Ondanks de wat andere fysische achtergrond, zien we iets soortgelijks bij ijskristallen. De textuur van ijs –ook diepgevroren - verandert na verloop van tijd doordat grote kristallen groter worden. Ons consumptie-ijs gaat er ‘zanderiger’ van proeven. IJs dat korrelig smaakt, is oud.
Ostwald-vergroving zien we ook in onze maatschappij. Bedrijven die starten met radicaal vernieuwende technologieën (zgn. disruptieve ideeën) die aanslaan, groeien snel. Zo snel dat er daarna bijna geen ruimte meer is voor concurrentie in de vorm van kleinere spelers. Er is zelfs sprake van een aanzuigende werking die interessante kleine opkomende spelers al snel voor hun disruptieve uitgroeien ‘opslokt’.
Microsoft, TomTom en Google zijn tot de verbeelding sprekende voorbeelden. Natuurlijk heeft Google een lekker positief imago. Toch innoveert ook dit bedrijf niet meer uit zichzelf, maar door inlijving van jongere start-ups zoals bijvoorbeeld YouTube in. Een soort economische Ostwald-vergroving zorgt er in de vrije markt voor zien dat mono- of oligopolies ontstaan. De ruimte voor kleinere spelers neemt af. Met alle gevolgen van dien. Minder competitie leidt tot hogere prijzen, mindere kwaliteit en een afnemende innovatiebehoefte. In de economie leidt Ostwald’s effect tot een rem op innovatie.
Interne organisaties & Ostwald
Ostwald-vergroving zien we ook binnen organisaties optreden. Binnen kleine en startende bedrijven wordt meestal hard en met overgave gewerkt. Kleine bedrijven ‘willen’. Er is minimale ruimte voor secretaresses, HRM functionarissen en andere organisatiekosten die we eufemistisch ‘overhad’ noemen. Als bedrijven groeien wordt de schreeuw naar ‘structuur’ groter en ontstaan er altijd extra managementlagen en bureaucratische procedures. Het waterhoofd wordt groter en kostenreducties worden meestal op de werkvloer uitgevoerd. Weg motor voor venieuwing. Managementkosten nemen de plaats in van vernieuwingskracht.
Wat zien we binnen de voedingsindustrie?
Op het niveau van onze grootgrutters zien we dat ‘schaalvergroting’ - het gewone woord voor het economische Ostwald-effect – is opgetreden. In Nederland zijn er nog maar zes inkooporganisaties. In Engeland zijn het er zelfs nog maar drie. Leidt dit nu tot meer keuze en kwaliteit of juist tot minder op termijn?
Bij de meningsvorming daarover zien we ook iets dat op Ostwald-vergroving lijkt. De kleinere genuanceerde (tegen-) geluiden van materie-
Er ligt dan ook een schone taak voor kritisch schrijvend Nederland om die mening een stem te geven en te nuanceren. Een ander lichtpunt zie ik in moderne ICT – blogs, en fora - zijn ook kleinere meningen te publiceren. Onze communicatie is gelukkig gedemocratiseerd.
Toch ben ik somber over deze democratisering van het woord. Heel veel meer zenders leiden ook tot een versnippering van de boodschap. We hebben nu niet alleen veel ontvangers maar ook heel veel zenders. Maar luisteren we ook echt beter naar elkaar? Ik denk het niet. Mijn vraag dan ook is: wordt er ook echt beter gecommuniceerd? Ik heb zelf behoefte aan een maatschappelijke synthese van oude en nieuw manieren van kijken (de grote lijnen opnieuw uitzetten), een helder plaatje van onze toekomstige eetmaatschappij en krachtiger denkleiderschap.
Logo’s
Dat leiderschap ontbreekt, maar de natuur verdraagt geen vacuüm. Daarom versimpelen we complexiteit via logo’s als IKB, Milieukeur, Max Havelaar en EKO. Het zijn manieren om onze oninnovatieve gemakzucht te voeden. De ‘verlogoisering’ groeit en wordt daardoor steeds inhoudslozer, maar wel steeds dominanter. Ze zetten onze creativiteit en eigen denkvermogen uit en maken food-zombies van verstandige mensen.
Maatschappelijke communicatie
De dominantie en hiermee invloed van de landelijke dagbladen is voorbij, idem voor de publieke omroep. Veel publicaties verlopen nu via het internet. Maar zullen we niet gaan zien dat er eigenlijk niets veranderd? Nu.nl, tweakers.nl, marktplaats.nl en google.com zijn gewoon de nieuwe grote druppels op internet geworden. Is dat met foodlog.nl niet ook al aan het gebeuren?
