Waarom dit advies? Het is voor het eerst dat een bekende Nederlandse gezondheidswetenschapper zo eenduidig en zo publiek de oorzaken van dikte, diabetes II en hartinfarcten niet medisch maar maatschappelijk duidt. Het boek is te lezen als een aanklacht tegen de medicalisering en 'diëtisering' van het probleem. Helaas is het daarmee nog geen oplossing. Dat kan ook niet, want het probleem is kolossaal.
We worden niet dik van vet of suiker, maar van het feit dat we leven in een systeem dat niet deugt. Dat systeem laat ons meer eten, minder bewegen en dat juist het eten dat een uitzondering zou moeten zijn - vet, zoet en zout spul - gewoon, goedkoop en de gemakkelijkste keuze heeft gemaakt. Overal waar je komt, lonkt het. Voedindingsmiddelenverkopers weten dat we geen weerstand kunnen bieden als ze het overal neerzetten en er overal reclame voor maken. Daarom worden we te dik. Niet van vet. Niet van suiker, maar van het teveel daarvan. Daar krijgen we diabetes II van. Van het teveel aan zout krijgen we nier- en hartziekten. Alweer niet van zout, maar van het teveel eraan. Niet zout, vet en suiker zijn het probleem, maar het oorverdovende aanbod waar we geen nee tegen kunnen zeggen. Simpeler valt het boek niet samen te vatten. En jazeker, op foodlog.nl weten we dat er ook vraagstukken zijn op gebied van de plantaardige oliën en een misplaatste hetze tegen verzadigd vet, maar vergeet ze even.
Welvaartsziekten zijn geen medisch probleem, maar een maatschappelijk vraagstuk van jewelste. Onze voedingspyschologie wordt misbruikt om zoveel mogelijk omzet door onze monden te jagen. Mensen kunnen geen weerstand bieden tegen het voedsel dat hen vanaf de winkelschappen en via de kiosken, automaten, de radio, de TV en de krant toelacht. De pop-ups en zgn. embedded reclames op Internet en die aardige jongens en meisjes in de trein lonken als een mooie Lorelei naar het lijntje tussen ons oereetbrein en onze mond met zijn smaakpapillen. Ik sprak er een tijdje geleden over met Hanno Pijl, lid van de Gezondheidsraad en niet alleen hoogleraar maar ook behandelaar van mensen met overgewichtsproblemen aan het LUMC in Leiden. Pijl trekt dezelfde conclusie als Seidell en Halberstadt: mensen kunnen geen weerstand bieden tegen het zoet, zout en vet dat hen overal uitnodigend toelacht en roept 'pak me, eet me en eet door'. In de natuur is het ons uitzonderingseten. Er is niet veel van. Als het beschikbaar is, gaan we er daarom op af als vliegen op stront. Van de uitzondering, hebben we een regel gemaakt. Van het bijzondere een dagelijks en oneindig vervulbaar verlangen.
In antwoord op de vraag van NRC's Wim Köhler wat het hoopgevende van Tegenwicht is, gaf Jaap Seidell gisteravond een wat hopeloos antwoord: "Misschien dat er niet genoeg voedsel op de wereld is om alle 6 à 7 miljard wereldbewoners net zo obees te laten worden als de Amerikanen". Even daarvoor geeft hij aan dat 70% van de Amerikanen te vet is. Dieetdokter Frank van Berkum noteerde hier een tijdje geleden de cijfers over de groei van vetbuik en de obesitas II die daaruit resulteert.
Seidell en Halberstadt laten zien dat de landbouwsubsidies 'goed' eten (groenten en fruit) duur maken en 'fout' eten goedkoop. We hebben zuivel-, vlees- en graan- en inmiddels zelfs oliebergen. Groenten en fruit zijn daarentegen duur. Dat komt door die subsidies, zeggen Halberstadt en Seidell. Die moeten dus kennelijk veranderen.
Moet je alles willen analyseren en oplossen? Het is belangrijk de discussie te kantelen en dat doet Tegenwicht. Het boek moet tegenwicht bieden aan en licht brengen in het verduisterde denken van mevrouw Edith Schippers, onze minister van Gezondheid. Zij weet heel zeker dat mensen zelf maar zo wijs moeten wezen om gezond te eten. Dat kunnen ze niet, zeggen niet alleen Seidell en Halberstadt maar ook Pijl. En ik ken er nog meer, al even geleerd. Sommigen daarvan staan met hun poten in de vetblubber van de spreekkamer en trekken zich de haren uit het hoofd. Weet de minister het beter dan wetenschappers en praktijkmensen? Natuurlijk niet. Mevrouw Schippers legt de rekening neer bij de ziektekostenverzekeraars die geen kant uit kunnen. Na Tegenwicht, kan ze niet meer zeggen dat het in Nederland niet hardop gezegd is. Maar wat maakt het uit. Pas over 4 of 5 kabinetten zal het schandaal uitkomen en dan zal Schippers allang vergeten zijn.
