11 min
Afgelopen maandag verschenen er berichten dat demissionair minister Hugo de Jonge overweegt om maatregelen te nemen die alleen gelden voor mensen die niet zijn gevaccineerd tegen het SARS-CoV-2 virus. In deze open brief wil ik u, de leden van de Tweede Kamer en de samenleving als geheel oproepen om ons af te vragen of we in zo’n samenleving willen leven.
In weerwil van de unaniem aangenomen motie van Segers en Wilders tegen een vaccinatiebewijs als exclusief toegangsbewijs, in weerwil van de aangenomen resolutie van de Raad van Europa (het hoogste mensenrechten-orgaan in Europa) waarin lidstaten en Europa expliciet worden opgeroepen om zeker te stellen dat er geen discriminatie plaatsvindt tegen personen die niet gevaccineerd zijn, en in weerwil van Hugo de Jonge’s plechtige belofte aan de Tweede Kamer om geen directe noch indirecte vaccinatiedwang of -drang in te voeren, wordt er nu door het kabinet niet uitgesloten dat er maatregelen komen die alleen gericht zijn op ongevaccineerde personen. Hugo de Jonge spreekt zelfs van een “epidemie van ongevaccineerden”. Zelfs als er (nog) geen onderscheid gemaakt gaat worden in maatregelen, is het kwaad al geschied. Her en der in de media wordt er bijvoorbeeld openlijk uitgesproken dat het beter zou zijn om ongevaccineerden op een eiland te parkeren. De samenleving verhardt. Willen we in zo’n gespleten samenleving leven?
Ik wil u, onze volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer, oproepen tot drie dingen:
Met de ooit ondenkbare maatregelen en het aanwijzen van zondebokken wordt onze maatschappij er niet leuker op. Een kwart van de jongvolwassenen is somber en depressief door de corona-ellende. Deze glijdende schaal en toenemende polarisatie moet stoppen als we nog een samenleving willen overhouden waar we het allemaal voor doen. U bent als Tweede Kamerleden gekozen door de meerderheid met de plicht om de rechten van minderheden te waarborgen. U heeft de morele plicht om te voorkomen dat beleid met oogkleppen op ons land in kampen splitst. Iedereen is klaar met het virus en niemand zit te wachten op maatregelen, maar u mag niet toestaan dat door deze frustratie een grote groep mensen als paria’s behandeld gaan worden. Niet de ‘feestende jongeren’, niet de ‘wappies’, niet het ‘dor hout’, en ook niet de ‘ongevaccineerden’. Ik roep op om niet toe te staan dat één specifieke groep eruit gepikt wordt en anders behandeld gaat worden.
Tot slot wil ik u oproepen om u te laten informeren en adviseren door verschillende experts en niet slechts door één groep zoals het OMT. Hoewel graag gesteld wordt dat we ‘de wetenschap’ volgen, bestaat ‘de’ wetenschap niet. Wetenschap is slechts een onderzoeksmethode en in situaties met hoge onzekerheidsgraad, zoals bij Covid-19 en de effecten van maatregelen daaromtrent, lopen de interpretaties van onderzoeken sterk uiteen. Als twee personen (of groepen) een verschillend denkkader hebben, kunnen zij uit de dezelfde data tegenovergestelde conclusies trekken. Door enkel advies te vragen bij het RIVM/OMT, legt u inherent de verantwoordelijkheid om interpretaties (en dus keuzes) te maken bij hen neer. Veel van die keuzes zijn echter van politieke aard en kennen eenvoudigweg geen eenduidig antwoord. Dergelijke keuzes horen bij u als politieke volksvertegenwoordigers te liggen. U kunt de afwegingen die daarbij horen echter enkel maken als u de diverse kanten en interpretaties kent die verschillende experts daarbij hebben. De verschillen in de keuzes in coronabeleid tussen Nederland en bijvoorbeeld Scandinavische landen of bijvoorbeeld Duitsland komen niet voort uit een volstrekt andere realiteit, ze komen voort uit verschillende interpretaties. Ik roep u daarom op om de verantwoordelijkheid te leggen waar die hoort: bij de politiek. Maak de burger duidelijk dat er geen eenduidig antwoord bestaat en maak keuzes expliciet. Alleen op die manier kunt u het vertrouwen herwinnen.
