Ditmaal heeft foodlog twee correspondenten die de referaten van de sprekers verslaan. Mac van Dinther van de Volkskrant nam Tim Lang voor zijn rekening. Marc Jansen zal worden voor foodlog worden verslagen door Annechien ten Have, bestuurder van boerenkoepel LTO Nederland. Dat is heel toepasselijk, want Jansen gaf aan dat de meeste duurzaamheid van de kant van de boeren moet komen. De supers zijn, volgens Jansen, voornamelijk een doorgeefluik tussen de maatschappij en hun leveranciers, die ze zo begeleiden dat ze in het juiste tempo 'op duurzaam' overgaan. Een braaf doorgeefluik, want van alle duurzaamheidsthema's die hij noemde is er niet een door de supermarkten zelf geïnitieerd. Het viel een aantal wetenschappers in de zaal op dat water - een belangrijker schaarse bron dan olie - door Jansen eufemistisch tot de 'overige issues' wordt gerekend. Dat bleek ook logisch. De consument staat voorop. Die vindt dierenleed vervelend en wil biologisch. Daar zetten de supers dus op in. U vraagt, wij draaien. Lang zei het zo, 'approaches like that, usually end in tears'. Hij bleek een wijs man. Hij begrijpt het eigenbelang van bedrijven en dus ook welke verantwoordelijkheden ze niet nemen. Daarover neemt hij geen blad voor de mond en toch houdt hij het gesprek gaande. Da's knap, hoewel hij tevens aangaf dat het waarschijnlijk niet gaat lukken om de juiste dingen te doen in het juiste snelle tempo.
Annechien's stuk over Jansen komt hier dit weekend online. Hieronder nu Mac's verslag van Lang.
‘Je moet de consument geen keuze geven’
Wie vanavond een dikke biefstuk of een dubbele Big Mac met een liter Coca Cola op het menu heeft staan: geniet er nog maar even van. Want de tijd dat we dat nog op tafel kunnen zetten is eindig, zegt Tim lang, professor Food Politics aan de City University in Londen. ‘The Western diet is dying’, aldus Lang. De tijd van overvloed en onbeperkte keuze is voorbij.
Lang was donderdagavond de vierde spreker in de reeks debatten over de toekomst van ons eten in de Rode Hoed in Amsterdam. De Brit is een autoriteit op zijn gebied. De zaal zat vol.
Lang begon met drie vragen de zaal in te slingeren. Kunnen we genoeg produceren om duurzaam en gezond te eten? Ja, maar alleen als we veel veranderen. Gaat het snel genoeg? Nee. Zullen we door de omstandigheden worden gedwongen om te veranderen? Ja, waarschijnlijk wel.
In scherpe lijnen schetste Lang het failliet van de neo-liberale voedselpolitiek die gelooft dat je met geld en techniek alles kunt oplossen. De manier waarop wij ons voeden stuit op grenzen. Er ontstaan tekorten aan water, de grond wordt uitgeput, het milieu verpest en de olie, waarop ons hele voedselsysteem is gebaseerd van de productie van kunstmest tot aan de vrachtwagens die het eten naar de supermarkt brengen, raakt op. Het systeem produceert honger en overvloed tegelijk. Een miljard mensen is ondervoed, evenveel mensen lijden aan ernstige zwaarlijvigheid.
Regeringen en internationale organisaties die leiden moeten geven laten verstek gaan. Macht is diffuus geworden, regeringen regeren niet meer. ‘We lopen slaapwandelend een crisis binnen.’
Lang liet er geen enkel misverstand over bestaan wie het probleem zijn. Dat zijn niet de met hun ontwikkeling worstelende arme landen, niet de gretig opkomende economieën als India en China. Het probleem dat zijn wij: de inwoners van Noord-Amerika en West-Europa.