Gewone mensen kunnen niet verantwoordelijk worden gehouden voor hun eetgezondheid. Dat is nl. een zaak van maatschappelijke hygiëne. In een stukje dat zelfs foodlog.nl liet zwijgen, rekende ik kortgeleden met cijfers van ex-minister Wouter Bos en verzekeringsconsultant TowersWatson voor, dat de belangrijkste groeimotor voor onze Westerse economieën onze welvaartsziekten - en kwalen zijn. Helaas, dat kan niet. Daar gaan niet alleen wij, maar ook de economie dood van. Welvaartsziekten creëren geen waarde, wel kosten. Ze kosten nl. méér dan de groei van onze salarissen.
Kopen dat boek. Dan kunnen we het allemaal verder in dit lijntje bespreken. Wellicht brengt het de minister op gedachten. OK?
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ben blij dat dit nu eens door een gerenommeerd wetenschapper hardop gezegd wordt: overgewicht is niet alleen het probleem van mensen zelf. Mijn paar kilo's te veel blijken dus niet alleen aan mijn slappe karakter te liggen. Ik word wel somber van de grootheid van het systeem en het voedsel-web dat om ons mensen heen is gesponnen. Nog meer reden voor grootscheepse democratisering! Baas in eigen buik revisited?
ik ken het boek niet, maar kan me niet voorstellen dat Seidell in zijn boek aan zou geven dat individueel dik zijn de oorzaak van de maatschappij is. Natuurlijk leven we in een omgeving met veel verleidingen, maar een individu die te dik is heeft teveel gegeten en teweing beweging. Spijtig genoeg bestaan systemen niet, en kunnen we systemen dus ook niet de schuld geven.
Na jaren van searchen en overpeinzen, durf ik te zeggen dat we met ons bewustzijn en ratio kunnen kiezen WAT we eten (daar is kennis, begrip en motivatie voor nodig) maar ons brein bepaalt HOEVEEL we eten en HOEVEEL we verbranden. Door jezelf niet ten prooi te laten vallen aan zoet, zout en vet, vooral in de vorm van producten die niet meer te herleiden zijn tot het origineel- iemand enig idee hoeveel suikerbieten je moet eten voor 1 glas frisdrank? - blijft je hypothalamus gezond en dus ook je calorie-inname en energie-uitgifte. Ben benieuwd naar het boek maar hoop niet dat mensen teveel afgeschilderd worden als willoze slachtoffers. Het ontbreekt nog steeds aan kennis door hardstikke verkeerde op caloriegestuurde voorlichting.
Wouter, ik hoor je hier op Foodlog wel eens over kennissystemen via WUR etc. Naar ik begrijp vormen die systemen soms een bedreiging voor andere kennisontwikkelaars die niet onderdeel van het systeem zijn. Maar ik heb je dus blijkbaar verkeerd begrepen, er zijn helemaal geen systemen, alleen individuele kennisontwikkelaars die iets niet goed doen?
Was ik eigenlijk van plan om te zeggen dat ik trots ben op Foodlog voor alweer zo'n diepgaande discussie. Maar laat ik me verleiden tot een reactie, niet op de inhoud maar op een detail.
En dat toont maar weer aan, dat wij mensen helemaal niet zo rationeel zijn als we zelf wel denken. Het beeld dat bij me opkwam toen ik het stuk las: mensen zijn heelgevoelig voor allerlei vormen van vertslaving. Daar wordt op allerlei wijzen gebruik van gemaakt. De Engelsen kregen de chineze er (bijna) onder door af te dwingen dat er opium ingevoerd kon worden - in China. De Labourparty van Blair liet casino's bouwen, vlakbij arbeidersbuurten. Die arbeiders kunnen immers zelf wel bepalen of ze daar wel of niet naar toe gaan. Ons hele voedselsysteem leidt ook tot allerlei verslavingen. De slachtoffers zijn daarbij altijd de schuldigen, want zij worden immers geacht rationeel te zijn.
Andere verslavingen worden dan weer met wortel en tak bestreden, drugs met name. Interessant is in dit verband de rol van subsidies vs verboden. De subsidies hebben er toe geleid dat graanprijzen ver beneden kostprijs liggen. Die van opium zijn heel hoog. De grootste voorstanders van illegaliteit is de drugshandel. Als het helemaal legaal zou zijn is natuurlijk de aardigheid er af.