Nederland telt volgens het CBS ruim 14.000 melkveehouders. Er zijn geen officiële cijfers over hoeveel van hen (vrouwelijke) kalfjes langere tijd bij de moederkoe houden. Stichting Caring Farmers, die verduurzaming van de landbouw tot doel heeft, schat dat het gaat om tussen de dertig en veertig boeren, waarvan een deel gangbaar is en de meeste biologisch.

Caring Farmers heeft onlangs een tool gelanceerd: Kalfjes bij de koe. Daarmee kunnen consumenten makkelijk zien waar zij 'kalf bij koe'-zuivel kunnen kopen. Ook werkt de stichting met andere organisaties aan voorlichting voor consumenten, een nieuwe keten voor deze melkstroom en verdienmodellen voor de melkveehouder. Met de Dierenbescherming, Eyes on Animals en Stichting Demeter buigt de organisatie zich over standaardisering van het concept en mogelijk een keurmerk.

Op de 'kalfjes bij de koe'-website zijn achttien melkveehouders te vinden die koe en kalf enkele maanden samenhouden. Volgens Hanneke van Ormondt, coördinator van Caring Farmers, blijkt uit de opkomst bij verschillende webinars en lezingen over dit onderwerp dat er bij meer boeren belangstelling voor bestaat.

Zuiver Zuivel (voorheen van FrieslandCampina en sinds een aantal jaar van Weerribben Zuivel) is in oktober begonnen met de verkoop van 'kalf bij koe'-melk. Deze ligt onder meer bij biologische winkels en is ook online (bijvoorbeeld bij Ekoplaza) verkrijgbaar. In eerste instantie leverden drie biodynamische boeren van Zuiver Zuivel de melk aan, inmiddels is daar een vierde bijgekomen.

We wisten dat het een hot topic was en komen tegemoet aan die behoefte
Meerprijs per liter
Deze melkveehouders krijgen een meerprijs per liter verkochte melk. De betreffende melkveehouders hielden uit eigen motivatie al langer kalveren langer bij de koe, zonder daar een extra vergoeding voor te krijgen. De melk werd in de grote biodynamische melkplas opgehaald. Nu de melk speciaal vermarkt wordt, is het logisch dat de meerkosten worden vergoed, geeft Edwin Crombags, commercieel manager bij Weerribben Zuivel, aan. Eerst was dat 5 cent, maar dat bleek de kosten niet volledig te dekken, de vergoeding werd bijgesteld tot 7 cent. Dit komt bovenop de biodynamische melkprijs die over het algemeen 4 cent hoger is dan de biologische melkprijs.

Halfvolle en volle 'kalf bij koe'-melk is sinds kort ook verkrijgbaar bij 288 filialen van Albert Heijn onder de noemer Kalverliefde. De melk van Kalverliefde komt van dezelfde biologisch dynamische boeren die voor Zuiver Zuivel produceren en wordt door Weerribben in opdracht gebotteld. De melk is wel de duurste uit het assortiment. Een liter halvolle melk van Kalverliefde kost bij AH momenteel €2,09, volle €2,19. Ter vergelijking: 'gewone' biologische halfvolle melk van het huismerk kost €1,45 per liter en volle biomelk €1,55.

Er zijn meer 'kalf bij koe'-initiatieven. Zo is er sinds eind vorige maand ook 'kalf bij koe'-kaas te koop bij verschillende (biologische) winkels: Jara's geraspte kaas en Panir van biodynamische boerderij Ruimzicht in de Achterhoek.

Vleesindustrie
Het 'kalf bij koe'-concept speelt ook een rol in de vleesindustrie, al is het maar omdat de stierklaveren van melkveehouders de weg vinden naar de rundvleesindustrie. De Groene Weg, de marktleider in de biologische vleessector in Nederland, is ruim een maand geleden begonnen met het opbouwen van een biologische rundvleesketen. Dit omdat 90% van de biologische kalveren in de reguliere markt worden afgezet.