Wij zijn de ‘heavy users’ die in snel tempo de natuurlijke hulpbronnen van de planeet er doorheen
jagen met onze overmatige consumptie. In termen van de ecologische voetafdruk gemeten drukken wij het hardst op de aarde. ‘Niet bevolkingsgroei, maar welvaart is het probleem.’ Er is lang gedacht dat de goed geïnformeerde, welvarende consument vanzelf het goede en gezonde zou kiezen. Maar dat is een illusie, zegt Lang. Wij hebben ons eraan gewend dat eten goedkoop is, zodat we geld over houden om drie keer op vakantie te gaan en een Mercedes voor de deur te hebben. De maatregelen die regeringen nemen zijn op zijn best aarzelend te noemen. Zweden adviseert zijn bevolking minder vlees en meer groente te eten. Dat is alvast wat, aldus Lang. Het is in ieder geval meer dan de Nederlandse regering doet die tegen consumenten zegt: als u duurzaam wilt eten, dan moet u die en die producten nemen. ‘Veel te vrijblijvend.’
Keuzevrijheid wordt in het Westen nog altijd gezien als het hoogste goed. Maar het werkt niet. ‘Je kunt niet volstaan met een schap biologische producten in de supermarkt te zetten en tegen de consument te zeggen: als u duurzaam wilt eten moet u daar zijn. Alles zal duurzaam moeten zijn.’
We moeten naar een nieuwe manier van eten die gezond is, het klimaat ontziet, de biodiversiteit behoudt, en wat er is eerlijk verdeelt. Het kan, aldus Lang, maar de veranderingen zullen snel en radicaal moeten zijn.
Wat dat zoal inhoudt? Meer lokaal geproduceerd voedsel eten, meer van het seizoen, meer groente, minder vlees. Veel minder vlees. ‘Een dag in de week geen vlees eten klinkt goed. Maar dat is bij lange na niet genoeg. Een dag in de week wel vlees eten en de rest van de week niet, dat komt meer in de buurt.’
En wie het kleine eert: drink nooit meer flessenwater. Een van de meest bespottelijke uitvindingen, aldus Lang, omdat in het Westen water uit de kraan overal van uitstekende kwaliteit is. ‘De Fransen zullen het niet leuk vinden, maar we gaan het toch doen.’ Boycot flessenwater, is zijn boodschap.
Wie moet het voortouw nemen? Een aantal grote bedrijven zoals Unilever, Coca Cola en Tesco heeft de koppen al bij elkaar gestoken hoe ze de toekomst tegemoet moeten treden. De machtsconcentratie in de voedingswereld is enorm, zegt Lang. ‘Tegelijk zijn de bedrijven uitermate kwetsbaar.’
De bedrijven komen zelf in actie omdat ze zien dat regeringen in gebreke blijven. Wat ze doen is ‘interessant’, meent Lang. Maar ook gevaarlijk. ‘Als grote bedrijven zich ermee gaan bemoeien eindigt het meestal in tranen.’
Op lokaal niveau zijn allerlei veelbelovende initiatieven gaande, zoals voedselcoöperaties en samenwerkingsverbanden tussen boeren en stedelingen. Maar uiteindelijk zal het antwoord toch moeten komen van de politiek. ‘Die is de enige die het kan doen.’
Alle middelen zullen daartoe moeten worden ingezet: stimuleringsmaatregelen, subsidies, zachte dwang. Wie werkelijk iets wil veranderen, moet de consument geen keuze geven. ‘Maar dat zijn tricky politics. Dat durven regeringen niet aan.’
Mac van Dinther
De slides van Tim Lang's presentatie zijn hier te vinden.
NB: de verslagen en nadiscussies van de voorgaande debatten zijn te vinden in Links in de rechterkantlijn van deze site
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ha de eerste reactie hier. Denk ik.
Goed stuk Mac, had het al op het VKblog gelezen net.
Wat ik van Lang erg goed vond, was zijn triangel (niet nieuw, maar daarom toch goed om te benadrukken). De triangel tussen overheid, supply chain en consument.
De focus richt zich hier op dit log voornamelijk op de supply chain, logisch.
