In een brief aan zijn afnemers, schrijft de grote Duitse slachter Tönnies het volgende:

Om de toekomst van onze onderneming te beschermen, is de tijd gekomen om meer gemeenschappelijk begrip te kweken voor deze uitzonderlijke en door overmacht veroorzaakte bijzondere situatie op alle gebieden. Door het tekort aan slachtdieren is denkbaar dat het aanbod op korte termijn ontoereikend zal zijn. In de rundvleessector bijvoorbeeld zullen wij tegen Pasen door onze slachtdieren heen zijn, hetgeen ons alleen maar met enorme extra financiële kosten kan opzadelen. Daarom vragen wij dringend om een nieuwe partnerschapsovereenkomst over prijswijzigingen voor alle soorten grondstoffen (varkensvlees, rundvlees, gevogelte, conventioneel en biologisch). Wegens de enorme veranderingen in de grondstofprijzen vragen wij dat de prijzen met onmiddellijke ingang en vanaf volgende week worden toegepast.

De brief is gericht aan afnemers, supermarkten, slagers en levensmiddelenfabrikanten. In gewone mensentaal zegt het bedrijf dat het alle prijs- en contractafspraken wil openbreken. Die bepalen onder meer stabiliteit van prijzen en leveringszekerheid. Tönnies zegt dat het geen prijzen en geen leveringen meer kan garanderen.

Als Tönnies de trend zet, heeft dat grote consequenties voor het aanbod op de schappen van supermarkten
Overmacht
Tönnies beroept zich op overmacht. De elektriciteits- en gascontracten die het bedrijf had, zijn opengebroken. Daardoor krijgt het bedrijf de torenhoog gestegen energieprijzen vol voor zijn kiezen. Het heeft ook te maken met verstoorde pluimveebevoorradingsketens. Tönnies kan onvoldoende Duits en ander Europees pluimveevlees inkopen om de wegvallende Oekraiënse slachtkuikenproductie op te vangen. Door het wegvallen van zonnebloemolie, stokt de aankoop van frituurvet. Ze kunnen ook niet aan voldoende mosterdmeel en -zaad komen. Dat zijn belangrijke smaakmakers in de levensmiddelenindustrie. Datzelfde geldt voor broodkruimels. Dat is een belangrijke vleesverdunner en structuurmaker voor gemalen vleesproducten, die zo'n 50% van de markt uitmaken.

De voerkosten voor boeren zijn geëxplodeerd. Boeren zetten hun stallen daardoor niet meer vol met nieuwe dieren. Hun bestaande dieren kunnen ze niet meer verantwoord afmesten. Duitse varkensboeren komen net uit een lange periode van verliezen, als gevolg van de Afrikaanse varkenspest. De ziekte belemmerde hun export, met een overaanbod op de interne markt als gevolg. Daardoor hadden ze hun aantallen dieren al verlaagd. De Oekraïense chauffeurs van het bedrijf zijn uitgevallen. Naast dit alles kampt Tönnies met een tekort aan verpakkingen die het bedrijf in Oekraïne liet maken. Ook vallen Oekraïense werknemers weg, zodat het werk stokt. Het bedrijf beroept zich op een "massale verstoring van alle bestaande zakelijke grondbeginselen".

Met de brief verlegt Tönnies, één van de toonaangevend Duitse levensmiddelenbedrijven, zijn problemen in essentie naar supermarkten, de grootste afnemers van het bedrijf.

Te voorzien is dat varkens en kippen versneld zullen worden geslacht. De Oekraïense oorlog kan de veestapel in Nederland op korte termijn flink verkleinen; onze boeren zijn met name afhankelijk van maïs uit Oekraïne
Legere schappen
Zoals we naar aanleiding van de inflatie - die het gevolg is van de pandemie - al hoorden van de FNLI, willen toeleveranciers de druk op de marge in de keten eerlijk verdelen. Tönnies maakt duidelijk dat het bedrijf niet anders kan dan de kosten volledig doorberekenen en zijn leveringsplicht open te breken. Als het daarmee een trend zet, heeft dat grote consequenties voor het aanbod op de schappen van supermarkten. Die zullen er leger uit komen te zien. Supermarkten zullen veel hogere prijzen moeten berekenen en in het uiterste geval zelfs filialen moeten sluiten als hun bedrijfsvoering - net als die van Tönnies - niet meer uit kan.

Overheid
Dat laatste zal de overheid niet toestaan. Niettemin is voorlopig nog onduidelijk hoe die situatie kan worden voorkomen. Belangrijk is in elk geval om de rust te bewaren en de juiste vragen te blijven stellen. Als de levensmiddelenindustrie zegt om te vallen als ze hun kosten niet door kunnen berekenen, moeten overheden dat serieus nemen. De hete aardappel komt vervolgens bij de supermarkten te liggen. De vraag is dan: kunnen zij uit hun marge de sterk gestegen kosten van de dagelijkse boodschappen (deels) voor hun rekening nemen? En daarnaast een deel van de kosten doorberekenen aan de consument?

Overheden neigen ertoe te denken dat supermarkten dikke marges maken. Maar die marges, circa 2,5% van hun omzet, zijn vermoedelijk te gering om een voldoende groot deel van de kosten te nemen zonder koopstakingen van consumenten. Daarom is het interessant eens te kijken naar het voorstel van Frank Kalshoven in zijn Volkskrant-column: verhoog tijdelijk de koopkracht en besluit collectief om die helemaal rond te pompen in de lokale economie. Helaas is dit geen oplossing op mondiaal niveau. Daar zal het de inflatie alleen maar verder aanjagen. Het zou immers de geldvoorraad drastisch laten toenemen terwijl de onderliggende echte economie van spullen en diensten eerder krimpt dan groeit.

Nevedi vergeet te zeggen dat het goed zou zijn om graan dat bestemd was voor dieren, nu vrij te maken voor mensen in Afrika
Veevoerindustrie in paniek
In een paniekerig bericht liet de Nederlandse veevoerindustrie afgelopen vrijdag weten dat het twee voor twaalf is. Boeren kunnen hun dieren niet meer voeden door de hoge voerprijzen. Te voorzien is dat ze varkens en kippen versneld zullen laten slachten. De Oekraïense oorlog kan de veestapel in Nederland al op korte termijn flink verkleinen. Onze boeren zij immers met name afhankelijk van maïs uit Oekraïne. Juist die aanvoerlijn is nu helemaal uit de markt aan het verdwijnen.

Dat leidt tot duur veevoer en dus tot hoge prijzen voor vlees. De prijselasticiteit van vleesproducten is mogelijk te klein om de sterk stijgende prijzen van vlees bij te houden. Als gevolg van de oorlog zullen consumenten vermoedelijk dan ook flink vlees minderen. Mocht vlees zo duur worden dat consumenten in koopstaking gaan, dan is het vooral van belang ouderdieren voor de varkenshouderij te sparen. Dit is van belang om de dieren straks hun rol als nuttige en duurzame restverwerkers weer op zich te laten nemen.

Over dergelijk beleid spreekt het persbericht van de veevoerfabrikanten niet. Het bericht uit zorgen over voedseltekorten in Afrika als gevolg van de wegvallende stroom graan uit Oekraïne. Het maakt geen melding van het feit dat het goed zou zijn graan dat bestemd was voor dieren nu vrij te maken voor mensen in Afrika. Dat belooft weinig goeds voor de solidariteit in de nieuwe Koude Oorlogswereld.
Dit artikel afdrukken