Bij één van de leveranciers van stierkalveren, Boerderij Boterhuys in Warmond van de biologische melkveehouders Gerard en Mieke Mul, groeien alle kalveren (de stierkalveren en de toekomstige melkkoeien) de eerste drie maanden op bij de moeder. Het echtpaar zuivelt een deel van de melk zelf, ze maken ook vla en yoghurt, vertelt Mieke Mul tegenover Foodbusiness.nl. In januari zijn ze 'na een paar keer uitproberen' begonnen om alle kalveren drie maanden bij de moeder te laten drinken. Vanaf augustus vermarkten ze deze melkstroom en maken daar Blije Koe Zuivel van onder de naam Kalfvolle Melk. Nog niet alles kan afgezet worden als 'kalf bij koe'-zuivel. Een deel wordt daarom opgehaald als 'gewone' biologische melk.

Kalf drinkt 1.000 liter op
Hoeveel melk ze 'verliezen' door de kalveren bij de moeder te laten drinken, vindt de agrarisch ondernemer lastig in te schatten. "We weten niet wat ze werkelijk zouden geven, maar we zien wel dat we na drie maanden een toename in de tank krijgen." Ze schat dat de gemiste melk per koe op 1.000 liter in drie maanden, maar zegt er ook bij dat zij als melkveehouders sowieso niet het uiterste uit de koeien halen.

Er wordt gezegd dat het dramatisch is om de kalveren en de koeien na drie maanden te scheiden, met loeiende koeien tot gevolg. Mul beaamt dat je daar veel verhalen over hoort. "Op dit moment werken we met een soort neusflapje, daarmee kunnen ze niet meer omhoog, maar wel naar beneden drinken. Ze blijven wel bij elkaar, maar de kalveren drinken niet meer bij de moeder. Dat doen we een week. Daarna doen we het flapje uit en zetten ze in een apart weilandje, waar ze nog wel contact met de moeder hebben. Wanneer we een clubje kalveren hebben, kunnen we ze doorschuiven, dan zijn ze uit het zicht. We hadden een tweeling waarvan één het flapje was verloren, die heeft echt staan brullen. Het is heel belangrijk dat het in stappen gebeurt en niet abrupt, anders is het één groot drama. Het kost allemaal ook iets meer werk."

Aan de koeien merkt het echtpaar het verschil niet, maar aan de kalveren 'merk je echt dat ze veel harder groeien'. "Van de kalveren die afgelopen winter zijn geboren die nu naar binnen, zijn degenen die bij de moeder hebben gedronken echt veel groter."

Het moet niet zo zijn dat in bepaalde politieke kringen gaat komen: als zij dit kunnen, dan kunnen alle boeren het
Geen jubelverhaal
Mul wil wel benadrukken dat het 'geen jubelverhaal' is. Er zijn ook veehouders die de kalveren bij de moeder hielden en daar weer vanaf zijn gestapt. Er is kans op meer ziekteverwekkers en het risico dat je de besmetting moeilijk de baas wordt. "We weten van een boer die crypto (cryptosporidium, een veelvoorkomend zoönose) in stal heeft gekregen, dan is er geen houden aan. We willen ook met boeren in gesprek hoe ze bepaalde signalen hebben gekregen. Het bij elkaar houden van de koeien en kalveren kan voor problemen zorgen die we nog niet hebben ontdekt." Mul is dan ook voorzichtig als het over opschaling gaat. "Dit moet niet iedereen doen. Het moet niet zo zijn dat in bepaalde politieke kringen gaat komen: als zij dit kunnen, dan kunnen alle boeren het."

