Professor Jaap Seidell (VU), in samenwerking met Jutka Halberstadt, kwam met het boek Tegenwicht. Daarin betogen zij dat onze voedingspyschologie wordt misbruikt om zoveel mogelijk omzet door onze monden te jagen. Mensen kunnen geen weerstand bieden tegen het voedsel dat hen vanaf de winkelschappen en via de kiosken, automaten, de radio, de TV en de krant toelacht. We leven in een obesogene samenleving waarin teveel eten, teveel verkeerd eten en onvoldoende bewegen de regel is. Ontsnappen is voor een vergaande meerderheid onmogelijk. Daarom zou overheidsingrijpen gewenst zijn op terreinen die ons conditioneren tot dooreten, het eten van teveel 'highly processed foods' en te weinig beweging. Omdat de overheidswind neoliberaal is - hoewel inconsistent met het oorspronkelijke liberale denken van bijv. Mill - gebeurt dat niet en rest niets anders dan civil society actie. Groepen van mensen die de zorgplicht voor de samenleving willen nemen, kunnen ook wat bereiken. Het in Nederland overgenomen JOGG-programma is daar een voorbeeld van.
Voedingswetenschapper en wetenschapskritikaster prof. Martijn Katan (VU) valt Seidell bij. 'Wie het [boek] heeft gelezen, begrijpt beter dan de meeste zogenaamde experts waarom we te dik worden en wat ertegen te doen is", schrijft hij in zijn voorwoord bij Tegenwicht.
Internist 'dr. Frank' van Berkum kwam eerder dit jaar met zijn tweede dieetboek voor een breed publiek. Op deze site legde hij meermalen zijn motieven uit. Aan het einde van de keten staat de te dikke medemens die helaas een medische case is geworden. Dan is behandeling nodig. Dat kan met onnatuurlijke middelen (van maagbandjes tot Modifast) en met een comfortabel dieet dat zo goed mogelijk verzadigt. Ook in geval van overgewicht, de fase vóór de medische is die behandeling geschikt. Afvallen moet, zegt van Berkum, want ernstig overgewicht heet niet voor niets morbide obesitas, terwijl overgewicht in teveel gevallen tot ernstig overgewicht leidt. Na het afvallen is echter coaching en begeleiding nodig om mensen op een gezond eet- en beweegpatroon te houden. Ook volgens hem staat het individu bloot aan teveel verleidingen om dat zelfstandig te kunnen. Naast en na medische behandeling is volgens Van Berkum begeleiding nodig die thuishoort in het zorgpakket.
Professor Frans Kok (WUR) kwam in samenwerking met wetenschapsjournalist Broer Scholtens met het boek Gezond Eten, gewoon doen. Ze vatten mainstream onderzoek op het gebied van voedingsleer samen en zeggen dat je het 'gewoon moet doen' ook al erkennen ze dat dat niet makkelijk is. Opvallend is de aanval op diëten. Sonja Bakker krijgt er van langs. In het bijzonder moet echter Frank van Berkum het ontgelden. Kok gaat zover zich in de media te presenteren als "dr. Frans" die dr. Frank bestrijdt omdat hij een charlatan zou zijn en dat hij de druppel was die zijn wetenschappelijke emmer deed overlopen. Diëten werkt niet, zeggen Kok en Scholtens. Gewoon gezond doen wel. Kennelijk is het voor hen toch een zaak van individuele verantwoordelijkheid. Ze blijven er in hun voedingstechnische boek - met recepten uit restaurant O mundo van het Wageningse etablissement De Wereld - verder stil over. Zij focussen op nutriënten en willen bewijzen dat je door het juiste te eten en goed te bewegen vanzelf in goede gezondheid blijft. Onlangs bewees echter de Amerikaanse professor Mark Haub dat je ook prima kunt afvallen met een dieet van Twinkies en Marsen.
De schijnbaar grappige controverse tussen 'dr Frans' en 'dr Frank' maskeert een heel serieuze vraag: moeten we dikke mensen behandelen en begeleiden en daar als maatschappij de zorg en kosten voor nemen of moeten we hen vertellen dat ze 'gewoon gezond moeten doen' onder verwijzing naar wat richtlijnen die de burger zelf maar moet zien na te leven? Zoniet, dan moet hij of zij zelf voor de kosten opdraaien.
Die vraag is uiterst serieus: er dreigt verregaand beleid op gemaakt te worden.
