Echt kruidenieren
Niettemin blijken retailers hun duurzaamheidsagenda niet zelf te hebben bepaald. Maatschappelijke organisaties, zei Jansen, wilden biologisch en dus kregen consumenten dat van de supers, Zo ging het ook met de andere hoofditems uit Jansen’s CBL agenda: scharreleieren, het op termijn niet meer castreren van beerbiggetjes, koeien in de wei, diertransporten, MSC-vis en arbeidsomstandigheden in Derde Wereldlanden. Een belangrijk thema als ‘water’ deed Jansen af als ‘overig’
“Ja, dat is gewoon emotie”, aldus Marc Jansen. “Retailers weten immers wat consumenten willen en zijn koopmannen, geen dominees” was Jansen’s verklaring voor de keuze voor de genoemde punten op de CBL-agenda.
Jansen stelde slechts 1 thema aan de orde dat de supers zelf bedacht hebben: het afschaffen van de venstertijden, zeg maar de tijden dat winkels in de stad beleverd mogen worden. Hoewel ruimere beleveringsmogelijkheden bijdragen aan de terugdringing van CO2-uitstoot, is de milieuwinst gering. In mijn beleving is het pleidooi voor andere venstertijden vooral ingegeven vanuit logistiek eigenbelang. Het dient het eigen belang en logistiek gemak van de super. Daar is niks mis mee. Maar je moet het wel in het juiste perspectief zien.
Felix Rottenberg stelde Marc Jansen een gewetensvraag : “Wat zie je als je zelf kritisch in de spiegel kijkt?” Zichtbaar een lastige vraag. “De koepel CBL is vaak defensief en zou sneller kunnen reageren”, zegt Marc na enig nadenken. “Ook de mededingingsregels belemmeren ons”.
Marc Jansen denkt dat de toekomst ligt in transparantie. Tegelijkertijd erkent hij dat ook veel niet gecommuniceerd wordt. Maar ook weer wel. Een echte kruidenier. Soms ietsje meer, soms ietsje minder. Nieuwe producten, nieuwe verhalen. Virtueel het product bekijken via de webcam, maar tegelijkertijd is productinfo ook weer lastig. “Ach ja “, zei Jansen, “als de kip het al niet weet, hoe moet de consument het dan weten?” Retailers nemen de rol van producent op zich door de productie van huismerken, aldus Marc Jansen. Sommige van deze dingen zijn in tegenspraak. Retailers laten hun huismerkproduct door een verwerker maken en claimen zelf de eer. Maar al te vaak wisselen ze hun trouwe leverancier rustig uit voor een ander als die zo onverstandig is zijn kostprijs geweld aan te doen.
Oppervlakkig
Het is alsof supermarkten in chaos verkeren omdat we naar een nieuw voedselsysteem gaan, zoals Tim Lang dat in zijn lezing aangaf. Chaos geeft onrust en onzekerheid. Ik zie de supermarkten zoeken naar hun rol. Marketing op de oude leest voldoet niet meer. Ik zie C1000 nog steeds in de oude strategie van de kiloknaller. Een deel van het publiek pikt dat niet meer. Supermarkten moeten hun strategie aanpassen. Ze hebben misschien nog wel even tijd, maar de kritische consument hijgt de supers in de nek. Dus zeg ik, ook vanuit mijn rol als boerenbestuurder, verlies geen tijd en zoek je kans door een actieve opstelling. Die zag ik bij Jansen niet.
Ik vind dat de retailers zich er makkelijk afmaken door zich op te stellen als doorgeefluik. De mededingings-
vlnr Tim Lang, Felix Rottenberg, Marc Jansen
regels worden gebruikt als alibi om vooral niets te hoeven doen en – zoals Albert Heijn – aan mooie windowdressing met ‘Puur & Eerlijk’ te doen. De werkelijke vraagstukken en oplossingen liggen een paar tandjes dieper, maar dat komen consumenten nooit te weten. Met dat puur en eerlijke containerbegrip heeft de belanghebbende handelaar nu niet alleen de consument in handen, maar ook alle communicatie die zijn mening vormt. Zo wordt het wel heel makkelijk claimen dat je de consument kent en hem geeft wat hij wil.
Perspectief, hoezo?
De titel van de IV’e Rode Hoed avond luidde ‘Nieuwe perspectieven voor voedsel’. Het is een teken aan de wand dat Jansen’s lezing daar niet op inging. Had hij dat wel gedaan dan was duidelijk geworden òf de supermarkten zich bewust zijn van de nieuwe strategie en de langzaam veranderende consument.
Ik hoorde zijn opponent Lang zeggen dat op gebied van kwaliteit vers, lokaal en seizoen van cruciaal belang worden in relatie tot onze verantwoordelijkheid voor onze leefomgeving, gezondheid en goede sociale waarden. Dat biedt kansen voor nieuwe, impactrijke perspectieven op voedselproductie, -verwerking en -distributie. In de agenda zoals Jansen die schetste schitterden deze thema’s door afwezigheid. Jammer, want ook voor boeren en verwerkers bieden die nou juist houvast en toekomstperspectief.
