‘Voor ons is het klaar’, zei Sjaak, maar dat wist Rutte niet

Een tweet liet zien dat er iets niet helemaal lekker zat. Het zou lekker gaan, maar volgens LTO was juist die mededeling symptomatisch voor de verhoudingen: eenzijdig communicatie vanuit het kabinet zonder afstemming. Toen Remkes eindelijk naar buiten kwam leek het toch nog goed te komen.

De door de wol geverfde bestuurder en politicus Remkes bracht zijn inschatting van vier uur praten als de opmaat tot een time out. "Het is komkommertijd" zei hij tegen de volop aanwezige pers. Daarna liet hij weten dat er een flinke vertrouwenscrisis tussen boeren en Den Haag is ontstaan en dat die al van eerder datum is dan het stikstofkaartje van minister Van der Wal voor stikstof en natuur. Iedereen zou zijn leven gaan beteren. Het kabinet zou zijn huiswerk nog eens over doen en vervolgens zou het gesprek verder gaan.

Kennelijk onverwacht
Rutte sprak soortgelijke woorden en bood net als stikstofminister Van der Wal zijn excuses aan voor communicatieve onhandigheden, maar bleek net als Van der Wal vast te houden aan strenge eisen die de rechter heeft gesteld. Volgens Van der Wal zijn die zo dwingend dat het beleid in 2030 gerealiseerd moet zijn. Ook Rutte bleek er zo over te denken en zei dat latere rondes te zullen onderbouwen. Er waren duidelijke woorden gesproken, maar het open gesprek met de boeren zou tot stand zijn gekomen en verder doorgaan, zei hij.

Landbouwminister Staghouwer verklaarde dat de boeren die hij aan de keukentafel spreekt best begrijpen wat het kabinet wil bereiken. Staghouwer wilde van excuses niet weten en zei daar ook niet naar gevraagd te zijn. Alex Datema, voorzitter van het groene boerencollectief Boerennatuur, zei te hebben verwacht dat het kabinet bijvoorbeeld het bekende 'kaartje van Van der Wal' van tafel zou halen in plaats van alleen te zeggen dat het anders gelezen moet worden. De premier en Van der Wal hadden consequenties moeten verbinden aan hun excuses "door een stap terug te doen".

Lector Cees-Jan Pen van de Ondernemende Regio Fontys en lid SER Brabant kan de positiekeuze van de bewindslieden waarderen. Toch liep het anders af dan zij verwachtten.

Hulde @MinisterNenS voor rug recht en geluid belang natuur steeds stevig te uiten. Van der Wal: stikstofreductie per 2030 is nodig, later kan n... - De Limburger Mobile https://t.co/466EGpJ58x

— Cees-Jan Pen (@CeesJanPen) August 5, 2022

Kennelijk onverwacht sprak LTO-voorman Sjaak van der Tak de harde woorden 'Voor ons is het klaar' in een van de na-gesprekken die journalisten één op één hadden met deelnemers aan het overleg. Rutte zei in een daaropvolgend gesprek van niks te weten. Kabinet en boeren zouden verder in gesprek blijven "want dat hebben we binnen afgesproken".

Maar dat bleek niet het geval of in ieder geval niet de beleving van Van der Tak. Hij bleek echt van tafel te zijn gegaan en vertrok naar Wageningen om zijn achterban te gaan informeren.

De bijeenkomst gaf de indruk van een slecht geregisseerd toneelstuk. Rutte en Remkes waren bij een ander gesprek dan Van der Tak, terwijl de zaak nou juist zo goed voorgekookt leek

De Farmers Defence Force liet als eerste weten dat de acties verder zouden escaleren. Aan het eind van de middag maakte Agractie na overleg met de groep boeren die LTO vertegenwoordigt duidelijk dat de 'bemiddeling' van Remkes 'mislukt' is. Remkes had tijdens de bijeenkomst nog eens duidelijk gemaakt dat hij niet bemiddelt, maar slechts een gesprek probeert te leiden.