De overheid vind ik zelf lastig om in te beelden, maar ik kom toch weer langs met wat ik eerder gezegd heb: de consument doet niet mee in de discussie. Behalve dan, zoals bij Marc Jansen het geval was, om zich achter te verschuilen: de consument bepaalt en stemt met zijn voeten.
We vinden dat een cliche, maar dat is het natuurlijk niet. Er is wat anders aan de hand: we geven de consument zo weinig informatie (onder het motto het interesseert hem niet) en we misleiden hem met onzinnige claims, beloftes en beelden (van landelijke boerderijen) onder het motto 'de consument wil nu eenmaal bedrogen worden' of liever gezegd hij heeft er behoefte aan.. Kortom we jatten zijn emoties, maken daar toegevoegde waarde van, laten hem er dik voor betalen en geven er weinig voor terug. Deze weg lijkt krakend en piepend tot een eind te komen. De grote ondernemingen zijn inderdaad zeer fragiel zoals Lang zegt.
Waar ik behoefte aan zou hebben is in dit debat of ergens anders de verantwoordelijkheden van de consument te definiëren. Niet in eerst instantie de kant op van de initiatiefloze, waarvoor alleen nog maar de choice edit werkt, maar om te kijken of er meer inzit.
Dit moest even van mijn lever zo na gisteravond ;-)
Ik ben er niet geweest gisteravond. Ik ken de analyse van Lang. Grotendeels mee eens. Ik koos donderdag avond voor het verslag van mijn vriend Jos uit de polder over Sefrou. Jos, sinds enige tijd een Sefroui, u weet wel die stad uit Marokko waar ze al bij het begin van de voedselcrisis vorig jaar mekaar de koppen insloegen, Jos leeft daar midden in de mellah met haast niets. Leek me toch interessanter een rechtstreeks verslag hoe men daar leeft. Hier, in Amsterdam weer de illusie van de zgn. duurzaamheid. Ieder die de landbouw kent weet toch van de onduurzaamheid? Het is niet de vraag of we met zoveel mensen de zaak er door jassen, maar de vraag is hoe snel we het doen. Met "satellite sensor-based schatting heeft men uitgerekend dat Zuid-Amerika drie keer meer koolstof produceert dan Europa. Waar zitten momenteel de roofdieren (ADM, Bunge, Cargill, Monsanto Safbois ITB en al die anderen? Juist daar! Tot het op is. Wat wil Lang nu eigenlijk? Weg met de macht van de corporate mercantilisten, monopolisten? Biedt hij soelaas met een nieuwe economische ideologie (zoals John Ralston Saul bepleit) of wil hij juist gebruik van ze maken met alle risico's van dien. En, wil hij meer vega zonder kunstmest en de binding akker en wei (graan en vlees)? En hoe doe je dat. Niets daarvan blijkt uit het verslag van Mac van Dinther!
P.S. Voorbeeld voedsel en bevolkingsdichtheid vlak onder de rook van Amsterdam:
De Oostvaarders plassen.
De belangrijkste grote grazers zijn momenteel:
Heckrunderen, ca 450 volw.dieren, aanwas ca 125 kalveren, sterfte, dat wat er bij groeit, ca 27%
Konik-paarden, ca 900 volw.dieren, aanwas ca 260 veulens, sterfte, dat wat er bij groeit, ca 27 %
Edelherten, ca 2000 volw.dieren, aanwas ca 500 kalveren, sterfte, dat wat er bij groeit, ca 27 %
De aantallen zijn de laatste jaren vrij stabiel. Oppervlakte begraasbaar gebied is ca 2600 ha (van de totale oppervlakte van 6000 ha, de rest is water en rietmoeras). In de winter staan soms grote oppervlaktes onder water. Dan is soms niet meer dan 1000 ha(extreme omstandigheden 600 ha) begraasbaar. Aantal Groot-Vee-Eenheden per ha wisselt dus door de winter, maar is tenminste 1,3 (tot wel 3,0 GVE per ha of nog meer in de moeilijkste periodes!).
