In 2021 bereikten we een mijlpaal: voor het eerst kwam er wereldwijd meer elektra uit schone bronnen dan uit kolen. "Zon, wind, waterkracht, nucleair en bioenergie leverden in 2021 38% van de opgewekte hoeveelheid elektriciteit; kolen bleven steken op 36%," bleek uit de Global Electricity Review 2022 van denktank Ember.

Waterkracht is, na kolen en gas, de derde bron van 's werelds elektriciteit. In 2021 leverde waterkracht 15% van de wereldwijde elektriciteitsvoorziening, meer dan alle andere hernieuwbare bronnen samen. Paraguay haalt 100% van zijn elektriciteit uit waterkracht, een land als Noorwegen meer dan 90% en Spanje en Frankrijk meer dan 10%.

Waterkrachtcentrales zijn bovendien betrouwbaar: ze leveren gemiddeld 42% van de tijd stroom, tegen 25% voor zonnepanelen en 12% voor windmolens. Bovendien kunnen ze flexibel ingezet worden voor de elektriciteitsproductie; ze zijn simpel aan en uit te zetten door water langs de turbines te leiden. Mits er water is.

waterkracht wereldwijdThe World's biggest Hydro Generators, Ember

Waterpeil
Maar de traditionele betrouwbaarheid van waterkrachtcentrales neemt drastisch af door droogte en hitte die het gevolg zijn van klimaatverandering.

Deze week moest de Mequinenza-centrale, de op 4 na grootste waterkrachtcentrale van Spanje, voor het eerst sinds de bouw in 1966 worden stilgelegd. Het reservoir dat de centrale voedt, heeft nog maar 23% van zijn capaciteit, aldus Gizmodo.

Afgelopen zomer lag de reusachtige waterkrachtcentrale in de Drieklovendam in de Chinese Yangtze, zo goed als stil. Het productievermogen was drastisch afgenomen door hoge temperaturen en ernstige droogte stroomopwaarts, waardoor het stuwmeer tot minimale afmetingen was ingekrompen. Het waterpeil van Lake Mead, achter de Californische Hooverdam is sinds de bouw van de dam in 1937 nog nooit zo laag geweest; het meer is 73% geslonken.

Balans
Als de stuwmeren droog en de waterkrachtcentrales stil vallen, wordt pas goed duidelijk welke evenwicht stuwdambeheerders moeten zien te vinden. Zij moeten de vraag naar water door de landbouw, steden, productie en vervoer goed verdelen. Stuwdammen zoals de Hooverdam leveren water voor de irrigatie van gewassen en dus bijvoorbeeld de Amerikaanse wintergroenten. Ze voorzien steden van drinkwater (zoals Las Vegas, dat voor 90% van zijn waterbehoefte afhankelijk is van de Hooverdam en Los Angeles). Maar ze moeten ook zeker stellen dat de waterwegen voor de scheepvaart toegankelijk blijven (de Drieklovendam schroefde de elektriciteitsproductie omlaag om het scheepsverkeer naar Chongqing, de grootste stad in Midden-China, veilig te stellen) én dat er elektriciteit geleverd wordt. China 'loste dat op' deze zomer door de elektriciteitsleveringen aan grote bedrijven (Apple, Tesla) op te schorten en meer kolen en olie te verstoken.

Minder waterkracht
Alles bij elkaar leidt dat tot de verwachting dat het belang van waterkracht in de elektriciteitsopwekking van de wereld gaat afnemen. Klimaatverandering vermindert hun betrouwbaarheid.
Nieuwe stuwmeren zijn ongewenst omdat die grote ecologische en humane gevolgen hebben. Voor de bouw van de Drieklovendam moesten 1,3 miljoen Chinezen verhuizen - en wind- en zonne-energie groeien gewoonweg harder. Bloomberg-analisten verwachten dat "tot 2050 de elektriciteitsopwekking met waterkracht wereldwijd nog met slechts 18% zal toenemen, terwijl zonne-energie minstens zal verachtvoudigen en windenergie verdrievoudigen," aldus het FD.

Dat neemt niet weg dat er ook voor stuwmeren volop geïnnoveerd wordt. Zo drijven in China al grote vlotten met zonnepanelen in stuwmeren. Die leveren extra stroom en gaan tegelijk verdamping tegen. Ook 'pompcentrales' zijn in opkomst. Dat zijn systemen die bij weinig elektriciteitsvraag het water terugpompen in een reservoir, vanwaaruit het bij een grotere stroomvraag weer langs de turbines geleid wordt. Zo ontstaat, in combinatie met wind- en zonne-energie een gesloten systeem dat continu emissievrij elektriciteit kan produceren. China zou in 2025 in totaal al 270 gigawatt opwekken met pompcentrales. Voor waterkrachtcentrales staat dan nog maar 60 gigawatt gepland.
Dit artikel afdrukken