Het wordt 'de dood of de gladiolen', zegt boerenactieorganisatie Agractie over de vandaag verschenen brieven van de ministers van en voor Landbouw en Natuur en van Infrastructuur en Water. Aan de door Remkes herstelde poldertafel hebben de boeren weer een kans, zegt Agractie met zoveel woorden.
Gistermiddag laat verschenen in totaal vier brieven met beleidsvoornemens. Naast de twee van minister Christianne Van der Wal en de brief van minister Piet Adema (Landbouw) kwam ook minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) met een nieuw beleid aankondigende tekst.
Ondanks bekentenissen van het RIVM ten overstaan van Kamerleden dat het instituut geen piekbelasters kan aanwijzen, heten bedrijven die veel stikstofneerslag genereren nog steeds 'piekbelasters'. Maar de betekenis van het begrip schuift in de mond van stikstofminister Van der Wal. Het zijn inmiddels ondernemingen die voldoen aan nader te bepalen 'criteria' die het kabinet gaat opstellen. Hoeveel het er zijn weet minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal niet precies, maar wel dat het er tussen de 2.000 en 3.000 zijn. Wie aan de nog op te stellen criteria voldoet, komt in aanmerking voor uitkoop. De minister hoopt op een massale stroom vrijwillige stoppers waarmee ze de zogeheten PAS-melders kan legaliseren. Als er niet genoeg vrijwilligers zijn, komt er 'verplichtend instrumentarium' en worden boeren verplicht uitgekocht. Of nog sprake is van een bonus van 20% boven de marktwaarde is onduidelijk.
Nog even wachten op economisch perspectief
Begin volgend jaar moet er een akkoord zijn gesloten met landbouworganisaties, natuurorganisaties en lagere overheden over de toekomst van de landbouw. Daarin moeten duidelijk kaders met inkomensperspectief voor boeren staan, het onderwerp waarop Henk Staghouwer - de eerste minister van Landbouw van Rutte IV - struikelde. Omdat hij zich niet gekwalificeerd voelde om het probleem te kraken, besloot hij de pijp aan Maarten te geven. Zijn opvolger Piet Adema neemt de uitdaging wel aan. Hij zegt daarover: "In het Landbouwakkoord maak ik met boeren afspraken over de toekomst van de landbouw in 2040. Natuurorganisaties en betrokken ketenpartijen worden ook uitgenodigd. Boeren kunnen hierdoor met rust, duidelijkheid en stabiliteit een toekomstplan maken."
Adema heeft voor het verbeteren van het verdienvermogen van boeren twee wapens in handen: €226,6 miljoen voor 'duurzame vernieuwing' op het boerenerf. Dat bedrag steekt schril af tegen gebiedsgerichte aanpak van de € 24,3 miljard die het kabinet heeft gereserveerd in het Transitiefonds Landelijk Gebied en Natuur dat Adema's collega Van der Wal mag uitgeven.
Harbers liet weten in te zetten op voldoende en schoon water en een gezonde bodem. "Het is van groot belang voor iedereen in ons land. Daarom wil het kabinet water en bodem sturend laten zijn bij beslissingen over de inrichting van ons land. Eeuwenlang hebben we met eigen handen ons land gemaakt tot wat het is. Maar we lopen nu tegen de grenzen aan en daarom moeten we meer rekening houden met ons water. Zodat we hier ook in de toekomst kunnen wonen en werken." Zijn staatssecretaris Vivianne Heijnen maakte duidelijk dat ook de bodem onderwerp van serieus beleid gaat worden: "Onze bodem is letterlijk de basis onder alles wat we doen. Elk stukje van de bodem is in gebruik, daarom vind ik het ook een goede zaak om er zuinig mee om te gaan.” De Volkskrant lekte de plannen van IenW gisteren al: de grenzen zijn bereikt omdat de bodem verzakt en we niet langer kunnen doorgaan met (land)bouwen en wonen in gebied dat van nature onder water stond of een moeras was. Er is maar één remedie: de waterstand verhogen. Dat helpt bovendien om de uitstoot van methaan uit het veenweidegebeid te beperken.
De NRC ziet het kabinet 'heel voorzichtig' de grote infrastructurele problematiek van water en bodem aanpakken: nu moeten de grote besluiten worden genomen voor de periode van de komende 80 jaar. Hoe gaan we om met het water voor en achter de dijken in het land dat we in de loop van veel eeuwen op de zee wonnen en dat nu geconfronteerd wordt met de gevolgen van kool- en stikstofuitstoot en niet zomaar geschikt is voor intensief gebruik.
