Wat is natuur? ‘Voor natuur moet je knokken’

Natuur, dat is de wereld om ons heen. Toen ik als jongetje van 12, met geld dat ik met bollenpellen had verdiend, 'Het leven der Dieren' van Grizmek kocht, was ik de koning te rijk, ondanks dat een aantal delen lelijk waren beschadigd. De polder voor mijn ouderlijk huis zat nog vol grutto’s en je ving palingen zo dik als je pols. Door Grizmek zijn epische serie begon de reis in mijn dromerige hoofd naar alle uithoeken van de wereld. Biodiversiteit samengevat in 13 delen met ruim 8.000 beschrijvingen van diersoorten. Natuur is meer dan en optelsom van soortjes leerde ik later, natuur is een soort geheel der dingen en als je lichte vorm van katholieke opvoeding hebt genoten past daar – in ons Westerse wereldbeeld – ook het automatisme bij dat mensen anders zijn dan andere organismen. Zo zijn wij, zo hebben we onszelf lelijk in de nesten gewerkt.

Ecosysteem in balans, maar ook heelmeester
Natuur is voor mij pas natuur als ecosystemen een beetje in balans zijn. Dat is nagenoeg onmogelijk geworden. Zelfs op IJsland, grote delen van de Sahara maar bijvoorbeeld ook in onze agrarisch landschappen is de balans ver te zoeken. We lezen het dagelijks in de krant. De 8.000 soorten in de boeken van Grizmek zijn pas interessant als er samenhang is, ofwel ecologie. Wakker worden in Senegal met een hijgende hyena naast je tentje is dan net zo mooi als het opkomen van de zon in een akker vol met kwartels en patrijzen. Natuur is ook heelmeester. Ik heb veel aan natuur gehad nadat mijn dochter stierf en haar onnatuurlijke dood diepe kraters in mijn ziel sloeg. Dan is de natuur de beste plek om te leren wat je moet doen. Gisteravond zat ik nog langs de rand van een heideveldje bij Dalfsen te genieten van ratelende en tuwietende nachtzwaluwen. Dat is natuur op zijn best.

Voor natuur moet je knokken, dat ontbreekt in ons brave polderende landje

Natuurbeschermers moeten natuurlijk natuur beschermen! Dan doen de huidige natuurorganisaties naar mijn idee in te beperkte mate. Iedereen zit immers op zijn eigen eilandje. Natuur en landschap zijn in onze neoliberale wereld een verdienmodel geworden. Ik ben wat dit betreft een milde volger van Rob Bijlsma en ben het grotendeels eens met de opvattingen van Rob in zijn boek Kerken van goud, dominees van hout.

Verstand van zaken en hart op goede plaats
Ben er trouwens erg voor dat Nederland een interessant spectrum van natuur- en soortorganisaties heeft, net zoveel kerken als dominees. Ben er tevens zeker van dat het behouden van de ‘zachte maatschappelijke waarden’ (zoals ook kunst, onderwijs en bijvoorbeeld gezondheidszorg) alleen goed kan worden uitgevoerd door mensen met op de eerste plaats verstand van zaken en het hart op de goede plaats. Precies daar schort het in mijn oordeel bij het gros van lands natuurorganisaties fors aan. Managementjargon en draagvlakgebonden termen zijn schering en inslag. Natuur staat zelden op nummer 1 bij organisaties zoals Staatsbosbeheer, Wereldnatuurfonds en vele andere natuurorganisaties.

Voor natuur moet je knokken, dat ontbreekt in ons brave polderende landje. Dat zou wel moeten, natuur – als zachte waarde – verliest het namelijk altijd. Geef natuur rechten, desnoods juridisch. Ga echter niet alles natuur noemen. In een perceel mais kunnen best veel kieviten broeden of boerenzwaluwen slapen in de nazomer, maar noem het geen natuur. Ga ook uit van de intrinsieke waarde van natuur. Ik zou me ook richten op hoe natuur naast onze gangbare economische activiteiten goed kan functioneren, dat is momenteel in grote delen van deze opwarmende wereld al een bijna utopische gedachte.