Volgens de Telegraaf vinden verschillende experts, waaronder de groene transitieprofessor Jan Rotmans, het een slecht idee omdat het ons hele leven in een economische en gecontroleerde sfeer brengt. Iedere ademtocht kost tenslotte CO2. Wie wat meer seks wil, is al meer credits kwijt dan iemand die liever lui dan in bed ligt. Ook je duurzame kipfilet kost extra punten, want je kunt beter een aardappel eten. Zo'n budget vergt dan ook controle van alles wat we doen, altijd en overal. Dat is nogal ingrijpend en tast de persoonlijke vrijheid van mensen aan.
De toon van Baarsma sluit naadloos aan op wat ik zie bij de nieuwe elite. Meelullen met het duurzaamheidsverhaal - want modieus - maar in de zomer naar Mexico, elke maand nieuwe kleren en elke dag vlees. Het moet anders, maar 'wij' gaat niets inleveren.pic.twitter.com/ZNhI7yEEXn
— Simon van Teutem (@S_VanTeutem) August 2, 2022
Orwelliaans
De communicatie-afdeling van Rabobank moest eraan te pas komen om te zeggen dat het maar een ideetje was. Om eens te kijken hoe het valt. Niettemin verscheen Baarsma 's avonds ook nog uitgebreid in Op1. Daar vertelde ze nog eens dat zij een vliegreis kan betalen maar gewone mensen niet. Daarom willen zulke mensen haar graag hun CO2-rechten verkopen. Ze hield fier en fel vol dat het een uitstekend idee is om de noodzakelijke en dringende verduurzaming te financieren.
Energieprofessor David Smeulders zegt tegen de Telegraaf het plan Orwelliaans te vinden. "Wie gaat het allemaal controleren, de banken zeker?” Ook vreest hij dat het de solidariteit in de maatschappij ondergraaft, omdat "de rijken de problemen kunnen afwentelen op de armen". Zij hebben het geld om de rechten van armen te kopen en hen te beroven van zelfs de kleinste genoegens voor hun riante levensstijl in een wereld waarin de inkomens- en bezitsverschillen heel groot zijn.
De botsing tussen de ideetjes van economen en de menselijke werkelijkheid kan leiden tot nare ongelukkenRadicalere versie uit 2016
Een wat radicalere versie van het idee werd al in 2016 geïntroduceerd op Foodlog als gedachte-experiment. In een discussie naar aanleiding van een vleestaksvoorstel van de PvdA, we noemden het toen eco-budget; het omvatte naast koolstofuitstoot ook stikstofemissies, fosfaatuitspoeling en water- en landgebruik. Ook toen werd het verworpen. Het is een geweldig theoretisch economenidee om duurzaamheid te bevorderen door ieder aspect van ons leven te beprijzen en te laten zien wie rijk is en mag vervuilen en wie niet. Het heeft alleen wat majeure antropologische en sociologische nadelen. Mensen willen vrij kunnen zijn in hun persoonlijke levenssfeer en niet alleen in hun vrije keuze binnen dwingende beperkingen. De botsing tussen de ideetjes van economen en de menselijke werkelijkheid kan leiden tot nare ongelukken.
Rattenvangers van Hamelen
De toon waarop Baarsma haar idee lanceerde, getuigde van een houding die ook weldenkende progressieven tegen de borst stoot. Zij woont wel in een groot huis en heeft wel een geld om te vliegen, 'gewone mensen' niet; wie zo praat, zaait kraaien en oogst raven. Dezelfde kritiek ontmoette economisch analist Sandra Phlippen van ABN Amro op haar optreden in Zomergasten. Het is de toon van de linkse elite die Hilary Clinton zo deplorabel de verkiezingen om het Amerikaanse presidentschap liet verliezen tegen populist Trump en hem daarmee in de kaart speelde.
De blind- en doofheid van de progressieve elite die niet alleen denkt maar ook praat als Baarsma is treffend beschreven voor de Amerikaanse situatie door Thomas Frank in zijn boek Listen Liberal. In Nederland wordt de rol van die elite vooral ingenomen door D66 en in iets mindere mate GroenLinks. Sociologen als Frank wijzen erop dat ze door hun onbedoelde arrogantie populisme aanblazen van met name rechtsconversatieve kant. Als rattenvangers van Hamelen gebruiken zij het argument 'wij laten de burger zijn verworven vrijheden en welvaart behouden' om hun positie bij nieuwe verkiezingen te laten groeien.
