6 min
Hoewel in vele landen het op zoveel mogelijk onbewerkt en vers voedsel gebaseerde NOVA-classificatie systeem al wordt gebruikt in officiële voedingsadviezen, blijft de vraag of er met goed wetenschappelijk fatsoen gezegd mag worden dat ‘ultra processed food’ schadelijk is. Wat is beter: handelen op zwak bewijs of wachten op hard bewijs? Die vraag is belangrijk, nu de roep om regulering van de voedingsindustrie luider klinkt.
Als de grote namen van de voedingskunde zich gaan uitspreken over een hot topic, betekent het niet per se dat er ook duidelijkheid gaat komen. Het is goed gebruik dat op enig moment een heldere, publieke polemiek gevoerd wordt over netelige thema’s, tot in de internationale vakbladen aan toe. Eerder gebeurde dat al ruimschoots over het nut van diëten en over nutriënten zoals koolhydraten, vet en suiker.
Vaak houden die polemieken jarenlang aan, tot er uitsluitsel komt of totdat iedereen zich – moe gekletst - neerlegt bij een agreement to disagree. Het kabbelt dan meestal nog lekker door op de golven van de obesitasepidemie. Er verschijnen nog wat populaire boeken van de geleerden. Een recent voorbeeld is de insuline-koolhydraathypothese, die beweert dat je dik wordt van koolhydraten. (Niet).
Grande dame
Nu is het podium vrijgemaakt voor een beschaafde controverse over UPF, ultra processed food, of sterk bewerkte voeding. Als de Amerikaanse grande dame van nutrition Marion Nestle spreekt, dan luistert men. Als de grijze eminentie David Ludwig een debat organiseert, dan gaat men rechtop zitten. Zeker ook als de minstens zo eminente Arne Astrup deelneemt. Als Carlos Monteiro aanschuift, de man die UPF met zijn NOVA-classificatie introduceerde, wordt het spannend.
David S. Ludwig is professor of nutrition aan de Harvard School of Public Health en onder meer ook redacteur van The American Journal of Clinical Nutrition, een medisch vakblad. Daarin organiseert hij geregeld een pennenstrijd over een controversieel onderwerp uit het vakgebied met de bedoeling ‘common ground’ te vinden voor de tegengestelde meningen. Ditmaal is de vraag: ‘Helpt het concept "ultra processed foods" bij het opstellen van voedingsrichtlijnen, bovenop de gangbare classificatiesystemen?’
Met andere woorden: verheldert NOVA, en dus ook het concept UPF, iets over voeding dat we nog niet wisten? Is het een handig middel om voeding in te delen naar eigenschappen voor de humane gezondheid? Of is het helemaal niet nodig?
Samenstellingen
NOVA (geen letterwoord) is in 2010 opgesteld door Braziliaanse wetenschappers onder aanvoering van hoogleraar voedingskunde Carlos Monteiro. Het is een indeling van voedingsmiddelen naar de mate van bewerking (processing) die de grondstoffen ondergaan tot het uiteindelijke product. NOVA onderscheidt vier categorieën: niet of nauwelijks bewerkte voeding, bewerkte culinaire ingrediënten, bewerkte voeding en sterk bewerkte voeding.
‘Sterk bewerkt’ is eigenlijk geen goede vertaling van ‘ultra processed’, want ‘sterk bewerkt’ suggereert nog dat er iets herkenbaar is van de oorspronkelijke materie. De categorie UPF wordt gedefinieerd als industriële samenstellingen die geheel of grotendeels zijn bereid uit - vaak chemisch gemodificeerde - stoffen die aan voedingsstoffen zijn onttrokken, met allerlei additieven voor smaak, kleur en houdbaarheid, en waaraan weinig of geen volwaardig voedsel is toegevoegd.
Veel landen baseren hun voedingsrichtlijnen al op NOVA en dringen erop aan UPF in de dagelijkse voeding te verminderen. Ook de FAO heeft zijn systeem omarmd. Het bewijs is misschien niet van het allerhoogste niveau, maar voldoende om te handelen, meent Monteiro. Want in lage- en middeninkomen landen begint de toename van UPF ook al voor problemen te zorgen. Ze gaan allemaal Amerika achterna, waar de ingenomen calorieën al voor meer dan de helft uit UPF’s komen.
