Natuur is het samenhangend netwerk van planten en dieren dat continu meebeweegt met de dynamische omstandigheden waaraan het wordt blootgesteld. Natuur wordt gekenmerkt door meedogenloze schoonheid. Natuur is onverschillig en kent geen waarde aan zichzelf toe. Het is eten of gegeten worden; voortplanten of uitsterven. De individuen die het best zijn aangepast aan de heersende omstandigheden produceren de meeste nakomelingen. Door ruimtelijke variatie in omstandigheden ontstaan nieuwe soorten die zelf weer een niche verschaffen aan andere nieuwe soorten. Dit zorgt er voor dat de natuur in de loop van de tijd steeds complexer en diverser wordt.

Dankzij natuur ademen, drinken en eten
Het leidt tot onwaarschijnlijk fascinerende aanpassingen van soorten aan hun omgeving en ogenschijnlijk bizarre extravaganties zoals de staart van de pauw, de bladeren van de venus vliegenval, het lampje van de diepzeehengelvis of het meanderen van een zwerm spreeuwen. Voor zover bekend denken uitsluitend mensen na over natuur en vinden iets van (de schoonheid van) natuur. Wij kennen emoties toe aan natuur, bepalen de functies van soorten en ecosystemen en hangen er een prijskaartje aan. Feit is dat natuur zorgt dat we lucht kunnen ademen, water kunnen drinken en planten en dieren kunnen eten. Gratis en voor niets. Natuur is de placenta die ons met de aarde verbindt.

In haar streven naar welzijn en voorspoed eist de mens een steeds groter deel van de aarde op om in haar behoeften te voorzien. Dit leidt tot een sterke groei van mensen, asfalt en beton en een gestage uitbreiding van monoculturen met mais, tarwe en rijst. Over de resterende snippers natuur wordt een deken van stikstof uitgespreid; water wordt onttrokken, licht en geluid verstrooid, nuttige planten en dieren geoogst of anders vertrapt of verstoord door toeristen en recreanten. Ruimtelijke variatie in omstandigheden verdwijnt. Alles wordt overal hetzelfde. Een paar aan dit soort omstandigheden aangepaste soorten profiteert, zoals brandnetel, gans en steenmarter. De meeste soorten verdwijnen uit het landschap.

Herstellen leefgebieden van bedreigde soorten
Een kenmerk van beschaving is het beschermen van de kwetsbaren in de samenleving. Kwetsbaren zoals grutto, klaverblauwtje en groot zeegras die in hun voortbestaan worden bedreigd en die zelf geen stem hebben. Dat vergt meer dan een natuurgebied met een hekje er omheen, de aanleg van een bloemenstrook of iets later maaien door de boer. Het leefgebied waarvan bedreigde soorten afhankelijk zijn moet worden hersteld. Een landschapsbenadering is nodig. Grootschalige factoren moeten worden aangepakt die de natuurlijke variatie in omstandigheden opheffen, zoals stikstofdepositie en verdroging. Maatregelen zijn nodig in natuurgebieden, in de openbare ruimte en op boerenland die op elkaar aansluiten en elkaar versterken. Daar is maatschappelijk draagvlak voor nodig en geld. Maar uiteindelijk levert ons dat een onschatbaar mooi land op.

In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dat doen lees je in De ontdekking van de ander.
Dit artikel afdrukken