Gezamenlijk kondigden de ministers aan dat ze zullen werken aan een betere water- en een betere bodemkwaliteit bovenop vermindering van de stikstofuitstoot. Het zijn de nieuwe heikele onderwerpen waar boeren mee te maken gaan krijgen. Heel Nederland zal ermee te maken krijgen omdat de gehele ruimtelijke ordening - het onderwerp van minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening - op de schop gaat. Op termijn zal het trio van ministers dan ook worden uitgebreid met De Jonge om Nederland opnieuw in te richten.
Polder in glorie hersteld
De nu al ruim drie jaar durende ruzie over stikstof en perspectief gaat verder achter de schermen in de oer-Hollandse polder. Remkes lijkt er daadwerkelijk in geslaagd die te herstellen. In Haagse achterkamers zal de verdeling van de schaarse milieuruimte worden uitgevochten tussen boeren en overheid én bedrijven (de leden van VNO-NCW en Bouwend Nederland). Ook stikstofuitstotende bedrijven die geen boer zijn, zullen immers hun aandeel aan het verminderen van de stikstofemissies moeten leveren, zei Remkes en dat gaat het kabinet dan ook regelen.
Jurist Valentijn Wösten van MOB laat in Tubantia weten dat de organisatie waarvoor Johan Vollenbroek en hij hoofdrollen vervullen teleurgesteld is dat zij niet mee mogen praten in de polder. MOB is bij monde van Wösten pas tevreden bij "een halvering van de veestapel, maar ook een halvering van het vliegverkeer. De biomassacentrales, bedrijven als Tata Steel, daar moet je ook wat mee. Die moeten allemaal de helft minder stikstof gaan uitstoten.’’
Aan de poldertafels staat nog heel wat spreekwoordelijke koehandel en zelfs juristerij te wachten. MOB heeft immers de wet aan haar kant om wensen af te dwingen. Pas als die grondig wordt gewijzigd kan de polder weer echt ouderwets polderen. Onderwijl worden water en bodem het nieuwe zwaard van Damocles boven de landbouw- én bouwsector. Het hangt zelfs boven heel Nederland; alleen is het nog slechts een agendapunt.
Dit artikel afdrukken
Ondanks bekentenissen van het RIVM ten overstaan van Kamerleden dat het instituut geen piekbelasters kan aanwijzen, heten bedrijven die veel stikstofneerslag genereren nog steeds 'piekbelasters'. Maar de betekenis van het begrip schuift in de mond van stikstofminister Van der Wal. Het zijn inmiddels ondernemingen die voldoen aan nader te bepalen 'criteria' die het kabinet gaat opstellen. Hoeveel het er zijn weet minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal niet precies, maar wel dat het er tussen de 2.000 en 3.000 zijn. Wie aan de nog op te stellen criteria voldoet, komt in aanmerking voor uitkoop. De minister hoopt op een massale stroom vrijwillige stoppers waarmee ze de zogeheten PAS-melders kan legaliseren. Als er niet genoeg vrijwilligers zijn, komt er 'verplichtend instrumentarium' en worden boeren verplicht uitgekocht. Of nog sprake is van een bonus van 20% boven de marktwaarde is onduidelijk.
Nog even wachten op economisch perspectief
Begin volgend jaar moet er een akkoord zijn gesloten met landbouworganisaties, natuurorganisaties en lagere overheden over de toekomst van de landbouw. Daarin moeten duidelijk kaders met inkomensperspectief voor boeren staan, het onderwerp waarop Henk Staghouwer - de eerste minister van Landbouw van Rutte IV - struikelde. Omdat hij zich niet gekwalificeerd voelde om het probleem te kraken, besloot hij de pijp aan Maarten te geven. Zijn opvolger Piet Adema neemt de uitdaging wel aan. Hij zegt daarover: "In het Landbouwakkoord maak ik met boeren afspraken over de toekomst van de landbouw in 2040. Natuurorganisaties en betrokken ketenpartijen worden ook uitgenodigd. Boeren kunnen hierdoor met rust, duidelijkheid en stabiliteit een toekomstplan maken."
