek zijn als je je valutarisico niet zo indekken. En daarmee bewijs je m'n slotwoorden. Als we het anders willen - en daar is wat mij betreft alle reden voor - dan moet het ook echt anders. Dat red je niet met een protest of verbod op speculatie.
Ik had de eer vanmorgen te spreken met een niet-Nederlandstalige Europese voedselmagnaat. Hij vindt ook dat het anders moet. 'Anders' in de zin die ik zojuist ook bedoelde, maar ook heel anders dan Paul Polman bedoelt. In zulke mensen gecombineerd met het vroegste Occupy-gevoel (dat wat er nu nog van de 'beweging' rest zou ik maar vergeten) zit een boel hoop.