Overeten
Astrup neemt een principiëler standpunt in en zegt in essentie dat de wetenschappelijke basis voor NOVA ontbreekt. Hoe kan je daar dan richtlijnen op baseren? Hij is niet onder de indruk van alle statistieken en percentages die Monteiro uit bevolkingsonderzoeken haalt. Er is weinig tot niets bekend over eventuele fysiologische mechanismen die UPF zo schadelijk maken. Er is één RCT uitgevoerd (die befaamde door Kevin Hall van het Amerikaanse overheidsinstituut NIH) waaruit blijkt dat UPF tot overeten leidt.
Maar daarop is ook van alles aan te merken; die was te kort van duur, met te weinig proefpersonen. Het toeval wil dat deze week een onderzoek is gepubliceerd waar het NIH van Hall ook bij betrokken was, dat de zogeheten ‘passieve consumptie hypothese’ juist nuanceert. In tegenstelling tot wat altijd werd aangenomen blijken mensen wel het verschil tussen energierijke (‘energy dense’) en energie-arme gerechten aan te voelen en dus niet achteloos te overeten.
Ook is het zo, zegt Astrup, dat NOVA sinds 2010 telkens anders gedefinieerd is, maar nog altijd vaag is. Een classificatie als UPF is discutabel. Uit proeven blijkt dat mensen veel producten niet weten te benoemen als UPF. Bovendien is niet alle UPF ongezond, maar best voedzaam. Zijn conclusie: de gangbare indeling aan de hand van de ingrediënten geeft voldoende informatie over de kwaliteit van de producten. “De cruciale vraag is of diëten op basis van UPF passieve overconsumptie bevorderen die niet verklaard wordt door traditionele voedingsgerelateerde risicofactoren.” Het antwoord volgens Astrup is: nee. Niet nodig, dat NOVA, en daarmee is UPF ook een overbodige categorie.
Astrup wijst er ook op dat de wereld veel processed food nodig heeft, om al die monden te voeden. UPF van plantaardige oorsprong hoeft helemaal niet slecht te zijn. Niet voor de mens en niet voor de planeet. Plantaardige vleesvervangers, UPF of niet, zijn een welkome uitweg uit de desastreuze vleesindustrie.
Het idee van urgentie delen Monteiro en Astrup. Maar verder is er geen ‘common ground’. Monteiro wil snel handelen, ook zonder hard bewijs. Hij haalt de epidemioloog Bradford Hill aan, die zei: “Al het wetenschappelijke werk is onvolledig, of het nu observationeel of experimenteel is. Al het wetenschappelijke werk kan door voortschrijdende kennis worden bijgesteld of gewijzigd. Dat geeft ons niet de vrijheid om de kennis die we al hebben te negeren, of om de actie uit te stellen die op een bepaald moment noodzakelijk is.” Monteiro wil alle UPF de wereld uit hebben. Het bewijs dat processing op zich schadelijk is, zal ooit door goed onderzoek geleverd worden.
Regulering
Nu handelen, want de situatie is urgent, is ook de boodschap van een activistisch artikel dat Marion Nestle recent schreef, ‘Regulating the Food Industry: An Aspirational Agenda’. Nestle ziet vanaf 1980 een ontwikkeling die erop neer komt dat we meer zijn gaan eten. En ook vaker: de hele dag door. Er kwamen producten die je gemakkelijk kon meenemen en altijd kon verorberen. Die kosten weinig, zijn heel smakelijk, bederven niet, zijn overal verkrijgbaar en worden flink aangeprezen in reclames.
En ja, Nestle noemt ze ook bij de naam: UPF. Nestle geeft haar eigen definitie van UPF, en die wijkt in niets af van die van Monteiro. Ze haalt met volle instemming het experiment van Hall aan, dat ze ‘de belangrijkste voedingsstudie van de laatste decennia’ noemt. Dat is voor haar bewijs genoeg dat UPF’s aanzetten tot overeten. Wat precies de bedoeling is van de industrie. Maar daar moet een eind aan komen. De voedingsindustrie moet gereguleerd worden.
