Lees ook
“Dus kook ik iedere dag tegen de klok in en sta om half acht te schreeuwen dat iedereen aan tafel moet komen,” schrijft Teun van de Keuken in Dit is geen dieetboek. Hij doet die maand aan intermittent fasting en omdat hij ‘de kok in huis’ is (wie zei daar nomen est omen?), moet hij zich haasten binnen zijn eet-window te blijven. En dus moet zijn gezin gehoorzamen.

Het is een van de vele vermakelijke en herkenbare scènes uit het boek, de kant van diëten die iedereen wel kent: de neerslag op je omgeving. “De messen en vorken moeten na achten onherroepelijk neer”. Teun is streng voor zichzelf, zijn gezin zal het weten ook dat hij op dieet is.

Regimes
Strikt genomen zijn het niet allemaal diëten die Van de Keuken doorstaat en beschrijft. Het keto-, sapkuur- en puntentellendieet zijn wel duidelijk omschreven eetvoorschriften. Schijf van Vijf, sport, vegan en intermittent fasting zijn eetpatronen met behoorlijk wat bewegingsvrijheid. De keuze van deze zes regimes lijkt nogal willekeurig, er is wel een aantal andere diëten te bedenken.

De beide ondertitels van het boek - ‘Je hoeft niet op dieet, dat heeft Teun al gedaan’ en ‘De populairste diëten ontrafeld’ – zijn wel heel grote vlaggen voor deze lading. Het mediterrane dieet, dat het meest populaire is tegenwoordig en Van de Keuken zeer goed zal bevallen (hij bakt elke vrijdag fantastische pizza’s), ontbreekt.

Niettemin geeft Van de Keuken met zijn persoonlijke, zelfs intieme ervaringen met het volgen van de zes diëten een overtuigend beeld van de lijdensweg die ‘lijnen’ is. Door de diëten gedurende een maand achter elkaar te volgen, met tussenpozen, ontstaat vergelijkingsmateriaal. Welk dieet bevalt het best? Welk dieet heeft het beste resultaat voor gewichtsverlies, fitheid en metabole gezondheid? Wat is het best vol te houden? Van de Keuken laat ook experts aan het woord, hoogleraar Diabetologie Hanno Pijl, hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell en hoogleraar Voeding en Farmacologie Renger Witkamp.

Elk van de diëten heeft in de beleving van Van de Keuken voordelen en nadelen. “Elk dieet werkt altijd en nooit,” schrijft hij. Dat is geheel in lijn met de stand van de dieetwetenschap. Elk dieet werkt wel voor iemand, maar alleen als die iemand het weet vol te houden.

Exercitie
Vanuit het oogpunt van de diëtetiek is Van de Keukens exercitie een zinloze onderneming. Niet alleen bewijst zo’n n=1 experiment, hoe leuk ook, eigenlijk helemaal niets. Ook is de duur van een maand per dieet veel te kort om over de werking ervan op de lange termijn (wat toch het doel is) iets zinnigs te kunnen vaststellen. Ondanks de intensieve begeleiding van een diëtiste zijn de momenten dat een dieet Van de Keuken echt goed bekomt schaars. Zijn laatste woorden luiden dan ook: “Ik ga niet meer op dieet.”

Een wijs besluit, en het hoeft ook helemaal niet. Van de Keuken schrijft, in de context van het mannelijke ideaalbeeld van een mooi gebeeldhouwd lichaam, dat hij zich een ‘gewone sterveling’ voelt. De meeste gewone stervelingen hebben geen sportlichamen, stelt hij vast. Maar maakt zijn doorsnee postuur en redelijke gezondheid hem een gewone sterveling? Hij heeft misschien een vetplooitje te veel, maar last van overgewicht en comorbiditeiten had hij niet bij aanvang van zijn experiment. Geen hoge bloeddruk, hartklachten, slaapapneu of wat dan ook. Heel anders dan mensen die wel op dieet moeten om hun gezondheid te verbeteren. Waar maakt hij zich eigenlijk druk om?
Van de Keuken is bekend van kritisch en zelfs activistisch journalistiek werk. Hij heeft in de loop van tijd een eigen signatuur ontwikkeld, die in de buurt komt van wat de Britten reverse snobbism noemen: doe-maar-gewoon-dan-doe-je-gek-genoeg. Op tv werkt dat als verfrissende, directe nuchterheid. Voor een boek met enige pretentie is dat een schamele aanpak

Zelfkwelling
Wie is die ‘gewone sterveling’ die op dieet gaat, gezien vanuit de gezondheidskunde? Een doorsnee Nederlander bestaat alleen statistisch. Iemand die in die statistieken hoger staat dan gemiddeld qua BMI, comorbiditeiten en vermoedelijk lager in SES, socio-economische status.

Het lichaam wordt dikker, de omgeving zegt dat je er wat aan moet doen, de cultuur schrijft je voor hoe je eruit moet zien, dieetgoeroes dicteren je gedrag en de voedingsindustrie mest je intussen nog vetter. Dat zijn voor heel veel mensen, vrouwen en mannen, dagelijkse feiten van hun leven.

Die doorsnee ‘lijner’ is misschien al decennia lang onderworpen geweest aan een cultuur van schoonheidsidealen, gezondheidsmythes, opgelegde eetregimes, sociale controle. Misprijzen, zelfkwelling en frustratie. Dat is wel een ander verhaal dan anderhalf jaar hobbyen met diëten, daar eerst in de krant verslag van doen en daarna in een boek.

Van de Keuken woont in De Watergraafsmeer in Amsterdam en schrijft dat de bakker daar niet eens meer echte worstenbroodjes verkoopt, alleen nog de vegavariant. De ‘gewone sterveling’ die serieus wat aan een dieet heeft, woont op een kwartiertje fietsen van huize Van de Keuken. Maar over hem en haar gaat Dit is geen dieetboek niet.

Signatuur
Van de Keuken is bekend van veel en goed kritisch, zelfs activistisch journalistiek werk. Hij heeft in de loop van tijd, door programma’s als Keuringsdienst van Waarde en Pointer, een eigen signatuur ontwikkeld, die in de buurt komt van wat de Britten reverse snobbism noemen: doe-maar-gewoon-dan-doe-je-gek-genoeg. Op tv werkt dat als verfrissende, directe nuchterheid. Voor een boek met enige pretentie is dat een schamele aanpak. Hij doet de observaties, maar vergeet de analyse, terwijl die toch voor het oprapen lag.

Alom wordt het einde van het diëten afgekondigd. De diet wars zijn ten einde verklaard. In brede kring wordt afgerekend met de dieetcultuur, zoals hierboven beschreven. Maar wat zegt Van de Keuken, toch afgestudeerd historicus? “[D]e bij vlagen obsessieve omgang met eten hoop ik van me afgeschud te hebben.” Einde boek.

Gek genoeg laten Van de Keuken en zijn redacteur de kans liggen zijn particuliere ervaringen in de context van een niet te missen maatschappelijke ontwikkeling te plaatsen. Dit is geen dieetboek is niet het requiem voor de dieetcultuur dat het had kunnen zijn.
Dit artikel afdrukken