Ostwald-vergroving wil ik waar mogelijk tegengaan. Monopolievorming is niet goed, noch in producten en diensten, noch in meningsvorming. Welvaart, vernieuwing, vooruitgang en duurzaamheid hebben niets te vrezen van openheid en innovatie. Integendeel.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Wouter, ik voel me als groeiende druppel aangesproken, maar wijs er toch graag op dat dit blog van meet af aan bedoeld is om juist die uitwisselingsplaats te zijn waar de rede en argumenten winnen. Niet de bestaande belangen, toevallig in de mode zijnde gevoelens of argumenten en posities waarop af te dingen valt. Wel met respect voor geinformeerde keuzen.
Zo bekeken, mag foodlog misschien toch een druppel heten die een kruispunt blijft ipv een opslokker.
Ik zei het eerder vandaag al: we missen hier nog wat stemmen. De daar gebruikte metafoor van de eilanden - hij is van Kant en staat model voor ons oordeelsvermogen waar het nog niet in eilandwetten is vastgelegd - is een aardige. Druppels zijn eilanden. Ik zou uiterst gelukkig zijn met foodlog.nl als de zee daartussen.
Met je laatste zin kan ik het alleen maar eens zijn.
De reden voor mij om hier te komen is omdat ik denk dat Foodlog een van de weinige (enige?) plek(ken) is waar in eten en voedsel geinteresseerden bij elkaar komen. Wel denk ik soms "een beetje te links" "een beetje te culinair" "een beetje grachtengordel **" " een beetje teveel anti" . Voor mij is het glas altijd halfvol en ook ik ga voor rede en argumenten.
Natuurlijk mis ik soms "gelijkgestemden" - technisch inhoudelijk georienteerde wetenschappers en ontwerpers -, maar in plaats van te klagen heb ik een paar maanden geleden besloten aan te sluiten en niet alleen een anonieme lezer te blijven. De grote valkuil is denk ik wel dat Foodlog een te grote druppel zou kunnen gaan worden; grote druppels hebben de neiging achterover te gaan leunen en het vooral oog voor het eigen gelijk te hebben. Ostwald-vergroving kan alleen voorkomen worden als er een balans is/komt tussen klein en groot, tussen tech en bio en tussen de gevoelskant van food en de rationele kant.
Schrijven is zeker niet mijn sterkste punt. Met metaforen -bijvoorbeeld uit de wetenschap of techniek- zaken toelichten lukt me denk ik wel. Zijn er nog wensen? Ik zal over een paar weken weer mijn best doen om een stukje proza te componeren.
** Hiermee bedoel soms een beetje uit de hoogte, vanaf de zijkant analyserend en niet met concrete suggesties of oplossingen komen.
Leg 'ns uit wat dat is, 'een beetje te links'? Ik zeg tenslotte altijd dat we niet rood, niet groen, niet blauw en zelfs niet paars zijn.
En dan linkse grachtengordelnichten? Hier? kom nou:
- de site is vrijwel collectief kritisch op WD en de PvdD
- kritisch op een tot logo verworden biologisch
- kritisch op Slow Food
en:
- kritisch op de macht vd super
- kritisch op logo's (net als jij)
- kritisch op het gebrek aan innovatie aan het begin vd keten
- enorm voor verduurzaamde conventionele teelt
Zou het kunnen zijn dat zulke posities - die 'links' en 'rechts' voorbij zijn - niet begrepen worden omdat mensen ze te snel categoriseren vlgs wat ze gewend zijn te horen, zonder naar het onderliggende verhaal te luisteren?
Overigens: ik heb tijdens de Zeister bijeenkomst met Michael Pollan een maand geleden Schuttelaar aangeboden hier te komen bijdragen. Op voorwaarde dat ze zich echt open stellen voor argumenten. Is dat laatste zo gek?
Ik vind het een prachtige metafoor en geweldig geschreven.
Een valkuil hier op foodlog -en andere blogs- is dat de waarheid weleens geweld wordt aangedaan om maar een punt te kunnen maken. Begrijpelijk want de krant moet vol. Door selectief te citeren of in te zoomen kun je altijd wel tegen de gevestigde orde meppen. Maar dat kan niet het doel zijn. Je komt verder door bereid te zijn je mening bij te stellen en door oprecht naar andere partijen te luisteren en argumenten te delen. Dan word je geen dikke vetvlek.
Leuk hoor om een natuurkundig verschijnsel naar de samenleving te extrapoleren. Je zou Oswald vergroving ook Marxisme kunnen noemen; concentratie van kapitaal. In de pharmaceutische industrie is dit zeker ook aan de gang.
Maar toch klopt het niet voor ons eten. Ik durf te beweren dat iedereen in NL op dit moment veel en veel gevarieerder eet dan 50 jaar geleden. Of we beter eten is een andere vraag.
Diversiteit verdwijnt echt niet.