Hieronder licht ik mijn pleidooi met wat cijfers bij veelgehoorde argumenten voor discriminatie toe.
Dit artikel afdrukken
Ik wil u, onze volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer, oproepen tot drie dingen:
- Bestrijd het maken van onderscheid tussen personen
- Breid de IC-capaciteit structureel uit
- Laat u adviseren door meerdere experts en laat politieke keuzes bij de politiek
Met de ooit ondenkbare maatregelen en het aanwijzen van zondebokken wordt onze maatschappij er niet leuker op. Een kwart van de jongvolwassenen is somber en depressief door de corona-ellende. Deze glijdende schaal en toenemende polarisatie moet stoppen als we nog een samenleving willen overhouden waar we het allemaal voor doen. U bent als Tweede Kamerleden gekozen door de meerderheid met de plicht om de rechten van minderheden te waarborgen. U heeft de morele plicht om te voorkomen dat beleid met oogkleppen op ons land in kampen splitst. Iedereen is klaar met het virus en niemand zit te wachten op maatregelen, maar u mag niet toestaan dat door deze frustratie een grote groep mensen als paria’s behandeld gaan worden. Niet de ‘feestende jongeren’, niet de ‘wappies’, niet het ‘dor hout’, en ook niet de ‘ongevaccineerden’. Ik roep op om niet toe te staan dat één specifieke groep eruit gepikt wordt en anders behandeld gaat worden.
Maak de burger duidelijk dat er geen eenduidig antwoord bestaat en maak keuzes expliciet. Alleen op die manier kunt u het vertrouwen herwinnenIk roep u ten tweede op om uw verwerping van de motie om de IC-capaciteit uit te breiden te heroverwegen, de lage capaciteit leidde al ruim vóór corona immers ook al tot problemen. Het aanhouden van een lage IC-capaciteit is gedreven door kosten, maar elk systeem dat louter op efficiëntie c.q. kosten wordt geoptimaliseerd boet in op robuustheid. Met robuustheid bedoel ik de weerbaarheid tegen onverwachte situaties (zoals een griepepidemie of Covid-19 pandemie). In eenvoudige omgevingen is één en ander redelijk goed voorspelbaar en is optimalisatie op efficiëntie een prachtige manier om bijvoorbeeld kosten of energie te besparen, maar complexe systemen zijn inherent onvoorspelbare en dan kan optimalisatie op efficiëntie uiterst riskant zijn. In complexe omgevingen is robuustheid een betere doelstelling dan efficiëntie. Als er een virus uitbreekt waar mensen zo ziek van kunnen worden dat ze veel langer op de IC liggen, dan heb je bij een zeer efficiënte inrichting van IC’s, gebaseerd op een gemiddelde ligduur van enkele dagen, acuut een probleem. Een IC-capaciteit die het meeste van de tijd overvloedig is en waarvan het personeel in rustige periodes bijvoorbeeld op andere afdelingen wordt ingezet, zorgt ervoor dat er in tijden van nood hoge en onverwachte piekbelastingen kunnen worden opgevangen. Het zou mij niets verbazen dat de hogere kosten van dergelijk multi-inzetbare personeel en ongebruikte bedden en kamers, ruimschoots opwegen tegen de kosten van een hele of gedeeltelijke lockdown.
