Deze ontwikkelingen maakten dat suiker een groter deel is gaan uitmaken van het moderne dagelijkse Westerse menu dan ooit te tevoren, denkt de bekende gezonde voedingsactivist en voedingsepidemioloog Barry Popkin. Hij besteedde zijn carrière aan het bestuderen van voeding en suikerinname over de hele wereld.
Ondertussen zijn de zorgen over vet deels achterhaald. Inmiddels zijn die omgezet in zorgen om suiker. Maar dat resulteert nog niet in een minder zoet voedselaanbod. Helemaal niet zelfs.
Calorie-arme zoetstoffen
Dat ontdekte de jonge Australische onderzoeker Cherie Russell. Ze dook met haar team in de omzetten van de levensmiddelen over de hele wereld, behalve - wegens gebrek aan data - in lage inkomenslanden. Ze keken naar de hoeveelheid toegevoegde suiker en caloriearme zoetstoffen - 'niet-voedende' zoetstoffen (Nonnutritive Sweeteners, afgekort tot NNS in het Engels) - in verpakte voedingsmiddelen en dranken tussen 2007 en 2019.
Suiker eruit, maar zoetstoffen erin maakt ons nog grotere zoetekauwenUit de verzamelde cijfers blijkt dat wereldwijd gemeten de hoeveelheid toegevoegde suikers om dranken te zoeten gemiddeld toeneemt. De helft van de stijging komt voor rekening van middeninkomenslanden, zoals China en India. In hoge inkomenslanden daalde de hoeveelheid suiker juist met 22%.
Het aandeel toegevoegde suikers in verpakte voeding ligt gemiddeld 9% hoger. Het gebruik van zoetstoffen in dranken nam wereldwijd echter met 36% toe. IJs en koekjes zijn de snelst groeiende voedselcategorieën met zoetstoffen.
De verschuiving van het gebruik van toegevoegde suikers naar zoetstoffen om dranken te zoeten, komt het meest voor bij koolzuurhoudende frisdranken en flessenwater. Russell en haar team zien een duidelijke relatie tussen beleidsmaatregelen zoals nationale suikertaksen, voorlichtingscampagnes, reclame en etikettering-beperkingen, en de toename van niet-voedende zoetstoffen. Landen en regio's met de meeste beleidsmaatregelen om de suikerinname van inwoners, laten steevast een duidelijke toename zien van niet-voedende zoetstoffen in (fris)dranken.
Beleidsmakers laten zich volgens Russell onterecht leiden door stofjes- en caloriedenkenZoetheid lastig te meten
De hoeveelheid suiker in een levensmiddel en hoeveel dat in verschillende delen van de wereld wordt verkocht is relatief eenvoudig te berekenen aan de hand van etikettering en omzetcijfers. Het wordt moeilijker om te meten hoe zoet een voedingsmiddel is omdat echte suiker en de verschillende soorten zoetstoffen onderling sterk verschillen in zoetkracht. De onderzoekers bepaalden de zoetheid van elke niet-voedende zoetstof en toegevoegde suiker als een getal in verhouding tot de zoetheid van gangbare tafelsuiker (sucrose). Dat getal vermenigvuldigden ze met het verkoopvolume met als resultaat een klassement van de zoetheid van de verpakte voedingsmiddelen. En die blijkt te groeien (zie onderstaande tabel, waarin de ontwikkeling van toegevoegde suikers en NNS=suikervervangers is berekend). Suiker eruit, maar zoetstoffen erin maakt ons nog grotere zoetekauwen.
Russell constateert dat beleidsmakers niet goed hebben opgelet. Minder suiker is niet hetzelfde als minder zoet. Russell: "Ons voedselaanbod wordt juist steeds zoeter, wat enorm zorgwekkend is. Zelfs als we minder toegevoegde suikers consumeren, is het voedsel dat we consumeren nog steeds zoeter dan 10 jaar geleden." Ondanks campagnes en verpakkingen met 'minder suiker' cultiveert de wisselwerking tussen beleid en levensmiddelenindustrie wat de Engelsen noemen a sweet tooth, een voorkeur voor zoet voedsel ten koste van een compleet menu.
