Oud konden we al worden toen we nog jagers in Afrika waren. Velen werden het alleen niet, omdat we voortdurend van alles op konden lopen, o.m. van bacteriële infecties als gevolg van vuiligheid. De aanleg van riolen, schone keukens en de uitvinding van de antibiotica die die kleine rotbeestjes die ons het leven zuur maken en dodelijk kunnen zijn hebben ervoor gezorgd dat we tegenwoordig doodgaan aan de gevolgen van suikerziekte, kankers en hart- en vaatziekten in plaats van aan bacteriële infecties en de roofdieren die af en toe ook wel eens een mens meepakten.

antibiotica-resistentie: de noodklok van Coutinho
De toekomst dreigt er minder rooskleurig uit te zien. Kip, het goedkoopste en dus veel gegeten stukje vlees, wordt zo intensief behandeld met antibiotica dat die rotbeestjes zich inmiddels kunnen verweren. Zo gaat dat in de evolutie en al helemaal bij hele kleine beestjes die zich snel vermenigvuldigen. Ze worden dan 'resistent'. Dan hoepelen ze niet als we spuiten of antibioticakuurtjes nemen. Dat is niet zo mooi, want dan hebben we nieuwe antibiotica nodig. Zo gefikst, gewoon even maken, denkt de burger. Wetenschappers kunnen alles. Maar in het geval van antibiotica gaat dat niet op. En daar zit het probleem, want dan gaan we weer massaal dood als we wat oplopen.

Roel Coutinho van het Rijkinstituut voor Volksgezondheid & Milieu (RIVM) luidt vandaag in de NRC opnieuw zijn bekende noodklok. We moeten geen industriekip meer eten. In kip wordt nl. de resistent makende ESBL-bacterie aangetroffen. Een genetische identieke bacterie wordt ook aangetroffen bij mensen met ernstige urineweg- of bloedbaaninfecties. De wetenschappers die het ontdekten maken duidelijk dat ze geen causaal verband hebben kunnen ontdekken. Coutinho vindt het echter nu wel voldoende. Hij zegt: "In zoverre voldoende dat ik zeg: dit is opnieuw een voorbeeld van zo’n sterke aanwijzing, en daarbij zo’n grote dreiging, dat het antibioticagebruik in de pluimveesector krachtig moet worden teruggebracht.”

kip laten staan?
U weet het dus: eet voorlopig geen kip meer. Dat zou u waarschijnlijk massaal concluderen als dit bericht op de voorpagina's van een paar grote kranten en prominent in het TV nieuws zou worden gebracht. De kippensector - die het niet makkelijk heeft en in de huidige megastallendiscussie mee de Nederlandse markt uit wordt geduwd - gaat dan op z'n achterste benen staan en zeggen dat Coutinho wetenschappelijk ongelijk heeft. Daar zou de sector gelijk in hebben, want er is geen oorzakelijk verband aangetoond. Het is heel wel mogelijk dat resistente bacteriën zich in bepaalde mensen ook ontwikkelen als gevolg van humaan antibioticagebruik. Weg case.

Met wetenschap heeft het niks te maken, want er is geen hard bewijs - alleen wat 'circumstantial evidence'.Het is zoiets als iemand veroordelen omdat hij in de buurt van een moord was en net zo'n rode trui droeg als de moordenaar die bij een andere is gesignaleerd. Meer is er niet en meer komt er ook zelden uit het type onderzoek dat de onderzoekers hanteerden.

onwetenschappelijk: slechts circumstantial evidence
Vraag dus: wat moeten we nou met de onwetenschappelijke uitspraak van wetenschapper Coutinho? De kippen ook definitief het land uitflikkeren en geen kip meer eten? Duidelijk is in ieder geval dat vleesvervangers niet aan resistente ESBL-vorming doen, maar wat moeten we dan weer met dat kostbare afval van de voedingsindustrie (eigenlijk net als vroeger thuis, maar dan in het groot) + een handje soja waarmee we de kippen voeren? O ja, van die soja, schijn je weer impotent te worden. Ook al een probleem dus, vooral omdat daar de betere vleesvervangers van gemaakt worden. Back to basics dan maar, bonen en aardappelen. Wat zouden de risico's daarvan zijn, als je ze gewoon of natuurlijk biologisch teelt? U moet weten dat bijvoorbeeld mycotoxines ook geen fijne jongens voor ons menselijke lijf zijn. Bonen zijn er gevoelig voor, zowel biologische als gewone.

serieus: is er geen beter experiment denkbaar?
Zou de risicoloze samenleving misschien niet bestaan en moeten we daar aan wennen? Iedere list die we verzinnen om onze grotere aantallen voldoende en veilig te voelen, brengt weer nieuwe zorgen met zich mee.
Maar nou weer even serieus, want zelfs als wetenschap geen antwoord kan geven, bestaat er zoiets als zorgvuldigheid vanuit de best mogelijke inzichten. Ook dat is wetenschap. Daarom heb ik een vraag aan de wetenschappers van het RIVM: hoe groot is de statistisch aan de vleesconsumptie te relateren antibiotica-resistentie onder mensen nu eigenlijk? Heeft u - op basis van ordinaire epidemiologische, want beter is er niet - cijfers die daar redelijkerwijs iets over kunnen zeggen.

Er is een eenvoudig experiment te bedenken: hebben vleeseters die weinig antibiotica gebruikten tijdens hun leven meer last van ESBL-vorming dan vegetariërs of veganisten die wel antibiotica kregen? Is het gedaan?

Zo nee, het is uiterst uitvoerbaar. Als je de onderzoeksgroep eenmaal binnen hebt is het met een ploegje bloedafnemers in een maandje gepiept. Mocht het nog niet gedaan zijn, dan is er nu vast wel een ministerie of Productschap dat er wat centjes voor wil fourneren.
Dit artikel afdrukken