In de winter is de hoeveelheid vet veel meer sturend dan dat wat er echt te vreten is. Ook is van belang hoe de dieren met hun reserves om gaan(hou je rustig, slaap veel, maak je niet druk, loop niet te veel, zoek een rustige, beschutte plek). De grootste uitval is dan ook onder de jonge dieren t/m 2 a 3 jaar oud. Die moeten aan hun groei werken en maken weinig vet aan. In moeilijke perioden overleven de 5 tot 10 jarige dieren, meeste vet en verstandigst gedrag. (verslag van een ecoloog)
Denkt de moderne mens dat hij zich aan dezelfde wetten van de natuur kan onttrekken?
Na de Deus ex machina, de God uit de machine, de kunstmest dus, volgt onherroepelijk het zelfde lot.
Ik vond de lezing van Tim Lang de interessantste tot nu toe. Zijn inzicht in het hele systeem vind ik fenomenaal. Hij heeft niet een denkschema, een manier om de voedselketen te bekijken,nee, hij reikt een multidimensionaal stelsel aan. Hij heeft het over persoonlijke beweegredenen, over machtsstrukturen, over verschillende niveau's van beoordeling. Hij heeft het over diverse invalshoeken en noemt daar voorbeelden van. Hij benoemt de denkrichting van de sociaaldenkers (Marx), de techneuten (Mendel, en - later - von Liebig), hij benoemt Malthus die zegt dat we nooit genoeg voedsel op lange termijn kunnen produceren (Wat HJ Kaput hierboven ook aangeeft) Hij zegt: wantrouw mensen die slechts vanuit één van deze gezichtspunten redeneren, want het gaat niet om dit óf dat maar dit én dat.
De driehoek aanbodketen, overheid, consumenten benoemde hij niet alleen, hij gaf tevens een denkrichting aanhoe deze te benaderen.
Ik was benieuwd hoe hij aankeek tegen het onderwerp machtsstructuur in de keten. Marc Janssen ontkende dat er sprake was van een oneerlijkheid in het systeem. Dat er een verschil in marge was bagatelliseerde hij. Gewoon een kwestie van hogere kosten aan transport, etc die zorgen dat de mmmelkprijs nauwelijks doorwerkt in de consumentenprijs. Wat zegt dat trouwens, als iemand na een vraag hierover eerst wat stamelt, dan eens diep zucht en zijn antwoord begint met een algemeenheid: "Melk komt van een koe...". Ik kan niet anders indenken dat hij op weg naar huis heeft gedacht: "Daar werd het toch even tricky. Gelukkig dat ze daar niet op door gingen"
Jan Peter, op dit log gaat het juist heel erg over de consument en het 'terugjatten' van zijn vervalste emoties.
Met als merkwaardig resultaat dat de laatste maanden het aan de orde stellen van nep en al zijn verschijningen las zinloos wordt gezien. Geinspireerd door jou hernieuwde en zeer terechte vraag, want ook Lang komt niet uit dat onderwerp, corporates hebben de regeringen weer vervangen nadat we die de 'reign' van baronnen, roofbaronnen en koningen hadden gegeven. Regeringen slapen en boeten in macht in. Consumenten hebben de werkelijke buying power to make corporates go round. Hoe activeer je die?
Geïnspireerd door je vraag, haalde ik een geintje uit (het heeft een aantal dubbele bodems, wellicht komen ze in de ontwikkeling van de draad naar boven): in je cracottes
Het resultaat tot hier is even schrikken.
De bijdrage van Tim Lang was zeker inspirerend. Ik heb vooral zitten luisteren i.p.v. schrijven, want de slides van zijn presentatie zouden na afloop toch worden verspreid. Volgens Rottenberg zou dat via Foodlog.nl gaan. Klopt dat? Zo niet, weet iemand toevallig waar de slides van Lang te vinden zijn?