Tot slot wil ik u oproepen om u te laten informeren en adviseren door verschillende experts en niet slechts door één groep zoals het OMT. Hoewel graag gesteld wordt dat we ‘de wetenschap’ volgen, bestaat ‘de’ wetenschap niet. Wetenschap is slechts een onderzoeksmethode en in situaties met hoge onzekerheidsgraad, zoals bij Covid-19 en de effecten van maatregelen daaromtrent, lopen de interpretaties van onderzoeken sterk uiteen. Als twee personen (of groepen) een verschillend denkkader hebben, kunnen zij uit de dezelfde data tegenovergestelde conclusies trekken. Door enkel advies te vragen bij het RIVM/OMT, legt u inherent de verantwoordelijkheid om interpretaties (en dus keuzes) te maken bij hen neer. Veel van die keuzes zijn echter van politieke aard en kennen eenvoudigweg geen eenduidig antwoord. Dergelijke keuzes horen bij u als politieke volksvertegenwoordigers te liggen. U kunt de afwegingen die daarbij horen echter enkel maken als u de diverse kanten en interpretaties kent die verschillende experts daarbij hebben. De verschillen in de keuzes in coronabeleid tussen Nederland en bijvoorbeeld Scandinavische landen of bijvoorbeeld Duitsland komen niet voort uit een volstrekt andere realiteit, ze komen voort uit verschillende interpretaties. Ik roep u daarom op om de verantwoordelijkheid te leggen waar die hoort: bij de politiek. Maak de burger duidelijk dat er geen eenduidig antwoord bestaat en maak keuzes expliciet. Alleen op die manier kunt u het vertrouwen herwinnen.
Hieronder licht ik mijn pleidooi met wat cijfers bij veelgehoorde argumenten voor discriminatie toe.
Het is een besmettelijke ziekte
Een veelgebruikt argument om nu ineens wel onderscheid te gaan maken op basis van een bepaald gezondheidskenmerk, luidt dat Covid-19 een infectieziekte is. Maar dat argument pleit niet voor een onderscheid tussen mensen die gevaccineerd zijn of die dat niet willen of kunnen. In een eerder artikel liet ik al zien dat internationale gegevens tonen dat – enige tijd na vaccinatie – volledig gevaccineerde personen het virus net zo goed kunnen overdragen als ongevaccineerde personen. Ook de Nederlandse gegevens laten zien dat volledig gevaccineerde individuen steeds vaker positief testen. Waar in augustus nog slechts 25% van alle positieve testen toe te schrijven was aan volledig gevaccineerde personen, is dat gestegen tot 31% in september en 44% in oktober. Die stijging is een stuk groter dan valt te verklaren door de toename van de vaccinatiegraad.
Cijfers van onze Westerburen onderschrijven deze trend. Data van Public Health England laat zien dat bij vrijwel alle leeftijdsgroepen in absolute aantallen meer gevaccineerde personen positief testen dan ongevaccineerden (linker figuur hieronder). Dat is natuurlijk volkomen logisch bij een hoge vaccinatiegraad. Als iedereen gevaccineerd zou zijn, zou immers 100% van de positieve testen onder gevaccineerden plaatsvinden. Zorgelijker is echter dat het relatieve risico op een positieve test inmiddels groter is voor volledig gevaccineerde mensen en dat dit een stijgende trend vertoond (rechter figuur). In de leeftijdscategorieën boven de 30 zijn er meer positieve testen per 100.000 gevaccineerde personen dan per 100.000 ongevaccineerden. Hier speelt ongetwijfeld zogenaamde confounding mee, maar het feit dat de trend eenduidig stijgend is en in verschillende landen hetzelfde beeld vertoont suggereert dat hier een reëel fenomeen speelt. Op zijn minst valt er bij dergelijke cijfers op geen enkele manier te spreken over een “epidemie van ongevaccineerden”.
De IC’s stromen over
Een tweede argument is dat de IC’s vol dreigen te lopen. U kent de koppen wel: “Kiezen op IC: de kanker- of de leverpatiënt?”. Door overvolle IC’s dreigen artsen te moeten kiezen tussen de ene en de andere patiënt. Maar let wel … die kop was van een artikel uit 2018.
Ondanks het feit dat de IC-personeelstekorten al jaren spelen, schuwt Hugo de Jonge nu zelfs de polariserende uitspraak niet: “ongevaccineerden houden bedden bezet die voor een andere patiënt bedoeld waren.” Daarbij wordt telkens het cijfer aangehaald dat 80% van de Covid IC-patiënten ongevaccineerd is. Dit cijfer is afkomstig van het RIVM, maar de onderliggende data is niet openbaar gemaakt. Laten ik ook hier even inzoomen op de cijfers uit Nederland en het buitenland.