Beleidsmakers laten zich volgens Russell ten onrechte leiden door stofjes- en caloriedenken. Ze richten zich op vet-, suiker- en het caloriegehalte, in plaats van op de zoetheid of complete voedingswaarde van levensmiddelen en dranken. Hetzelfde kan gezegd worden voor de fixatie op zout en vezels in Front-of-Pack logo's. "Sommige van onze beleidsmaatregelen kunnen onbedoelde gevolgen hebben die uiteindelijk erger kunnen zijn dan het probleem dat we proberen op te lossen", zegt Russell. Het verontrust haar dat er steeds meer caloriearme zoetstoffen gebruikt worden in welvarende landen, vanwege de aanhoudende bezorgdheid over de veiligheid van caloriearme suikeralternatieven.
Heeft het zin om light te gaan met je colaconsumptie? Is de overstap van suikerhoudende frisdrank naar light frisdrank van invloed op waar iedereen zo moeilijk over doet, dat je dik wordt van suiker?
Het antwoord is nee, of nauwelijks. “Er werd geen bewijs gevonden voor enig effect van NSSen op volwassenen met overgewicht of obesitas, of op kinderen die actief proberen af te vallen (zeer lage tot matige zekerheid),” aldus de reviewers. NSS is een afkorting van ‘natuurlijke en kunstmatige zoetstoffen’. Dat laatste over de zekerheid slaat op de kwaliteit van het onderzoek. Er is volgens dit omvangrijke literatuuronderzoek geen bewijs dat kunstmatige zoetstoffen gezondheidsvoordelen opleveren, vooral dan met betrekking tot het lichaamsgewicht, bloedglucose, insulinegevoeligheid en andere factoren van het metabolisme. Al die dingen die misgaan door te veel suiker.
Sugar is not just only being reduced, it's being replaced - non-nutritive sweeteners are on the rise, but what does this mean for public health? Do NNS containing products carry a health halo? What is the long-term impact of NNS use on dietary patterns? pic.twitter.com/oJt4liHH8b
— Cherie Russell (@cheriearussell) September 12, 2020
Eén van de redenen waarom er niet uit de talloze onderzochte onderzoeksverslagen een duidelijk of overtuigend beeld over de gezondheidseffecten van zoetstoffen gedestilleerd kon worden, schrijven de onderzoekers, is dat de kwaliteit van de meeste onderzoeken matig is. In een redactioneel commentaar bij het artikel wordt het zo geformuleerd: “Het bewijsmateriaal wijst op voordelen, maar het volledige beeld moet nog naar voren komen.”
Vooral verwarrend
Dat houdt de suggestie in dat een compleet beeld ooit zal laten zien dat het gebruik van zoetstoffen wel gezondheidsvoordelen op de lange duur heeft. Dat is nu precies niet wat er uit een vuistdik literatuuronderzoek door een commissie van de FAO en de WHO kwam, gepubliceerd in april dit jaar.
Het beeld dat daarin gegeven werd, is vooral verwarrend. Verschillende soorten onderzoek, met verschillende vergelijkingen (suiker tegen zoetstof, zoetstof tegen zoetstof, zoetstof tegen water, lang gebruik tegen kort gebruik, hoge tegen lage doses) leverden tegenstrijdige, onvolledige bewijzen, meestal weer met geringe betrouwbaarheid of zonder statistische significantie.
Wel kwam er één gegeven duidelijk naar voren: “Vervanging van suikers door NSS op korte termijn leidt tot vermindering van het lichaamsgewicht, met weinig effect op andere risicofactoren voor hart en bloedvaten, maar wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op diabetes type 2, hart- en vaatziekten en sterfte op langere termijn.” Bovendien is er op de lange duur ook geen effect meer van een lagere calorie-inname. Het lichaam compenseert een lagere energie-inname namelijk heel snel.