Urgent
Niemand twijfelt eraan dat slechte voeding vermeden dient te worden. Ook is iedereen het er wel over eens dat er heel veel slechte voeding wordt geproduceerd, verkocht en gegeten. Dan gaat het om kant-en-klaar producten die veel calorieën, maar weinig voedingstoffen bevatten. Iedereen kan wel invullen wat dat zijn. Of je het nou UPF noemt of iets anders.
Het probleem dat in de discussie tussen Monteiro en Astrup blijft hangen, is een bekende. Als het echte harde bewijs, in dit geval voor de schadelijke werking van UPF, ontbreekt, kan je dan de situatie toch zo urgent verklaren dat je maatregelen neemt op grond van zwak bewijs? Op vermoedens, associaties en analogieën? Astrup zegt in een tussenzinnetje dat hij aanvankelijk ook, eerder in zijn loopbaan, voor een vetarm dieet pleitte, maar daar later van teruggekomen is, toen er beter bewijs kwam en vetten minder of niet schadelijk bleken te zijn. Hij zou niet graag zien dat het vakgebied weer dezelfde fout maakte met UPF.
Dat Monteiro zijn NOVA verdedigt, is begrijpelijk. Het heeft ook de publieke en politieke wind mee. Nestle is de beste pleitbezorger van een op gezondheid en niet op gewin gericht voedselbeleid. Dat is iets waar de grootste scherpslijper het niet mee oneens kan zijn. De rest is politiek.
Dit artikel afdrukken
Vaak houden die polemieken jarenlang aan, tot er uitsluitsel komt of totdat iedereen zich – moe gekletst - neerlegt bij een agreement to disagree. Het kabbelt dan meestal nog lekker door op de golven van de obesitasepidemie. Er verschijnen nog wat populaire boeken van de geleerden. Een recent voorbeeld is de insuline-koolhydraathypothese, die beweert dat je dik wordt van koolhydraten. (Niet).
Grande dame
Nu is het podium vrijgemaakt voor een beschaafde controverse over UPF, ultra processed food, of sterk bewerkte voeding. Als de Amerikaanse grande dame van nutrition Marion Nestle spreekt, dan luistert men. Als de grijze eminentie David Ludwig een debat organiseert, dan gaat men rechtop zitten. Zeker ook als de minstens zo eminente Arne Astrup deelneemt. Als Carlos Monteiro aanschuift, de man die UPF met zijn NOVA-classificatie introduceerde, wordt het spannend.
David S. Ludwig is professor of nutrition aan de Harvard School of Public Health en onder meer ook redacteur van The American Journal of Clinical Nutrition, een medisch vakblad. Daarin organiseert hij geregeld een pennenstrijd over een controversieel onderwerp uit het vakgebied met de bedoeling ‘common ground’ te vinden voor de tegengestelde meningen. Ditmaal is de vraag: ‘Helpt het concept "ultra processed foods" bij het opstellen van voedingsrichtlijnen, bovenop de gangbare classificatiesystemen?’
Met andere woorden: verheldert NOVA, en dus ook het concept UPF, iets over voeding dat we nog niet wisten? Is het een handig middel om voeding in te delen naar eigenschappen voor de humane gezondheid? Of is het helemaal niet nodig?
Samenstellingen
NOVA (geen letterwoord) is in 2010 opgesteld door Braziliaanse wetenschappers onder aanvoering van hoogleraar voedingskunde Carlos Monteiro. Het is een indeling van voedingsmiddelen naar de mate van bewerking (processing) die de grondstoffen ondergaan tot het uiteindelijke product. NOVA onderscheidt vier categorieën: niet of nauwelijks bewerkte voeding, bewerkte culinaire ingrediënten, bewerkte voeding en sterk bewerkte voeding.
‘Sterk bewerkt’ is eigenlijk geen goede vertaling van ‘ultra processed’, want ‘sterk bewerkt’ suggereert nog dat er iets herkenbaar is van de oorspronkelijke materie. De categorie UPF wordt gedefinieerd als industriële samenstellingen die geheel of grotendeels zijn bereid uit - vaak chemisch gemodificeerde - stoffen die aan voedingsstoffen zijn onttrokken, met allerlei additieven voor smaak, kleur en houdbaarheid, en waaraan weinig of geen volwaardig voedsel is toegevoegd.