De gegevens die door het RIVM wel deels beschikbaar zijn gemaakt, zijn het totaal aan ziekenhuisopnames (inclusief IC). In de linker vier kolommen van de onderstaande tabel heb ik deze cijfers overgenomen. Met behulp van CBS gegevens over de bevolkingsgrootte en de vaccinatiegegevens van de GGD is hieruit het absolute aantal patiënten in elke categorie te bepalen (rechter drie kolommen).
Het valt op dat in de categorie 75+ in absolute aantallen meer volledig gevaccineerde mensen op de IC liggen dan ongevaccineerde individuen. Dit heeft dezelfde achtergrond als hierboven: er zijn simpelweg veel mensen gevaccineerd. Maar ondanks dat de groep 50-74 een bijna identieke vaccinatiegraad heeft, is de verhouding daar anders. Twee oorzaken van dit verschil zijn (a) dat de vaccins in oudere mensen in het algemeen minder effectief zijn en (b) dat zij langer geleden gevaccineerd zijn.
De stelling dat vooral ongevaccineerden risico lopen om op de IC te belanden lijkt dus (nog) wel terecht, maar is gebaseerd op cijfers uit september, van vóór de recente toename in IC-opnames. Ook was Nederland relatief laat met vaccineren en zal ‘waning’ (afname) van effectiviteit hier pas wat later zichtbaar worden. Voor een actueler beeld is het opnieuw zinvol om naar o.a. de Britse cijfers te kijken.
De vaccinatie loopt in Groot Brittannië ongeveer een maand voor op Nederland. Ook zijn de beschikbare cijfers actueler dan de Nederlandse gegevens. De linker grafiek in onderstaand figuur laat zien dat in Groot Brittannië in absolute aantallen in de leeftijdsgroepen ouder dan 40 jaar de helft of meer van de Covid-patiënten in het ziekenhuis volledig gevaccineerd is. Ook hier geldt: dit komt m.n. doordat de vaccinatiegraad hoog is. Maar dit aandeel is, ondanks nu nog nauwelijks veranderende vaccinatiegraad, wel stijgende. In week 38-41 was van het totaal van bijna 7400 ziekenhuisopnames bijna 4800 volledig gevaccineerd (65%). Met andere woorden, In Groot Brittannië was in de afgelopen drie weken de meerderheid van alle ziekenhuispatiënten volledig gevaccineerd.
Opvallend is dat, net als bij het aantal positieve testen, ook bij ziekenhuisopnames het relatieve risico stijgende is (echter grafiek). Bij 80+ers is het risico op ziekenhuisopname voor een volledig gevaccineerd persoon ongeveer de helft van het risico dat een ongevaccineerd individu heeft. Zes weken eerder was het risico nog slechts zo’n 33% van het risico dat een ongevaccineerde 80+er heeft. Hoewel het relatieve risico op ziekenhuisopname voor gevaccineerde individuen nog altijd lager is dan voor ongevaccineerde personen, neemt dit verschil langzaam af. Een net verschenen artikel in NEJM bevestigt met Israëlische cijfers dat de effectiviteit tegen ernstige ziekte inderdaad afneemt en een preprint van The Lancet toont hetzelfde met Zweedse cijfers.
Ook hier speelt ongetwijfeld enige confounding een rol, maar het is wederom onterecht om te spreken van een “epidemie van ongevaccineerden”. Internationale cijfers laten overal dezelfde trend zien en zelfs bij 100% vaccinatiegraad zullen er IC opnames blijven. Voor de onderliggende oorzaken bestaat echter geen ‘quick fix’ en dus valt daar niet makkelijk politiek mee te scoren.
Wie belanden er eigenlijk op de IC?
Stelt u zich eens voor dat de minister zou voorstellen om jonge vrouwen met rood haar anders te gaan behandelen. Het ongelofelijke van de huidige tijd is dat veel mensen op zo’n suggestie niet fel reageren dat dit discriminatie is, maar met de vaststelling dat dit niet logisch is omdat deze groep nauwelijks de IC bezet. De bezetting van de IC is belangrijker dan discriminatie. Laat dat even op u inwerken.
