Een voedingspatroon met een flink aandeel ultra processed food (UPFs) , industrieel gemaakte voeding, wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op dementie, in het bijzonder alzheimer. Dat is de conclusie van twee nieuwe studies, van Chinese en Braziliaanse wetenschappers.

Ultra processed food bevat veel suiker, vet en zout en weinig vezels en andere hoogwaardige nutriënten. Wie elke dag een hamburger en een frietje eet, heeft al een kwart van zijn calorieën binnen door UPF. Dat is te veel, zeggen voedingsonderzoekers. Als je zo je hele leven eet, loop je een grotere kans op dementie dan wanneer je gezonder eet.

UK Biobank
Het Chinese onderzoek door medewerkers van de universiteit van Tianjin werd gepubliceerd in het vakblad Neurology. Ze maakten gebruik van de veel geraadpleegde UK Biobank, een databank met uitgebreide gegevens van een half miljoen Britten. Ze concludeerden na rekenkundig onderzoek onder meer dat elke 10% meer UPF (zoals gedefinieerd door het classificatiesysteem NOVA) in het dagelijkse eten, het risico op dementie met 25% verhoogt en 10% minder UPF het risico met 19% verlaagt.

Kleine veranderingen in de voeding hebben al invloed op de ontwikkeling van dementie, zagen de onderzoekers in de cijfers. Laat je die chocoladereep elke dag staan en eet je een (halve) appel, dan kan dat het risico op den duur al met 3% verlagen.

Formuleringen
Meer onderzoek is nodig om deze resultaten te bevestigen, zeggen de onderzoekers in FoodNavigator. Dat is de standaardfrase aan het eind van onderzoeksverslagen als de auteurs niet al te stellig willen klinken. Daar is in dit geval aanleiding voor. Het is voor de nauwkeurigheid van dit soort onderzoek van belang UPF goed te definiëren, schrijft de hoofdredacteur van het vakblad in een begeleidend commentaar.

Een bondige definitie van UPF is: ‘industriële formuleringen van voedingsstoffen (oliën, vetten, suikers, zetmeel en eiwitisolaten) die weinig of geen volledig voedsel bevatten en doorgaans smaakstoffen, kleurstoffen, emulgatoren en andere cosmetische additieven bevatten’.

Maar het is niet zo gemakkelijk voedingsmiddelen te definiëren naar de mate van bewerking. Huisgemaakte soep en soep uit een blik vallen niet in dezelfde categorie, want de mate van bewerking, processing, en de gebruikte ingrediënten kunnen aanzienlijk verschillen. Vleesvervangers vallen vaak in de categorie ultra bewerkt, maar bevatten heel gezonde plantaardige ingrediënten, die door de bewerking niet gedegradeerd worden.

Alzheimer
Het Braziliaanse onderzoek werd deze maand gepresenteerd op de Alzheimer’s Association International Conference in San Diego, Verenigde Staten, en is nog niet gepubliceerd of peer reviewed, maar haalt wel de (Amerikaanse) pers (CNN, NBC). De resultaten zijn dan ook spectaculair te noemen (en in lijn met het Chinese UK Biobank onderzoek).

Uit een prospectief cohortonderzoek met meer dan tienduizend Brazilianen op leeftijd, geobserveerd over een periode tot tien jaar, blijkt dat een voedingspatroon met UPF verband houdt met een snellere achteruitgang van de cognitie.

Opgedeeld in ‘meest, meer, minder en minst’ UPF in de dagelijkse voeding bleek dat wie het meeste ervan at, 28% sneller verlies ondervond van cognitieve functies en 25% van executieve vaardigheden in vergelijking met de groep die het minste UPF at. De deelnemers werden regelmatig onderworpen aan tests waarbij hun cognitieve en executieve vaardigheden gemeten werden.

Cognitie
In Brazilië ligt het aandeel UPF in de voeding gemiddeld op 30%. In de Verenigde Staten is dat 58%, in het Verenigd Koninkrijk 57% en in Canada 48%. In Nederland is dat percentage volgens een recente peiling van het RIVM 29%.

Onafhankelijk van de hoeveelheid calorieën, onafhankelijk van de hoeveelheid gezond voedsel dat je probeert te eten, is het ultra bewerkte voedsel niet goed voor je cognitie
Eerder was al uit onderzoeken gekomen dat een voedingspatroon met een tekort aan nutriënten en vezels uit onbewerkte, verse producten, de gezondheid en het functioneren van de hersenen verslechtert. Vooral ouderen besteden vaak weinig aandacht aan de kwaliteit van hun voeding of zijn aangewezen op een maaltijdvoorziening die kwalitatief ontoereikend is.

Inflammatie
Een biologische of mechanistische verklaring voor het gesignaleerde verschijnsel geven deze beide onderzoeken niet. Maar die is wel bekend uit ander onderzoek. De grote hoeveelheden zout, suiker en vet in industrieel gemaakte voedingsmiddelen verhogen de laaggradige systemische inflammatie in het lichaam.

Vermoedelijk dragen ook de industriële processen zelf die bij de vervaardiging van UPF worden toegepast (raffinage, extreme verhitting, extrusie, chemische modificatie) bij aan de verhoogde inflammatie, vooral in de dunne darm. Vezelrijke voedingsmiddelen die langzaam verteerd worden, maar ook gefermenteerde producten, houden de darmen gezond. Gezonde darmen zijn cruciaal voor gezonde hersenen via de darm-brein as, de uitwisseling van stoffen (hormonen, vetzuren, glucose) en de neurologische signalering tussen de darmen en de hersenen.

Bewijzen
Hoofdonderzoeker Claudia Suemoto, geriater aan de universiteit van Sao Paulo, zegt op de website van NBC: "Onafhankelijk van de hoeveelheid calorieën, onafhankelijk van de hoeveelheid gezond voedsel dat je probeert te eten, is het ultra bewerkte voedsel niet goed voor je cognitie."

NBC vroeg een hoogleraar neurologie van de universiteit van Boston, Andrew Budson, naar zijn mening over het Braziliaanse onderzoek: "De bewijzen zijn ongelooflijk sterk dat voedsel dat geen deel uitmaakt van het mediterrane dieet – voedsel met veel vetten en suiker, en nu kunnen we aan deze lijst voedsel toevoegen dat sterk bewerkt is - absoluut, positief bijdraagt aan het risico op cognitieve achteruitgang en uiteindelijk dementie.”
Dit artikel afdrukken