In tegenstelling tot wat altijd werd aangenomen blijken mensen wel het verschil tussen energierijke (‘energy dense’) en energie-arme gerechten aan te voelen en dus niet achteloos te overetenMonteiro weet in zijn bijdrage zijn NOVA heel goed te verdedigen. Er is veel onderzoek gedaan naar UPF: “Uit dit bewijsmateriaal blijkt in hoofdzaak dat een groter aandeel van UPF's in de voeding systematisch wordt geassocieerd met diëten van slechte kwaliteit en een hogere morbiditeit en mortaliteit als gevolg van verscheidene chronische ziekten.”
Veel landen baseren hun voedingsrichtlijnen al op NOVA en dringen erop aan UPF in de dagelijkse voeding te verminderen. Ook de FAO heeft zijn systeem omarmd. Het bewijs is misschien niet van het allerhoogste niveau, maar voldoende om te handelen, meent Monteiro. Want in lage- en middeninkomen landen begint de toename van UPF ook al voor problemen te zorgen. Ze gaan allemaal Amerika achterna, waar de ingenomen calorieën al voor meer dan de helft uit UPF’s komen.
Overeten
Astrup neemt een principiëler standpunt in en zegt in essentie dat de wetenschappelijke basis voor NOVA ontbreekt. Hoe kan je daar dan richtlijnen op baseren? Hij is niet onder de indruk van alle statistieken en percentages die Monteiro uit bevolkingsonderzoeken haalt. Er is weinig tot niets bekend over eventuele fysiologische mechanismen die UPF zo schadelijk maken. Er is één RCT uitgevoerd (die befaamde door Kevin Hall van het Amerikaanse overheidsinstituut NIH) waaruit blijkt dat UPF tot overeten leidt.
Maar daarop is ook van alles aan te merken; die was te kort van duur, met te weinig proefpersonen. Het toeval wil dat deze week een onderzoek is gepubliceerd waar het NIH van Hall ook bij betrokken was, dat de zogeheten ‘passieve consumptie hypothese’ juist nuanceert. In tegenstelling tot wat altijd werd aangenomen blijken mensen wel het verschil tussen energierijke (‘energy dense’) en energie-arme gerechten aan te voelen en dus niet achteloos te overeten.
Ook is het zo, zegt Astrup, dat NOVA sinds 2010 telkens anders gedefinieerd is, maar nog altijd vaag is. Een classificatie als UPF is discutabel. Uit proeven blijkt dat mensen veel producten niet weten te benoemen als UPF. Bovendien is niet alle UPF ongezond, maar best voedzaam. Zijn conclusie: de gangbare indeling aan de hand van de ingrediënten geeft voldoende informatie over de kwaliteit van de producten. “De cruciale vraag is of diëten op basis van UPF passieve overconsumptie bevorderen die niet verklaard wordt door traditionele voedingsgerelateerde risicofactoren.” Het antwoord volgens Astrup is: nee. Niet nodig, dat NOVA, en daarmee is UPF ook een overbodige categorie.
Astrup wijst er ook op dat de wereld veel processed food nodig heeft, om al die monden te voeden. UPF van plantaardige oorsprong hoeft helemaal niet slecht te zijn. Niet voor de mens en niet voor de planeet. Plantaardige vleesvervangers, UPF of niet, zijn een welkome uitweg uit de desastreuze vleesindustrie.
Het idee van urgentie delen Monteiro en Astrup. Maar verder is er geen ‘common ground’. Monteiro wil snel handelen, ook zonder hard bewijs. Hij haalt de epidemioloog Bradford Hill aan, die zei: “Al het wetenschappelijke werk is onvolledig, of het nu observationeel of experimenteel is. Al het wetenschappelijke werk kan door voortschrijdende kennis worden bijgesteld of gewijzigd. Dat geeft ons niet de vrijheid om de kennis die we al hebben te negeren, of om de actie uit te stellen die op een bepaald moment noodzakelijk is.” Monteiro wil alle UPF de wereld uit hebben. Het bewijs dat processing op zich schadelijk is, zal ooit door goed onderzoek geleverd worden.