Adema heeft voor het verbeteren van het verdienvermogen van boeren twee wapens in handen: €226,6 miljoen voor 'duurzame vernieuwing' op het boerenerf. Dat bedrag steekt schril af tegen gebiedsgerichte aanpak van de € 24,3 miljard die het kabinet heeft gereserveerd in het Transitiefonds Landelijk Gebied en Natuur dat Adema's collega Van der Wal mag uitgeven.
Aan de poldertafels staat nog heel wat spreekwoordelijke koehandel en zelfs juristerij te wachtenWater en bodem: de volgende onderwerpen op de agenda
Harbers liet weten in te zetten op voldoende en schoon water en een gezonde bodem. "Het is van groot belang voor iedereen in ons land. Daarom wil het kabinet water en bodem sturend laten zijn bij beslissingen over de inrichting van ons land. Eeuwenlang hebben we met eigen handen ons land gemaakt tot wat het is. Maar we lopen nu tegen de grenzen aan en daarom moeten we meer rekening houden met ons water. Zodat we hier ook in de toekomst kunnen wonen en werken." Zijn staatssecretaris Vivianne Heijnen maakte duidelijk dat ook de bodem onderwerp van serieus beleid gaat worden: "Onze bodem is letterlijk de basis onder alles wat we doen. Elk stukje van de bodem is in gebruik, daarom vind ik het ook een goede zaak om er zuinig mee om te gaan.” De Volkskrant lekte de plannen van IenW gisteren al: de grenzen zijn bereikt omdat de bodem verzakt en we niet langer kunnen doorgaan met (land)bouwen en wonen in gebied dat van nature onder water stond of een moeras was. Er is maar één remedie: de waterstand verhogen. Dat helpt bovendien om de uitstoot van methaan uit het veenweidegebeid te beperken.
De NRC ziet het kabinet 'heel voorzichtig' de grote infrastructurele problematiek van water en bodem aanpakken: nu moeten de grote besluiten worden genomen voor de periode van de komende 80 jaar. Hoe gaan we om met het water voor en achter de dijken in het land dat we in de loop van veel eeuwen op de zee wonnen en dat nu geconfronteerd wordt met de gevolgen van kool- en stikstofuitstoot en niet zomaar geschikt is voor intensief gebruik.
Gezamenlijk kondigden de ministers aan dat ze zullen werken aan een betere water- en een betere bodemkwaliteit bovenop vermindering van de stikstofuitstoot. Het zijn de nieuwe heikele onderwerpen waar boeren mee te maken gaan krijgen. Heel Nederland zal ermee te maken krijgen omdat de gehele ruimtelijke ordening - het onderwerp van minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening - op de schop gaat. Op termijn zal het trio van ministers dan ook worden uitgebreid met De Jonge om Nederland opnieuw in te richten.
Polder in glorie hersteld
De nu al ruim drie jaar durende ruzie over stikstof en perspectief gaat verder achter de schermen in de oer-Hollandse polder. Remkes lijkt er daadwerkelijk in geslaagd die te herstellen. In Haagse achterkamers zal de verdeling van de schaarse milieuruimte worden uitgevochten tussen boeren en overheid én bedrijven (de leden van VNO-NCW en Bouwend Nederland). Ook stikstofuitstotende bedrijven die geen boer zijn, zullen immers hun aandeel aan het verminderen van de stikstofemissies moeten leveren, zei Remkes en dat gaat het kabinet dan ook regelen.
Jurist Valentijn Wösten van MOB laat in Tubantia weten dat de organisatie waarvoor Johan Vollenbroek en hij hoofdrollen vervullen teleurgesteld is dat zij niet mee mogen praten in de polder. MOB is bij monde van Wösten pas tevreden bij "een halvering van de veestapel, maar ook een halvering van het vliegverkeer. De biomassacentrales, bedrijven als Tata Steel, daar moet je ook wat mee. Die moeten allemaal de helft minder stikstof gaan uitstoten.’’
Aan de poldertafels staat nog heel wat spreekwoordelijke koehandel en zelfs juristerij te wachten. MOB heeft immers de wet aan haar kant om wensen af te dwingen. Pas als die grondig wordt gewijzigd kan de polder weer echt ouderwets polderen. Onderwijl worden water en bodem het nieuwe zwaard van Damocles boven de landbouw- én bouwsector. Het hangt zelfs boven heel Nederland; alleen is het nog slechts een agendapunt.
