Deze nominale verandering in de formulering van het ICES-advies, van "houd alle antropogene effecten zo dicht mogelijk bij nul" (dus inclusief sterfte door andere oorzaken) naar "nulvangsten in alle habitats" lijkt geen wezenlijk verschil. Maar het is toch een historische stap, omdat het duidelijk maakt dat vanuit een wetenschappelijke voorzorgsbenadering de visserij van de ernstig bedreigde Europese paling niet duurzaam is.

De vorige formulering van het ICES-advies was van kracht sinds 2003. Het liet de lidstaten en de Europese Commissie wat speelruimte, waardoor de meeste EU-landen besloten dat ze door konden gaan met het vissen op paling, ondanks het feit dat de Europese paling is geclassificeerd als critically endangered door de International Union for the Conservation of Nature (IUCN) en op de Europese Rode Lijst van Zoetwatervissen staat.

Het is een historische stap, omdat het duidelijk maakt dat vanuit een wetenschappelijke voorzorgsbenadering de visserij van de ernstig bedreigde Europese paling niet duurzaam is
Intrek glasaal is maatgevend
In Nederland zijn het beroepsvissers die paling vangen. Sportvissers moeten paling terugzetten. Maar in sommige andere landen vangen de sportvissers minstens zoveel als de beroepsvissers. Goede cijfers over vangsten ontbreken nog steeds.

De palingsector is het niet eens met het ICES-advies en argumenteert dat de Europese Aalverordening leidend is. Met name de IJsselmeervissers kunnen zich niet vinden in de trend die de internationale biologen zien. Zij zien juist een toename in de vangsten. Maar voor de biologen zijn die vangsten niet maatgevend. Het kunnen bijvoorbeeld vooral uitgezette palinkjes zijn die in de netten komen. Ook is het maar de vraag of uitgezette palingen wel effectief mee kunnen doen aan de voortplanting. Daarvoor moeten ze de weg terug weten te vinden naar de Sargassozee en daar baby palinkjes (glasaal) produceren. Die glasaaltjes drijven op de golfstroom terug naar Europa en trekken daar via de rivieren naar de binnenwateren. Een veel betere maat voor de palingstand is daarom de intrek van glasaal. Die is sinds de jaren zeventig dramatisch gekelderd.

grafiek paling
Trend glasaalindex van Europa (oranje) en de Noordzee (blauw) van ICES (2020). De grijze middenstreep dient als referentie (index = 100), gebaseerd op data tussen 1960 en 1970. Bron: Mark Groen, RAVON


Ondanks herstelmaatregelen in het kader van de Europese Aalverordening is er nog steeds geen verbetering van de glasaal intrek te zien. Die Aalverordening is met een evaluatie in 2020 weliswaar nog ‘geschikt voor het doel’ bevonden maar de uitvoering schiet tekort. Het gaat hier vooral om maatregelen die ongehinderde migratie van paling van de zee naar het binnenwater en terug moeten verbeteren. Er zijn in de binnenwateren van Europa veel te veel barrières voor trekvissen: sluizen, gemalen, dammen en waterkrachtcentrales.

Volgens de palingsector doet Nederland veel om paling te redden, en laten landen als Spanje het afweten. Maar op de effectiviteit van sommige Nederlandse maatregelen valt nog wel wat af te dingen. De sterfte door de visserij is de laatste jaren weer toegenomen, en Nederland is met circa 60.000 stuwen, gemalen en sluizen koploper in Europa op het gebied van hindernissen voor vis. Uit recent onderzoek van RAVON blijkt dat een vispassage in Nederland gemiddeld 75 procent van de paling niet doorlaat. Van de honderd palingen die achtereenvolgens vier vispassages proberen te passeren, komt er slechts één aan op de eindbestemming.

Wanneer de vangst van kabeljauw in de Oostzee moet stoppen, zijn er diverse andere kabeljauwbestanden waar je nog wel mag vissen. De aanvoer voor de markt komt daardoor nauwelijks in gevaar, en de consument merkt er niks van. Maar voor paling gaat dat niet op
Eén populatie
Het grote probleem van de Europese paling dat het één populatie is. Wanneer de vangst van kabeljauw in de Oostzee moet stoppen zijn er diverse andere kabeljauwbestanden waar je nog wel mag vissen. De aanvoer voor de markt komt daardoor nauwelijks in gevaar, en de consument merkt er niks van. Maar voor paling gaat dat niet op. Het is niet voldoende als je op lokaal niveau maatregelen neemt. Ieder land in het leefgebied van de paling, ofwel Europese aal, moet meedoen met herstelmaatregelen.

Voor Europese paling heeft een vangststop ook grote gevolgen: er is geen alternatieve aanvoer, hooguit wat Japanse paling maar ook daar gaat het niet goed mee. Paling is in die zin wezenlijk verschillend van andere vissoorten, waar meestal wel een alternatief vangstgebied voor is.

Uitzet niet effectief
Nieuw is ook dat ICES zich uitspreekt over de glasaalvangst. Landen gebruiken glasaaltjes in uitzetprogramma’s. Dit herbevolken van gebieden in de binnenlanden van Noord Europa met glasaaltjes die voor de kust van Frankrijk en Spanje worden gevangen was als conservation measure in 2010 opgenomen in de Europese Aalverordening zonder dat het bekend was of het wel werkte. ICES geeft nu aan dat glasaal uitzetten risicovol is, en het is nog steeds niet aangetoond dat het effect heeft. Dan moet je er in lijn met de voorzorgsbenadering mee stoppen, zegt ICES. Hetzelfde geldt voor kweek: ook daarvoor komen de glasaaltjes uit het wild. En dat kan niet, zegt ICES.

Glasaalvangst verbieden zou overigens de controle van de handel wel makkelijker maken. Vangen mag nu nog wel, maar exporteren niet. Er is nu nog een levendige illegale export van glasaal.

Het ICES-advies maakt wederom duidelijk dat er dringend maatregelen nodig zijn om de sterfte van paling drastisch te verminderen. Maar omdat het een tijd duurt voordat migratie barrières zijn opgelost, is het zaak om nu de verdere sterfte van paling door de visserij te verminderen. En dat is zuur voor de palingsector.

Een vangstverbod is wellicht politiek niet haalbaar. Volgens natuurorganisaties Goodfish en RAVON zou het een goede stap zijn als de visserij op het IJsselmeer in elk geval beperkt wordt, bijvoorbeeld door een quotum. Daardoor krijgen ook de palingen die de barrières in de Rijn en binnenwateren hebben overwonnen en via het IJsselmeer willen terugkeren naar de Sargassozee meer kans om te overleven.
Dit artikel afdrukken