Voor dit debat hebben we de heren Jaap Seidell, Hanno Pijl, Frank van Berkum en Frans Kok uitgenodigd. Daarnaast hebben we andere mensen uitgenodigd die zich professioneel of politiek met voeding en gezondheid bezighouden:
Prof. dr. Edith Feskens, WUR
Prof. dr. Michael Müller, WUR
Prof. dr. Frits Muskiet, RUG
Prof. dr. Renger Witkamp, WUR
Prof. dr. Gertjan Schaafsma, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Dr. Gert Schuitemaker, Ortho
Yneke Vocking, voedingsdeskundige en initiator van de 'Academie voor Leefstijl en Gezondheid'
Elly Kaldenberg, voedingsdeskundige
Sabine Uitslag, CDA, 2e kamer, woordvoerder voor volksgezondheid
Laurent de Vries, directeur GGD
Andere professionals die zich met voeding en gezondheid bezighouden zijn welkom. Aanmelden: redactie@foodlog.nl
Naast deze lijn openen we na enkele dagen een schaduwlijn, waarin de lezers van foodlog commentaar kunnen geven op wat de professionals in deze lijn zeggen.
De redactie van foodlog.nl modereert beide lijnen strict op feitelijke argumenten, de keuzen die deelnemers maken en de onderbouwing van beide.
Noot voor de genodigden: log in met uw gebruikersnaam en wachtwoord, daarna verschijnt een reactievak onder de laatst geplaatste reactie. Als u al bent ingelogd, hoeft dat niet nogmaals
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
De vraag die in dit debat gesteld wordt is belangrijk: wat kunnen of moeten we doen om mensen met overgewicht te helpen en wie gaat het betalen? De huidige politieke plannen stemmen me niet gelukkig omdat ze mensen die echt niet zelf voor hun dikke buik of billen hebben gekozen in de kou kunnen zetten. Eigen schuld dikke bult gaat niet op. Het overkomt je.
Met de manier waarop Kok zijn boek over mijn rug lanceerde heb ik een probleem. Niet zozeer omdat het een goedkope manier van 'meelift-marketing' is, maar omdat het mensen op het verkeerde been zet. Kok beweert onder andere dat mijn dieet geen wetenschappelijk fundament zou hebben of gevaarlijk zou zijn voor diabetes-patienten. Dat is bewijsbaar onjuist en al heel lang bekend. Ik wil dit debat niet laten overschaduwen door een Frans/Frank controverse en voeg daarom slechts dit artikel bij uit de onderzoeksgroep van Hanno Pijl (universiteit Leiden). Het laat zien dat anderen, academische wetenschappers nota bene, zich al ver voor mijn alter ego 'dr.Frank' met een soortgelijke dieetmethode bezig hebben gehouden. De burger verwacht van een Wageningse hoogleraar correcte en eerlijke informatie. Die geeft hij niet.
Als Kok zijn bezwaren tegen 'de charlatan dr.Frank' overeind wenst te houden, wil ik dat evenwel graag van hem horen. Hier, in het openbaar.
Kok maakt mensen bang voor een dieet dat wél werkt en steun heeft in de scientific community en komt zelf met een tegeltjeswijsheid die niet werkt. Hij reduceert het gigantische probleem dat obesitas is tot 'Gezond eten, gewoon doen'. Het probleem is dat mensen het gewoon niet doen, omdat ze er in ons moderne Luilekkerland de zelfbeheersing van een fakir voor moeten hebben. Net zoals alcoholisten gewoon niet meer moeten drinken en nicotineverslaafden gewoon niet meer moeten roken, moeten mensen met overgewicht gewoon niet meer ongezond eten, kortom gewoon doen. Het is alsof Johan Cruijff een bal 10 maal hoog houdt en daarna feilloos in de kruising schiet en tegen mij zegt: 'gewoon doen joh, ik kan het toch ook?'
Ik heb dan ook achting voor Jaap Seidell die zijn vinger op precies die zere plek legt. In een mooie passage van Tegenwicht (pag. 77 en 78) geeft hij zijn mening over 'gewoon doen' en dus individuele verantwoordelijkheid: 'Gewoon doen' hoor ik regelmatig mensen zeggen voor wie het door hun relatief gunstige achtergrond en omgeving vaak ook niet zo ingewikkeld is om gezondere keuzes te maken. 'Ik ben toch ook niet dik', hoor ik artsen wel eens over hun patiënten zeggen. Dat doet me altijd een beetje denken aan de tekeningen van Marten Toonder. Olivier B. Bommel maakt zo nu en dan een gezonde wandeling door de Zwarte Bergen met Tom Poes. De laatste draagt alle bagage. 'Ik ben toch ook niet moe?' roept heer Ollie dan zijn jonge vriend toe als die bijna bezweken onder de last vraagt of ze niet even kunnen rusten.