Regulering
Nu handelen, want de situatie is urgent, is ook de boodschap van een activistisch artikel dat Marion Nestle recent schreef, ‘Regulating the Food Industry: An Aspirational Agenda’. Nestle ziet vanaf 1980 een ontwikkeling die erop neer komt dat we meer zijn gaan eten. En ook vaker: de hele dag door. Er kwamen producten die je gemakkelijk kon meenemen en altijd kon verorberen. Die kosten weinig, zijn heel smakelijk, bederven niet, zijn overal verkrijgbaar en worden flink aangeprezen in reclames.
Astrup zegt in een tussenzinnetje dat hij aanvankelijk voor een vetarm dieet pleitte, maar daar later van teruggekomen is, toen er beter bewijs kwam en vetten minder of niet schadelijk bleken te zijn. Hij zou niet graag zien dat het vakgebied weer dezelfde fout maakte met UPFNestle merkt op dat vanaf de jaren 1970 voedingsbedrijven veel commerciëler werden. Aandeelhouders wilden geld verdienen. De marketing van de producten werd opgevoerd, er werden goedkope grondstoffen voor gebruikt die de (Amerikaanse) boeren in gigantische hoeveelheden produceerden, vooral mais, tarwe en vlees. De producten werden in laboratoria en met testpanels ontwikkeld, ze werden ‘addictively delicious’ gemaakt, verslavend lekker. De Big Food mest ons vet.
En ja, Nestle noemt ze ook bij de naam: UPF. Nestle geeft haar eigen definitie van UPF, en die wijkt in niets af van die van Monteiro. Ze haalt met volle instemming het experiment van Hall aan, dat ze ‘de belangrijkste voedingsstudie van de laatste decennia’ noemt. Dat is voor haar bewijs genoeg dat UPF’s aanzetten tot overeten. Wat precies de bedoeling is van de industrie. Maar daar moet een eind aan komen. De voedingsindustrie moet gereguleerd worden.
Urgent
Niemand twijfelt eraan dat slechte voeding vermeden dient te worden. Ook is iedereen het er wel over eens dat er heel veel slechte voeding wordt geproduceerd, verkocht en gegeten. Dan gaat het om kant-en-klaar producten die veel calorieën, maar weinig voedingstoffen bevatten. Iedereen kan wel invullen wat dat zijn. Of je het nou UPF noemt of iets anders.
Het probleem dat in de discussie tussen Monteiro en Astrup blijft hangen, is een bekende. Als het echte harde bewijs, in dit geval voor de schadelijke werking van UPF, ontbreekt, kan je dan de situatie toch zo urgent verklaren dat je maatregelen neemt op grond van zwak bewijs? Op vermoedens, associaties en analogieën? Astrup zegt in een tussenzinnetje dat hij aanvankelijk ook, eerder in zijn loopbaan, voor een vetarm dieet pleitte, maar daar later van teruggekomen is, toen er beter bewijs kwam en vetten minder of niet schadelijk bleken te zijn. Hij zou niet graag zien dat het vakgebied weer dezelfde fout maakte met UPF.
Dat Monteiro zijn NOVA verdedigt, is begrijpelijk. Het heeft ook de publieke en politieke wind mee. Nestle is de beste pleitbezorger van een op gezondheid en niet op gewin gericht voedselbeleid. Dat is iets waar de grootste scherpslijper het niet mee oneens kan zijn. De rest is politiek.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
De discussie over wat UPF wel of niet behelzen is erg nuttig en of ze de gezondheid schaden ook lijkt mij. In al dit soort discussies zullen mensen zijn die voorbeelden kunnen noemen van zeer geslaagde vormen van UPF en ook mensen die zeer schadelijke vormen van UPF kunnen duiden.
Het gaat volgens mij niet zo zeer over de bewerking als zo danig maar over de ingrediënten, die toegevoegd worden aan voedsel, die slechte eigenschappen hebben en de volksgezondheid kunnen schaden.
Voedseltechnologie kan de mensheid dienen en schaden, net als reclame en marketing en eigenlijk alles wat door mensenhanden en door het menselijk brein verwordt kan alle kanten op.
Macht en geld zijn grote drijfveren. Dus het is een beetje aan welke kant je als onderneming en mens staat hoe de gevolgen van handelen en uitvinden uitpakken.