Vermindering glucosetolerantie
Geen voordelen, maar nadelen op de langere termijn. Uit het WHO-rapport spreekt duidelijk hoe ingewikkeld de hele materie is. Er zijn verschillende soorten kunstmatige zoetstoffen, en elk van die moleculen heeft een ander effect op het lichaam, afzonderlijk en in combinatie. De ene zoetstof is de andere niet en de verschillen in effect kan je alleen uit elkaar houden als je ze afzonderlijk test in de mens.
Dat deden onderzoekers van het Israëlische Weizmann instituut. Ze ontdekten dat sacharine en sucralose (maar niet aspartaam en stevia) bij langdurig gebruik veranderingen in het darmmicrobioom teweegbrengen en wel dusdanig, dat de glucosetolerantie verminderde (wat kan leiden tot diabetes type 2).
Maar niet bij alle van de 120 (gezonde, mannelijke) proefpersonen deed zich dat verschijnsel voor, al was wel bij iedereen de verandering in de darmen te zien. De onderzoekers menen te kunnen zeggen dat er een causaal verband is, want ze testten de feces van de proefpersonen op steriele muizen en die werden ook minder glucosetolerant.
In reactie op dit onderzoek, dat verscheen in het vakblad Cell, schreef de internationale branchevereniging van zoetstofproducenten ISA dat de opzet niet deugde en dat er heel veel onderzoek is dat anders beweert. Dat argument gaat helaas maar al te vaak op in voedingsonderzoek.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Theo, als het aan Katan had gelegen was er ook een vetbelasting gekomen.... dan blijven alleen de eiwitten nog over.... maar dan krijg je dáár weer teveel van binnen... dus die ook dan maar belasten...
Alle gekheid op een stokje: het is wel duidelijk dat je i.h.a. geen liter vruchtensap per dag moet drinken, en ook geen 4 liter water.
Wat sinaasappelsap bij het E250 ontbijt zou subsidie moeten krijgen in het kader van darmkankerpreventie. Of E250 taks invoeren.
ps
Waar blijft de extra hoge suikertaks op de vele 'verborgen' toegevoegde suikers in industriële voedingsmiddelen?
Een industrie die mede(hoofd)verantwoordelijkheid draagt voor dit sociale probleem, dat niet fundamenteel opgelost wordt met deze suikertaks. De visie ontbreekt, het systeem blijft bestaan.
Geen BTW op onbewerkte verse AGF (nou ja, zuurkool uit het vat mag ook van mij ;) a bridge too far voor deze regering...
pps
En in het verlengde hiervan: moet geraffineerd wit meel (ontvliesde rijst, witte pasta) ook geen extra taks krijgen? Koolhydraten zonder vezels e.a. Die je toch binnen de juiste gezonde context prima kan hanteren (al kan het altijd beter... houd ik vaak niet van volkorenpasta ;)
(behalve Arabische boekweit couscous en zelfgemaakte desem pizza a la Friatelli dan -het geheim bij de laatste wat gezond boekweitmeel toevoegen ook - en ruim oregano/ tijm/ wat rozemarijn* - net als in pannenkoeken extra dimensie gevend)
- vliesrijst standaard).
*kruiden enorm onderschat. Zowel in culinaire sociale cultuur hier, de grote toegevoegde smaak waarden die dat kan geven (ipv standaard smaakversterkers - taks daarop!), als in het onderkennen van de gezondheidswaarden daarvan, omdat micro nutriënten daar enorm geconcentreerd in zitten.
Ook onze eigen tradities zijn we vergeten... Wie bijv. gebruikt er nog kummel, zuring, mierikswortel en jeneverbes?
Wie maakt er nog zelf een supergezonde traditionele snert - ook met die jeneverbessen - ipv kant en klare gemodificeerd zetmeel (de binding van superfood knolselderij goedkoop overnemend) rotzooi te kopen? Het gemak dient de mens, zullen we maar zeggen.
Toch is zelfgemaakte ijsthee met kruiden (als verse mint/ citroenverbena uit eigen tuin/ balkon) en wat schijfjes citroen... honing een fluitje van een cent, goedkoper, gezonder en lekkerder dan Lipton, en geen verpakkingen nodig.