In de Boerenmedia
-
Landbouwakkoord moet leiden tot duurzame, diverse en sterke sector
Nieuwe Oogst -
Interview | Adema wil wanhoop van boeren omsmeden tot hoop
Boerderij -
Prio voor PAS-melders en meer stikstofplannen
Boerderij -
Kabinet wil regionaal maatwerk voor water en bodem
Nieuwe Oogst -
‘Weg naar landbouwakkoord vol obstakels’
Boerderij -
Premier Rutte: 'Keuzes zullen soms schuren en pijn doen'
Nieuwe Oogst -
Kabinet wil boeren zelf met perspectief laten komen
Boerenbusiness -
LTO teleurgesteld in nieuwe beperkingen
Nieuwe Oogst -
Kroniek van paniek en achteruitroeiend beleid
Boerenbusiness
In de algemene pers
-
Reacties op stikstofplannen kabinet: 'Natuur kan niet meer wachten'
NU -
Het grondwater gaat omhoog, stikstof omlaag
NRC -
Kabinet: ’Stikstofaanpak is onontkoombaar’
De Telegraaf -
Piet Adema emotioneel: ‘Zit bij boeren aan tafel die niet weten wat hun toekomst is’
AD -
Einde aan wildwest in stikstofhandel, kabinet neemt zelf de regie
de Volkskrant -
Landbouwminister: ‘Samenleving moet boeren helpen door duurzaam voedsel te kopen’
AD -
Kabinet wil wildwest bij stikstofhandel aan banden leggen
Trouw -
Kabinet: versnelde aanpak piekbelasters gaat boeren zonder vergunning helpen
NOS -
Kabinet doet laatste bod piekbelasters: 'betere regeling komt er niet'
BNR -
Kabinet gaat desnoods 'met pijn in het hart' boeren gedwongen uitkopen
NU -
‘Onze balans tussen economie en natuur is kwijt, die moet terug’
Trouw -
Minister Adema wil in het voorjaar een landbouwakkoord voor ‘alle opgaven’
NRC -
Boeren in onzekerheid na stikstofbrief kabinet: ’Ik wil niet stoppen’
De Telegraaf -
Veel geld voor boeren om vrijwillig te stoppen, kabinet houdt optie dwang achter de hand
NRC -
Vier kabinetsplannen voor de toekomst van de landbouw
Trouw -
‘Hoe voorkom je dat uitkoopregelingen meteen naar de Rabobank gaan?’
Trouw -
Milieudefensie: goed dat bedrijven meebetalen aan oplossing
BNR -
Van opluchting tot aanhoudende zorg: gemengde reacties op stikstofplannen
RTL NIeuws -
Kabinet maant 50 industriële vervuilers tot minder stikstofuitstoot
Het Financieele Dagblad -
Kabinet wil het recht om stikstofruimte als eerste te kopen
NRC
De Kamerbrieven van LNV en IenW
-
Kabinet: brede aanpak piekbelasters voor natuurherstel, PAS-melders en economische ontwikkeling
Rijksoverheid -
Sterke duurzame landbouwsector 2040; Landbouwakkoord, €226,6 miljoen en ketenaanpak
Rijksoverheid -
Kabinet maakt water en bodem sturend bij ruimtelijke keuzes
Rijksoverheid -
Samen werken aan een vitaal en gezond landelijk gebied
Rijksoverheid
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Elders schrijft Frans Aarts over de veranderde toon van het kabinet waarmee het - vermoedelijk -bekrachtigt dat de polder daadwerkelijk is hersteld, de volgende zinnen die tot enige hilariteit aanleiding mogen geven (gegeven de eerdere patstelling tussen kabinet en boeren):
Geïnteresseerd in de toekomst van de landbouw begon ik de brief te lezen die de minister van LNV vandaag naar onze volksvertegenwoordigers stuurde. De brief begint als volgt (citaat): “Boeren en tuinders horen bij Nederland. Ze produceren voldoende en gezond voedsel en beheren en versterken onze natuur en ons landschap”.
Mijn beelden van de huidige landbouw en haar ontwikkelopgaven zijn dus totaal verkeerd. Ik verkeer immers in de veronderstelling dat onze landbouw te intensief is, dus niet voldoende (voor wie?) maar teveel produceert. Dat mede daardoor de natuur en het landschap worden verzwakt, dus niet versterkt door de landbouw, zo meen ik uit de woorden van minister-Natuur op te kunnen maken.