Soms zijn er misschien volstrekt logische verklaringen voor bepaalde ontwikkelingen. Misschien dat de experts over dit, op zich niet erg opzienbarende, voorbeeld hieronder een gedachte hebben.
Een tijdje geleden las ik een etiket van een biscuitje van een grootgrutter. dat biscuitje had de term volkoren mee gekregen. Bij de ingrediënten zaten volkoren tarwemeel (volkoren tarwemeel, tarwemeel, zemelen, gluten) en nog andere zaken, die voor dit betoog weinig relevant zijn. ik snap dat volkoren tarwemeel bestaat uit gemalen product van complete korrels en dat die korrels weer uit onderdelen bestaat, maar ik kan mij toch niet aan de indruk onttrekken dat als je de onderdelen weer gaat optellen je dan weer een hele tarwe korrel krijgt die dus de term volkoren mag dragen. Ik vraag me af waarom die onderdelen apart gebruikt moeten worden, en niet als geheel, en ook of de term volkorenmeel nog mag gebezigd worden als er gemengde wordt met de onderdelen in een voor de consument onbekende verhouding.
Ik houd mij graag aanbevolen voor een uitleg.
Als getwijfeld wordt aan het bestaan van een "dooreetfactor", hoe moeten we dan kijken naar een uitkomst bij een onderzoek van Kevin Hall. Die vond in zijn experiment met UPF dat de UPF groep meer at, uit mijn hoofd iets van 500 calorieën per dag.
Dat sluit m.i. aan bij de ervaring dat verzadiging sneller optreedt bij bepaald voedsel en minder snel bij andere soorten voedsel. Misschien in UPF wel minder verzadigend? Is goed voor de verkoop?
Hoe je het noemt is een kwestie van afspraken. Maar verzadiging/niet verzadiging speelt m.i. een cruciale rol bij de metabole crisis. Het woord crisis lijkt mij op zijn plaats gezien het zeer grote percentage overgewicht bij mensen. Mede ook gezien het absurd grote percentage mensen met chronische metabole aandoeningen. Staat die niet-verzadiging los van UPF? En met UPF bedoelen we natuurlijk niet maaltijd salades. Hoewel, die dressings..., die pasta's ..., die bulgur..
Wouter #10 heeft het over snoep. Ik kom tegenwoordig nogal eens in ziekenhuizen. Je schrikt ervan wat mensen daar te eten kunnen krijgen. Hoog snoep percentage, vermomd als maaltijd en als drank. Er zijn - beperkt - andere keuze mogelijkheden, maar veel mensen kiezen inderdaad voor snoep.
Brood? Er is nogal een verschil tussen ouderwets brood van vroeger en brood van nu. Veel brood van nu zou ik UPF willen noemen, eet veel makkelijker weg. Samenstelling: bizar.
Duim voor mijn voornaamgenoot in #7 en reactie #9
Dooreetfactor. heerlijke term. Maar zit ie dan ook op maaltijdsalades, soep, brood en vers vruchtensap? Ik denk overigs dat er vrijwel altijd bij UPF's (ik vind die term helemaal niks) verwezen wordt naar drop, chips, bier, wijn. Is dat 'voedsel'? Neen. dat is snoep.
Er speelt wat anders mee. De kleine man die niet meer veilig is. Fabrieken vertegenwoordigen het grote geld, de grote machten die ons klein houden en ons leven onveilig houden. Althans dat is denk ik het onderliggende gevoel. Een gevoel dat ik kan snappen.
Maar om elke keer weer processing in een slecht daglicht te zetten?! Onzin! Om Tiny van Boekel maar even aan te halen "er zijn geen gezonde of ongezonde producten, wel ongezonde of gezonde voedingspatronen".
Verder ben ik een voorstander van een vlees en suikertax, al zeker 10 jaar. Misschien langer. En ja ik ben ook pro NutriScore bij gebrek aan iets beters.
Ik weet wel uit mijn reclametijd dat bij bier en snacks onderzoek werd gedaan naar de doordrink- en dooreet effecten, naast of het lekker was. Bij bier werd dat gekscherend de 'torture-test' genoemd.
Wouter,#7, lees Salt Sugar Fat van Michael Moss eens. Ook in het Nederlands verkrijgbaar.