Onderhandelingsspel
Volgens Bert van Ruitenbeek, directeur van het biodynamische keurmerk Demeter die bij het plenaire gesprek aanwezig was, gedroeg Van der Tak zich binnen anders dan buiten de zaal. In het Algemeen Dagblad zegt hij dat Van der Taks LTO alleen voor de bühne doet alsof de uitkomst van de gesprekken te weinig is. Het gesprek ging er binnenskamers heel anders aan toe, volgens Van Ruitenbeek. "Er is echt ruimte om verder te kijken naar een aantal dingen en daar is de LTO ook mee akkoord gegaan”. Volgens Van Ruitenbeek hoort wat Van der Tak doet bij het onderhandelingsspel. LTO probeert volgens van Ruitenbeek alle partijen binnenboord te houden. "En dat snap ik wel", zegt hij, "maar hun verklaring in de media is te negatief.”

Aan het einde van de middag bracht Agractie namens de partijen die LTO in het gesprek met Rutte en Remkes vertegenwoordigde een verklaring naar buiten waaruit bleek dat ze gezamenlijk - LTO incluis - het kabinet opnieuw de rug toe draaien. De 'bemiddeling' van Remkes noemden ze mislukt. Eerst moet het kabinet met toezeggingen komen op een aantal punten. De Kritische Depositie Waarde (KDW) moet uit de Stikstofwet en het beleid. 'PAS-melders’ moeten uiterlijk eind 2022 gelegaliseerd zijn. Gedwongen onteigeningen, inname vergunningen en andere ‘dwangmaatregelen' moeten van tafel. Er moet een drempelwaarde voor stikstof komen die vergelijkbaar is met Duitse normen en die te meten valt. Beleid en regelgeving moeten op basis van feiten in plaats van modellen worden geformuleerd. Dat is een kort een duidelijk lijstje van vier punten.

Mogelijk doet de boerenbaas samen met Rutte en Remkes een Houdini-act

'Sjaakspraak'
De bijeenkomst gaf de indruk van een slecht geregisseerd toneelstuk. Rutte en Remkes waren bij een ander gesprek dan Van der Tak, terwijl de zaak nou juist zo goed voorgekookt leek. Rutte en Remkes hadden Van der Tak aan tafel gehaald. Van der Tak wist de andere grote boerenorganisaties om te krijgen om hen vervolgens als verkenner in het gesprek met Rutte en Remkes te kunnen vertegenwoordigen - zelf hechten ze eraan om het 'in goede afstemming' met LTO bij de premier en zijn 'bemiddelaar' op de koffie gaan te noemen. De facto is hij is nu hun duidelijk gekaderde leider-aan-een-touwtje zoals een cartoon uit de kringen van actieboeren laat zien; en dat kost wat. Waar het misging of dat er een spel is dat de boerenorganisaties, Van der Tak als eigenmachtig politicus en wellicht ook het kabinet spelen, zal in de komende weken duidelijker worden.

Een eerste tipje zat mogelijk in het optreden van Van der Tak in Nieuwsuur op vrijdagavond waarin hij verklaarde eind deze maand weer aan tafel met Remkes en Rutte verder te zullen praten. Hij zei wel eerst te gaan praten met zijn achterban. "Maar in de kern van de zaak kiest LTO altijd voor een vorm van overleg en dan komen we verder." Mogelijk doet de ongrijpbare boerenbaas samen met Rutte en Remkes een Houdini-act. Naar aanleiding van zijn omgang met Pim Fortuyn waarmee hij in 2002 het college van Rotterdam formeerde en daarin wethouder werd, zei hij in het Reformatorisch Dagblad ooit dat hij aan Sjaakspraak doet om mensen te verbinden. De wat conservatievere boeren van Pig Business waren gistermiddag al even gaan denken dat hij aan hun kant was gaan staan en zijn echte boerengezicht had laten zien.

"De bal ligt bij het kabinet", zegt Sjaak van der Tak van @LTONederland. Hij is wel van plan om eind augustus aan het volgende gesprek met Johan Remkes deel te nemen.#Nieuwsuur pic.twitter.com/9TYQ00cS7s

— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) August 5, 2022

#STIKSTOF | Statement @sjaakvandertak voor leden @LTONederland pic.twitter.com/nANe1AxGQv

— LTO Nederland (@LTONederland) August 5, 2022

Soms zegt een plaatje alles pic.twitter.com/id5TqSCfpA

— Jan Cees Vogelaar. (@JanCeesVogelaar) August 4, 2022