Het kan natuurlijk ook zo zijn dat de Minister-Landbouw hier de plank volledig misslaat (onbewust uit onkunde of bewust om de landbouw stroop om de mond te smeren: onbenul of angsthaas). Ben benieuwd wat onze volksvertegenwoordigers hiervan vinden.
Veel mooie woorden, niet heel veel concrete maatregelen. Polderen en gebiedsgerichte aanpak: daar is ervaring mee opgedaan in Brabant: het werd niet veel. Naar mijn gevoel is het geen echt plan om de stikstoftoestand op te lossen, het is meer een politiek compromis om het kabinet te redden. Nog steeds om de hete brei heen draaien. Dat is begrijpelijk, maar het duurt al zo lang, er moet toch een keer wat? Het liefst zonder geitenpaadjes en rekentrucs?
Het kabinet denkt als we maar dikke rapporten maken en niets zeggen dan blijft de goegemeente wel stil.
Van der Wal zei in oktober bij Jinek dat ze binnen veertien dagen de piekbelasters zou kennen. Onder tussen is het eind november en is er op dat front nog niets duidelijk. En tot 24 januari 2023 wordt er ook niets duidelijk want het wondermiddel Aerius is in revisie vanwege de fouten in de top 100 lijsten. Daar nemen ze twee maanden de tijd voor.
De PAS gevallen krijgen ondertussen gewoon handhavingsverzoeken en worden voor de trein gegooid.
De RAV codes zijn om zeep geholpen en in Brabant moeten ze nog steeds aan de Brabantse staleisen voldoen voor 1-1-2024.
We hebben geen stikstofprobleem in dit land maar een incompetent bestuur dat wel een failliet Aerius model blijft koesteren, de KDW als heilige graal blijft beschouwen met absurde getallen in plaats van naar de echte staat van de natuur te kijken.
Wat John van Kessel in een andere draad ook al zei waarom moeten bedrijven die bij de aanwijzing van de N2000 gebieden al bestonden nu verdwijnen. Dat was toch gewoon bestaand gebruik en hadden ze dat als gegeven moeten beschouwen. Bij de bijeenkomsten indertijd werd ook gewoon gemeld dat de bedrijven geen last zouden krijgen van de aanwijzigingsbesluiten.
De hedendaagse werkelijkheid is compleet anders.
Voor elke hectare landbouwgrond die in Nederland ontrokken betekent een hogere prijs voor de volgende die ontrokken wordt. Dit systeem wil de overheid graag doorbreken ivm de grondhonger. Het saldo per hectare verlagen door verplicht te extensiveren is waar nu op gestuurd wordt. Maar wat zou een voorkeursrecht op koop van landbouwgrond in extensiveringszones doen met prijspeil nu plus een minnelijke onteigeningspremie? De rest van de landbouw hoeft dan niet te extensiveren. De opwaartste prijzen voor grond in de extensiveringsgebieden is er ook niet meer.
Ik heb de brief Voortgang Nationaal Programma Landelijk Gebied gelezen. In feite vervlecht deze brief de twee andere brieven: Voortgang Integrale aanpak landelijk gebied en Toekomst Landbouw.
Ik kan me jammer genoeg niet voorstellen dat dit nationale programma een succes wordt. De aanpak 'polderen' is prima als de wens is tijdig in te kunnen spelen op verwachte ontwikkelingen, niet als problemen urgent moeten worden opgelost, na ernstig achterstallig onderhoud of eerdere domme keuzes. Het m.i. omwerkbare zit hem in twee dingen, die beiden te maken hebben met gebrek aan durf bij onze nationale overheid.
1) Er is een flink aantal doelen gesteld, die gelijktijdig moeten worden gerealiseerd. Dat gaat niet lukken. Verstandiger is het slechts enkele doelen centraal te stellen. Die moeten koste wat kost worden gerealiseerd, met name om aan Europese wetgeving te kunnen voldoen. Binnen de ruimte die overblijft kunnen de andere doelen voor een zo groot mogelijk deel gerealiseerd worden.
2) Iedereen mag meepraten en alle gesprekspartners zijn gelijkwaardig. Omdat elke partner eigen doelen heeft en er geen volgorde geldt in prioriteit van doelen ontstaat een Poolse Landdag: men zal het nooit eens worden.
Door tijdverlies zal deze aanpak ons m.i. nog verder in de problemen brengen.