Luister even naar de persiflages van Phlippen en Baarsma hieronder door George van Houts die in treffend Nederlands vertaalde wat Thomas Frank voor de VS beschreef.
Dat idee van Baarsma is walgelijk en komt in de buurt van zelfverheffing, wat zij zelf.. of course.. niet zo ziet. Bij Op1 zei Baarsma dat 3/4 het een goed plan..eh, brainthought vindt pic.twitter.com/IrNnl1rbSj
— Gabrielle Lafranceschina (@GabrielleLafra1) August 3, 2022
Barbara Baarsma en het CO2 budget. pic.twitter.com/Err3xvuTbL
— George van Houts (@georgevanhouts) August 2, 2022
Sandra legt een verklaering af op Twatter. #zomergasten pic.twitter.com/clNjuHkwaG
— George van Houts (@georgevanhouts) August 1, 2022
Nieuw 'Briefje van Jan' - aan Barbara Baarsmahttps://t.co/VhBEn0iJoT
— Jan Dijkgraaf (@jndkgrf) August 3, 2022
#BarbaraBaarsma #Rabobank #WEF #D66 pic.twitter.com/8h0Y416JsW
Ben geen voorstander van een persoonlijk CO2-budget: leidt tot veel administratief gedoe en gesjoemel, vergroot de ongelijkheid nog meer en rijken kunnen het afkopen. Directe beprijzing van producten en diensten is veel eenvoudiger en effectiever https://t.co/jvrk56Eeab
— Jan Rotmans (@janrotmans) August 2, 2022
Ton, het plan voor persoonlijk CO2 budget is niet nieuw. Zit ook in greendeal van EC. Er is veel onderzoek naar gedaan: het is complex, bureaucratisch en vergroot de ongelijkheid. Er zijn veel makkelijkere en eerlijkere maatregelen. Begin eens met vervuilers écht belasten.
— Renske Leijten (@RenskeLeijten) August 3, 2022
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Een gebalanceerde column van Peter de Waard (doorgaans een wijze econoom en ook nu weer): laat energie maar duur zijn en verdeel de lasten zo dat iedereen ze gelijk ervaart. Zeg maar: een ticket naar Malaga wordt duur, maar voor rijke mensen heel duur.
Als dat in de belastingpot gaat, krijgen we een nieuwe uitdaging: hoe herverdelen we dat geld over de publieke noden? Hoogste tijd om het daarover te hebben.
Dirk Bezemer schreef een stukje in de Groene Amsterdammer en zegt dat we wel zullen moeten: of de vouchers of aan de belasting.
Hij vergeet die andere optie: opstand en oorlog.
Blijft toch een moeilijk verhaal, Dick. De milieulobby wil al sinds jaar en dag "werkelijk" eerlijke prijzen, dat de milieukosten of kosten om het klimaat te beschermen meegerekend worden in de kosten van het product.
Ook als dit doorgevoerd wordt komen die kosten uit en wegen ze het zwaarst bij de gewone man en de onderkant kan ze waarschijnlijk niet eens opbrengen. Dan zit je met hetzelfde probleem. Ook dan zal de politiek zich moeten verdedigen hiervoor en door andere partijen weggezet worden als elitaire regelneven die zonodig de planeet moeten redden ten koste van de hardwerkende burger.
Ook een analyse in de NRC: Een CO2-budget voor burgers? In theorie ‘niet echt dom’, maar implementatie is ‘waanzinnig’.
Ook hier de bottom-line: het is een economen-idee dat geen rekening houdt met de gevoelens van mensen.
In het Financieele Dagblad laat Sandra Phlippen zich duidelijk uit: CO2-uitstoot afkopen wordt als unfair ervaren. Ze pleit voor verbieden in plaats van beprijzen vanuit de psychologie (en staat dus buiten de economie). "En", zegt ze, " áls er dan toch wordt beprijsd, dan moeten de euro’s voor elk inkomen even hard aantikken. Een progressieve CO2-taks dus, die niet verhandelbaar is."
George van Houts zou er nu een vriendelijke video over moeten maken.