(en dat staat ook precies voor het moderne stralende image, de positie die de industrie heeft weten te veroveren met haar vernietigende praktijken in meerdere opzichten)
Frank, je laatste alinea hieronder sluit aan op wat ik hier eerder de blinde roomser dan de paus fanatici voorhield die puur fruitsap ook menen te moeten belasten omdat er suiker in zit.
Theo: neem rustig wat suiker/ honing in je thee. Millennia traditie die juist de opname van de waardevolle stoffen in thee bevordert.
Fris heeft de thee verdrongen. Bijna alle fris verkeerd. Daar zitten geen waardevolle micro nutriënten in, die compenseren voor de suiker.
De komende suikertaks ook voor vruchtensap uiterst discutabel - getuigend van geen kennis in deze materie.
Het klopt dat vruchtensap makkelijk wegdrinkt, minder vult dan de hele vrucht (al ligt dat bij smoothies weer anders - vallen die ook onder die taks?).
Maar geperst vruchtensap bevat wel nog het grote deel van de waardevolle micronutriënten van de vrucht (al kunnen bepaalde industriële processen, zoals 'klaren', die aantasten). Sommige sappen (bessen/bramen/kersen/granaatappel/passievrucht bijv.) enorme gezondheidseffecten. Maar ook industrieel sinaasappelsap springt er positief uit in glucose balans onderzoek - waarschijnlijk mede omdat bij het persen de schil met waardevolle bitterstofjes mee geperst wordt.
Bij vruchten tellen de micro nutriënten, zoals flavonolen (met ook hun mRNA receptoren effecten) nog meer dan de vitaminen en vezels...
En dat speelt dus nu geen enkele rol in deze taks.
ps
enzymatisch e.a. geklaard appelsap (waar de waardevolle stoffen 'Quercetineglycosides, Cyanidinegalactoside, Phloridzin en Catechines' nagenoeg ontbreken - waardoor je eigenlijk vruchtensuikerwater zit te drinken) mag van mij rustig onder deze taks vallen. Maar de ambachtelijke niet!
pps
en kroketten kakelend Katan maar ongenuanceerd - zonder kennis/ diepgang - lullen hierover in Nieuwsuur deze week, achter die taks staande. Wat een deskundige. De zoveelste maal dat hij dit gebrek laat zien.
De ‘gezonde’ alternatieve zoetstoffen zitten inmiddels ook alweer jarenlang zij-aan-zij met de hoofdverdachten suiker en HFC in de beklaagdenbank. Een tax voor toegevoegde suiker tegelijk met een tax voor NNS invoeren is daarom een logische stap.
Van sucralose zoetjes bijvoorbeeld werd al 10 jaar geleden geleden vastgesteld dat dit het glucose niveau met 20% omhoog jaagt en ook ons metabolisme danig van slag weet te brengen en al obese personen nog meer obees doet worden. Niets nieuws dus.
En of dat al niet erg genoeg is werd 6 jaar geleden al ontdekt dat sucralose ook de kans op leukemie en andere kankervormen bevordert.
Zoals te verwachten door de usual suspects weer weg getetterd als ‘slecht onderzoek’ en wat niet al. Precies zoals het ging toen ontdekt werd dat sigaretten roken niet zo verstandig bleek en dat de artsen die in advertenties het roken aanraadden dit bij het verkeerde eind hadden. Dat duurde ruim een halve eeuw. Uiteindelijk komen we er dus wel.
De tot zoetslaaf gemaakte vindt na zijn zoetverlossing koffie en thee zonder zoet veel lekkerder en kan zich niet meer voorstellen dat hij deze drankjes ooit lekker vond.
Ik blijf het zeggen en schrijven....vermijd gewoon de pakjes en zakjes en rare drankjes. Water, thee, koffie, veel vers en onbewerkt voedsel........ik heb persoonlijk gelukkig weinig last meer van alle 'verleidingen' , maar de marketing is domweg te sterk voor vooral kinderen......en als je als ouder al zelf het goede voorbeeld geeft, dan heb je nog alle verjaardagen en feestjes vanuit school waar je wordt doodgegooid met snoep en cola....En nu verplaatst deze suikermaffia zich naar de ontwikkelingslanden, net als het roken.........wat een tragedie...