Lees ook
De kogel is door de kerk. Woensdagmiddag presenteerde EU-vice-voorzitter Frans Timmermans de voorstellen van de Europese Commissie voor een volgend pakket maatregelen dat de natuur moet beschermen. In maart werd de presentatie nog uitgesteld, omdat critici vonden dat het met het oog op de oorlog in Oekraïne en de daardoor veroorzaakte voedselonzekerheid, niet gepast was met nieuwe landbouwregels te komen die de voedselproductie in Europa kunnen verminderen.

'Ongepast'
Tegen het zere been van Timmermans, volgens wie het juist 'ongepast' is om de oorlog in Oekraïne te gebruiken "als excuus om mensen bang te maken", zei hij in Brussel. Volgens Timmermans zijn de voorstellen een stap voorwaarts in de aanpak van de "dreigende ecocide". Er komt zo'n €100 miljard beschikbaar voor uitgaven aan biodiversiteit, met inbegrip van het herstel van ecosystemen. Verder moeten het pesticide-gebruik in 2030 gehalveerd zijn. Daarvoor moeten alle lidstaten een eigen 'bindend reductiedoel' vastleggen, dat afhankelijk van het huidige pesticidengebruik tussen de 35 en 65% reductie zal liggen.

Alles wat we doen is juist om de boeren een duurzame en geloofwaardige toekomst te geven, en ook hun kinderen
'Veilige alternatieven'
Er komt geen totaalverbod op pesticiden. De EU zal de nadruk leggen op biologische producten en andere alternatieven. In 'kwetsbare gebieden', zoals stadsparken, speeltuinen en in de omgeving van scholen en sportveld, komt wel een totaalverbod. "We zullen chemische bestrijdingsmiddelen vervangen door veilige alternatieven", aldus Eurocommissaris voor Gezondheid Stella Kyriakides. "Landbouwers zullen volledig worden gesteund met ongekende EU-financieringsmogelijkheden om de kosten van de overgang te dekken."

De aankondiging komt op de dag dat in Nederland de boeren massaal protesteren tegen de stikstofmaatregelen van de overheid. Timmermans benadrukte dat de wetsvoorstellen om het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw terug te dringen en de natuur te herstellen niet gericht zijn tegen de boeren. "Alles wat we doen is juist om ze een duurzame en geloofwaardige toekomst te geven, en ook hun kinderen", aldus Timmermans. Ook zullen volgens de Commissie de maatregelen ervoor zorgen dat de landbouw op lange termijn 'houdbaar' blijft en de voedselprijzen minimaal zullen stijgen. In aanvulling op de pesticidenmaatregelen voorziet de Commissie ook herstelmaatregelen voor de natuur en ecosystemen. Zo moet er meer stedelijk groen komen (boomaanplant, aanleg van groene daken en parken) en kunnen ook maatregelen tegen zwerfafval of medicijnresten in oppervlaktewater bijdragen aan gezondere landbouwgronden, veenweidegebieden, bossen, rivieren en zeebodem.

Natuurherstel
In het Europees Parlement tonen de Groenen zich tevreden. “In vrijwel heel Europa staat de biodiversiteit sterk onder druk, maar tot nog toe blonk de Europese aanpak vooral uit in mooie woorden, zonder harde wetten," zegt GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout in een persbericht. "Daar komt nu verandering, met veel impact op onze natuur en landbouw. Natuurlijk zien we nog verbeterpunten, maar dit pakket is vooral een belangrijke stap in het herstel van de natuur in Europa.”

Eickhout onderkent dat de plannen veel van boeren zullen vragen, terwijl de sector al zo onder druk staat. Meer en actievere steun vanuit de overheid zal nodig zijn om boeren te laten omschakelen naar een duurzame bedrijfsvoering en natuurinclusief boeren. "Nederland moet uitkijken dat het niet in de negatieve reflex schiet, omdat het dit misschien ziet als olie op het vuur, " besluit Eickhof. "Maar we moeten ons ervan bewust zijn dat het juist in het Nederlands belang is dat de rest van Europa gaat doen wat wij al van de rechter opgelegd hebben gekregen: de landbouw verduurzamen.”


Kilo's en biologisch
In kringen van deskundigen en toeleveranciers van de landbouwsector klinkt al sinds de presentatie van Timmermans Green Deal kritiek. Wat betekent '50% reductie'?

De doelen van het pesticidenplan zijn uitgedrukt in kilo's van de toegepaste middelen. Maar gewicht staat niet noodzakelijk voor giftigheid of milieuonvriendelijkheid. Zo is bijvoorbeeld heel fijn zand een goed middel tegen luizen, maar zwaar en toch niet giftig in het milieu. Of neem roofinsecten die worden ingezet om geen spuitmiddelen te hoeven gebruiken. De beestje zijn zwaarder dan de zo gewantrouwde neonicotinoïden waar maar weinig gewicht van nodig is om effectief te zijn.

Verdere kritiek treft de doelstelling om zoveel mogelijk biologisch te werken. Eerdere areaaldoelstellingen (25%) voor biologisch zijn uit de plannen verdwenen, maar de waarde die het plan aan biologisch toekent niet. Toch kan niet ontkend worden dat biologisch een groter landgebruik heeft dan niet-biologische landbouw. Groter landgebruik is een negatieve factor voor het klimaatopwarming, maar de Europese Commissie ziet heil in biologisch omdat mensen het begrip kennen en omdat het beter zou zijn voor de biodiversiteit. Critici menen dat het beter zou zijn om een meetinstrumentarium voor ecologische impact te maken dat preciezer is en een groter effect op biodiversiteit heeft dan biologische teelt alleen.
Dit artikel afdrukken