Nu bleef alles in de mist. Dat is een gemiste kans, want supermarkten kunnen een belangrijke rol spelen als schakel tussen boer, verwerker en consument. Sterker, die moeten ze nemen willen we echt iets kunnen veranderen; Lang maakte duidelijk dat doekjes voor het bloeden niet genoeg zijn.
Nu gebruiken supers hun rol als handelaar, terwijl ze moreel niet kunnen ontkomen aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ze kunnen niet meer zeggen dat alleen maar handelaren en geen dominees hoeven te zijn omdat ze met een handjevol zijn en voor 70% bepalen wat we thuis eten. Boeren en verwerkers moeten dat eten maken en wikken hoe. Supers beschikken. Alle ogen moeten dus gericht zijn op supers die niet reactief, maar pro-actief een duidelijke lijn moeten kiezen. Het zit er vast wel in, maar komt er alleen nog niet uit. Ik heb dan ook een vraag aan Marc Jansen en zijn supers: zien de supers ‘duurzaam’ alleen als iets voor hun eigen portemonnee (omzet) of zien ze dit als een doelstelling waar we allemaal in moeten investeren?
De slides van Marc Jansen's presentatie zijn hier te bekijken
noot van de redactie:
Annechien ten Have-Mellema is voorzitter LTO - Vakgroep Varkenshouderij. Op ons verzoek versloeg zij voor foodlog.nl de presentatie van Marc Jansen tijdens de IVe avond van de 7-delige debatserie 'De toekomst van de landbouw en ons eten' in de Amsterdamse Rode Hoed. De lezing van Professor Tim Lang van dezelfde avond werd verslagen door Mac van Dinther van de Volkskrant. Dat verslag werd hier en op zijn eigen blog gepubliceerd. Op zaterdag 14 november verschijnt in de Volkskrant een interview van Mac met Antoon Vermeer. Vermeer is voorzitter van ZLTO, een van de 3 boerenkoepels van Nederland, en zal op 18 november in de Rode Hoed optreden.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Mooi stuk, met een paar goede (persoonlijke) overwegingen.
Wat ik ooit van een verkoper met invloed heb geleerd: "Niet de consument bepaalt het aanbod - al klinkt dat wel hip - maar gewoon wij. Dat wij in de winkel leggen wordt verkocht". Ik denk dat dit inderdaad zo is. De gedachte dat alles consument-gedreven is klopt maar heel beperkt (al zijn de overall trends natuurlijk wel : duurzamer, lekkerder, verser, meer kwaliteit, gemak, buiten-de-deur, gezonder, ... ).
We kunnen met ons allen dus heel positief worden, ook het CBL heeft van de week de verklaring "Verduurzaming Voedsel binnen 15 jaar" in aanwezigheid van de minister van LNV ondertekend. Dus vanaf nu gaan de de CBL-Leden gaan (pro-actief) investeren en ervoor zorgen dat het aanbod duurzamer wordt. Wij (=consumenten) gaan dit duurzame voedsel dan gewoon kopen. Foodlog gaat deze belofte gewoon monitoren, simpel toch?
Vanmorgen in Trouw: AH pleit voor wetgeving op het gebied van duurzaam. Goed en opmerkelijk nieuws, toch? AH heeft het voortouw genomen, met Puur & Eerlijk. Nu maken we daar wetten van. De definities zijn er al.
Interesting, but very worrying, zou - vermoed ik zo'n beetje donkerbruin - Tim Lang zeggen. Wie is in staat om duurzaamheid in wetten vast te leggen? Al klinkt het geweldig en kun je er goed een 'duurzaam' level playing field (sorry voor de management speak!) mee afdwingen. Jansen zei donderdagavond wat dingen die naar ditzelfde voorstel klonken:
de ene super gaat de andere niet voor op duurzaamheid en dus moet je ze voor de wet weer allemaal gelijk maken. Dan kunnen consumenten en maatschappelijke organisaties niet meer zeggen dat ze zo lullig doen.
Is zo'n voorstel goed nieuws? Ik betwijfel het. Het gaat niet om de wet maar om de intentie. Klinkt dat naief vanuit het perspectief van de handelaar? Wellicht, maar dat is geloof in het omgekeerde ook: ons legalisme zal niet tot de snelheid leiden waar Lang voor pleit.
@ Dick, ik ben het niet met je eens.
Op het gebied van voedselveiligheid zijn er toch ook wetten, waarom zouden we geen regels gaan verzinnen rondom duurzaamheid. Om het ingewikkeld te maken: ik denk in eerste instantie aan energie/grondstof/water. Voeding & gezondheid en Voeding & diervriendelijkheid - in beide gevallen soms ook meegenomen onder de kop duurzaamheid - voorlopig even buiten de wetgeving houden. Als liberaal vind ik dat helemaal niets, maar ik denk dat Lang gelijk heeft. Het is naïef om te denken dat 'de markt' het wel oplost. En als de markt het wel zo doen dan is dat gevaarlijk. De sense of urgency is overigens ook veel ter groot.