Ook Crombags benadrukt dat dit niet bij ieder bedrijf past. "Het is heel belangrijk dat de boer het echt ziet zitten, anders wordt het geen succes. In de eerste plaats heb je echt flink minder melk om te leveren aan de zuivelfabriek, ruim 1.000 liter. Al krijg je een meerkostenvergoeding, je hebt aardig wat aandacht nodig om te zorgen dat het allemaal goed loopt. Kalfjes schieten bijvoorbeeld gewoon onder het draad door, er zijn echt veel dingen waar je aan moet denken en op letten." Biodynamische bedrijven zijn meer dan gemiddeld geschikt, vindt hij. "Het zijn vaak kleinere bedrijven en ze hebben meer nevenactiviteiten, zoals bijvoorbeeld een zorgtak. Het is belangrijk dat er ondanks dat het kalf bij de koe drinkt contact blijft tussen boer en koe en kalf, anders verwildert de veestapel. Dat kan ook gevaarlijke situaties opleveren, vooral bij biodynamische koeien die nog hun hoorns hebben. Maar als het allemaal lukt, kan het veel meer voldoening geven voor de boer."

Bij boerderij Boterhuys tellen ze er nu 40 cent bij op, maar ze weten nog niet helemaal wat de reële meerkosten zijn
Ondanks de nadelen gelooft Mul wel dat het systeem toekomstbestendig kan worden. Daarbij is vooral de afzet van cruciaal belang. "We hebben hier zoveel consumenten gehad die zeggen: waarom moeten de kalfjes bij de moeder weg. Laten die consumenten het dan maar zien." Nog niet alles kunnen ze zelf verzuivelen, een groot gedeelte van de melk gaat voor de normale biologische prijs weg. Ze geeft aan dat ze 'ook maar twee boeren samen zonder marketing achtergrond' zijn. Volgens Mul is het cruciaal dat deze melk speciaal vermarkt wordt. "Anders krijg je de meerprijs ook niet."

Ook volgens Van Ormondt van Caring Farmers is het vermarkten belangrijk en dat is een van de redenen dat de stichting boeren helpt om meer bekendheid aan deze specifieke melkstroom te geven. Hoewel er geen kunstmelk nodig is voor de kalveren, drinken de kalveren wel veel van de melk weg, geeft ze desgevraagd aan. De consument moet daarom bereid zijn de hogere prijs in de winkel te betalen, anders krijgt de melkveehouder het financieel moeilijk.

Bij boerderij Boterhuys tellen ze er nu 40 cent bij op, maar ze weten nog niet helemaal wat de reële meerkosten zijn. Veel minder lijkt Mul niet voldoende om extra kosten voor arbeid en verlies van melk te compenseren. "Als je vol in je financiering zit, kan dat nooit uit." Zo moet ook de stal aangepast worden. "Tot nu toe paste het er wel bij, maar nu gaan we de stalperiode in en zijn het veel meer kalveren. We zijn nu bezig met buiten een potstal te maken, houtje-touwtje, zonder een vergunningtraject te hoeven ingaan voor een nieuwe stal."

Groeiende markt
Volgens Crombags bestaat er een groeiende markt voor deze melk. "De vraag is echt vanuit de consument gekomen. De laatste jaren ging 80% van de vragen die we kregen over kalveren bij koe en hoe we omgaan met stierkalfjes. We wisten dat het een hot topic was en komen tegemoet aan die behoefte." Dat Albert Heijn ook 'kalf bij koe'-melk verkoopt, helpt volgens Crombags bij het genereren van meer aandacht voor de specifieke melkstroom en meer bewustwording over hoe kalveren normaal gehouden worden. Als de 'kalf bij koe'-melk een succes wordt, wil Zuiver Zuivel het assortiment verder uitbreiden, maar daarvoor is het volgens Crombags 'echt nog te vroeg'. Wel is hij 'heel positief gestemd'. "De reacties zijn heel positief. Het is eigenlijk te vroeg om duidelijke conclusies te trekken, maar we zien wel een stijgende verkoop."

Dit artikel maakt deel uit van de contentsamenwerking tussen Foodbusiness, Boerenbusiness en Foodlog.
Dit artikel afdrukken