Dat vind ik lef hebben voor een voedingsdeskundige. Het probleem van vetbuik zit niet in wát we eten, maar in waarom we (zoveel) eten, zelfs tegen beter weten in. Kok maakt het alleen maar erger en schoffeert werkelijk heel veel mensen die met mijn opzettelijk populair gebrachte receptenboeken aan zelfhulp hebben kunnen doen en daar de hulp en inspiratie in hebben gevonden om wel af te vallen waar dat nodig was. In een niet zeldzaam aantal gevallen vielen mensen van ver boven de honderd kilo 20-30 kilo af en konden ze stoppen met het spuiten van insuline. Dat is een cruciaal belangrijke gezondheidswinst die door het verkeerde signaal van Kok in de prullenbak wordt geveegd. Dat stemt me verdrietig. Al helemaal in de huidige politieke context.
Frank, we zijn het er over eens dat 'gewoon doen' niet werkt. Maar als jouw dieet prima werkt, zou het net zo eenvoudig zijn als wat Frans Kok beweert. 'Gewoon' het dr. Frank-dieet volgen en je hoeft niet meer te spuiten!
Helaas blijkt in bijna alle gevallen dat afvallen niet de kunst is. Op gewicht blijven na het afvallen, met welk dieet en bewegingsplan dan ook, vormt de grootste uitdaging.
Iedere interventie met als doel een leefstijlverandering is zinloos wanneer er geen langdurige begeleiding is om de gedragsverandering te laten beklijven.
@Yneke, geheel mee eens.
"Mijn" is een comfortabele manier om met relatief weinig hongergevoelens af te vallen. Niet meer en niet minder.
Dat daarmee de kous niet af is, hoeft niemand mij te vertellen. Toen Ronald Koeman 13 kg was afgevallen met het Dr. Frank-dieet, heb ik in een toespraak gezegd (uitgezonden op TV) dat hij een voorsprong van 2 goals heeft bereikt in de eerste helft, maar dat de tweede helft geen 45 minuten duurt, maar levenslang is. De tweede helft vereist een zwaardere inspanning dan de eerste helft.
Dat doet niets aan een dieet af. Ik zal nooit zeggen "gewoon doen" want zo gewoon is op gewicht blijven niet.
In het FD van 2 mei jl. steunden Wim Groot, hoogleraar gezondheidseconomie in Maastricht en Henriette Maassen van den Brink, hoogleraar economie aan UVA, de voorstellen van Anne Mulder en minister Schippers. Ze onderbouwen hun steun als volgt:
Het belangrijkste bezwaar tegen het opnemen van leefstijlveranderingen in het basispakket is dat het de bijl aan de wortel van de solidariteit en het draagvlak voor een sociale zorgverzekering zet. Die wordt steeds duurder. Nu al klagen veel consumenten over de hoge premies. Met leefstijlinterventies in het pakket nemen de kosten alleen maar toe. Op een bepaald moment zullen burgers zich afvragen of ze nog langer voor de ongezonde leefgewoonten van de buren moeten betalen. Als het draagvlak onder de solidariteit in de zorgverzekering wegvalt, worden mensen die de zorg het hardst nodig hebben het meest gedupeerd.
Minister Schippers van VWS zit met een gat van ruim EURO 2 mrd in haar begroting. Als de gecombineerde leefstijlinterventie in het pakket wordt opgenomen, neemt dit tekort nog een klein beetje verder toe. Laten we het daarom maar niet doen.
Bron: fd.nl.
Is de vermaatschappelijking van preventieve zorg een linkse hobby of is het een teken aan de wand dat we de kosten 'externaliseren'? Als Wouter Bos en Towers Perrin gelijk hebben groeien de zorgkosten veel harder dan de welvaartstoename uit hoofde van koopkracht. Dat 'dikkerds dom en werkeloos zijn' wordt dan een selffullfilling prophecy.
Ik ben onlangs benaderd door een hoogleraar recht. Hij loopt rond met gedachten om in dat geval schuldigen - industrie, de wet- en regelgevers - te kunnen dagen. Met die kosten houden Mulder, Groot en Maassen nog geen rekening.
Nog meer stemmen in protest tegen het huidige beleid. Hans Stam, Hartstichting, pleit voor een stevige preventieparagraaf in het gezondheidsbeleid van de minister.
Willem Vermeend, voorzitter van de Nederlandse Public Health Federatie, rekent voor dat het schrappen van preventief beleid kosten scheelt maar nog meer kosten oplevert. Het zou jaarlijks 16.000 doden schelen, terwijl 50% van de chronische ziekten vermijdbaar zou zijn.