Het werkelijke probleem dat ik zie is dat het zo complex is dat de kennis wellicht (weer) van bedrijven afkomt. Dat zou verontrustend zijn! Een paar multinationals gaan bepalen wat de spelregels gaan zijn.
Ik zie patronen tussen:
1- Voedselveiligheid (o.a. GMP, HACCP)
2- Voedselkwaliteit (o.a. BRC, IFS)
3- Voeding en gezondheid (functional foods, verrijking, .. )
4- Voeding en duurzaamheid (niveau retail en keten)
In alle gevallen heb je EN regelgeving EN certificeringen. Onderdeel (3) is al zo moeilijk dat de inhoud wetgeving al vaak van A-Merk producenten afkomt (denk aan de Kellogg's case), onderdeel (4) lijkt nu door een paar grote retailers opgepakt worden. Hoe groot gaat het democratisch gehalte zijn bij het opstellen van deze concept wetteksten? Staat de politiek/ambtenaren niet per definitie op kennis en middelen 1:0 achter? Dat is om je zorgen te maken.
Die wetgeving, daar ben ik helemaal voor. Ik heb dat inmiddels in verschillende vakbladen aangegeven. De vraag is alleen wie die wetten maakt. Wie heeft de kennis om de benodigde wetten te maken? En dat in een wereld waarin het gemiddelde leveringscontract bestaat uit 350 pagina's tekst waar een aantal juristen goed aan verdient.
AH stelt inmiddels zijn systeem voor. Dat is nog terecht ook, want overheden doen het niet, cq. laten het over aan 'de markt'. Het gaat me om het democratisch gat. Het feit dat er iets in beweging komt zoals Judith en Onno van Eijk hier elders bepleitten kan in het gezicht van de samenleving als geheel ontploffen. Lang had er die buitengewoon zachtaardige klinkende maar venijnig bedoelde woordjes voor: 'interesting, but worrying'. Wie bepaalt de wet? De wetgever natuurlijk. Maar wie doet het inhoudelijk? Zoals je al aangeeft, zullen dat waarschijnlijk de belanghebbenden zelf zijn omdat zij de meeste detailkennis van de zeer ingewikkeld geworden processen hebben. Dat technisch-inhoudelijke aspect in relatie tot wetgeving is zo complex dat we het hier beter even buiten kunnen laten. Sorry, ik begon!
En nu vooral terug naar Annechien's commentaar op Marc Jansen: de supers nemen hun verantwoordelijkheid niet.
De vraag van AH om wetgeving vind ik een goede. Het Nederlandse vertrouwen in de overheid en wat de supers aanbieden is gelukkig terecht heel hoog. Op voedselveiligheid hebben we goede regelgeving.
Als het gaat om duurzaamheid is dit nog niet goed verankerd. Unilever werkt al jaren met het model dat de burger iets anders wenst dan de consument. De wetgever wordt door de burger aangesteld. En dus vraagt de burger aan de overheid om regelgeving op te stellen aangaande het verduurzamen van de consumptie.
Zeker als je het staatje leest in het artikel van Trouw over waar de verantwoordelijkheid voor duurzaamheid ligt, zie je dat de consument zichzelf het minst verantwoordelijk acht. 'Als het in de supermarkt ligt, dan is het niet verboden, en dus mag ik het kopen.'
Duurzaamheid is, zoals Caspar Woolthuis van Super de Boer zegt, een terrein waarop geen exclusiviteit mag zitten. Op dit moment wordt duurzaamheid als competitief middel ingezet. Dat mag best als het gaat om wie er het meest vooruitstrevend is. Zodra je bepaalde producten of processen hebt verduurzaamd, moet je andere toegang geven om zo een brede duurzame ontwikkeling te realiseren.
Het Puur&Eerlijk;merk zet mensen aan tot een transformatie. Het is een toegankelijke stap om iets te kopen dat beter is dan het huidige aanbod. Zodra je vaker P&E;producten koopt, zal je transformeren in een steeds meer en meer bewuste consument. Immers als je één keer biologisch of één keer fair trade hebt gegeten, dan eet je daarna als je het niet koopt dus niet biologisch of niet fair trade.
Kortom, de stappen zijn logisch:
1. bouw een basis duurzaamheid.
2. zorg voor brede regelgeving zodat dit de standaard wordt.
3. ontwikkel je bedrijf om iedere dag verder te verduurzamen.
Het is een samenspel van NGO's, overheid en bedrijfsleven en laten we met zijn allen doorzetten. Ik hoop dat Nederland koploper wordt in duurzaam eten.