Wat nu als de minister zou voorstellen om selectief maatregelen op te leggen aan oudere mannen met overgewicht? Deze groep maakt immers een buitenproportionele groot deel van de Covid patiënten op de IC’s uit. De rapportage van Stichting NICE, die de landelijke IC cijfers bijhoudt, laat bijvoorbeeld zien dat de gemiddelde BMI van de IC patiënten is gestegen van 28.7 in maart 2020 tot 30.5 in oktober 2021. Vorig jaar september/oktober had circa 20% van alle op de IC opgenomen Covid-patiënten een gezond gewicht (BMI 18.5-25), 41% overgewicht (BMI 25-30) en 38.5% ernstig tot zeer ernstig overgewicht (BMI >30). Dit jaar zijn die verhoudingen verschoven naar respectievelijk 14% met gezond gewicht, 33% met overgewicht en ruim 50% met ernstig of zeer ernstig overgewicht. Daarbij is bijna 70% van de IC-patiënten een man en de overgrote meerderheid boven de 50.
Met deze feiten in het achterhoofd, zou het dan terecht zijn om oudere mannen met overgewicht “te beschermen”, zoals De Jonge de mogelijke groepsgebonden maatregelen nu noemt?
Nee, natuurlijk niet, dat is discriminatie. De zorg in Nederland is solidair ingericht en helpt de vuurwerkstunter en verstokte roker net zo goed als iemand die een ongeluk met de fiets of een hersenbloeding krijgt.
Falend beleid
De genoemde aspecten (man, ouder, overgewicht) hebben een grotere voorspellende waarde voor het risico op IC-opname dan vaccinatiestatus en blijven van toepassing als 100% van de bevolking gevaccineerd zou zijn. Toch vinden we dit gelukkig geen reden om die groep scheef aan te kijken, maar ondertussen wordt het door diverse mensen kennelijk wel normaal gevonden om mensen te veroordelen op hun vaccinatiestatus. Deze publieke uitingen leiden er zelfs toe dat sommige mensen boos zijn op alle ongevaccineerde medemens, ook al is hij of zij jong en is het risico op IC opname nihil.
Hoe hebben we het zover kunnen laten komen? Hoe verhoudt de veroordeling van ongevaccineerden door o.a. de demissionair minister van VWS zich tot de noodkreet over overlopende IC’s uit 2018 die ik hierboven aanhaalde? Zijn departement is verantwoordelijk voor het lage aantal IC plaatsen in de Nederlandse ziekenhuizen (in Europa is het gemiddeld aantal IC-bedden per hoofd van de bevolking twee keer zo hoog als in Nederland, in Duitsland zelfs vijf keer zo hoog). Wentelt De Jonge het falen van zijn beleid nu af op een makkelijk aanwijsbare groep burgers?
Exponentiële groei?
Tot slot nog een veelgebruikt argument waarom IC-capaciteit uitbreiden niet zinvol zou zijn. De stelling is vaak dat een infectieziekte zoals Covid-19 leidt tot een exponentiële groei en extra capaciteit daarom niet zinvol is. Dit negeert echter het gegeven dat de groei van gevallen bij een uitbraak niet oneindig is. Uitbraken treden op in golven en zijn zelflimiterend. Een recente uitbraak in Japan illustreert dit, een grote toename van het aantal en percentage positieve testen stopte schijnbaar abrupt en daalde binnen een maand met 98% zonder dat er maatregelen waren genomen of de mobiliteit van mensen was verminderd. In plaats van exponentiële groei, waarbij de curve elke dag steiler wordt, worden virusuitbraken of bijbehorende IC-bezetting beter beschreven middels een zogenaamde Gompertz curve. Die curve kent een toename van het aantal gevallen die langzaam begint, enige tijd een versnelde toename vertoont, maar vervolgens weer langzaam eindigt.
Voorgaande klinkt allemaal misschien ingewikkeld, maar we kunnen het ook plat slaan. In het 127e advies van het OMT wordt in het meest pessimistische scenario dat is doorgerekend (waarbij het aantal contactmomenten 120% is van het gemiddelde aantal voor corona) een maximale bezetting van 800 IC bedden berekend. Als de IC-capaciteit zou liggen op het Europees gemiddeld, en dus ongeveer twee keer zo hoog zou zijn dan nu, zou dit aantal (hoe vervelend ook voor de patiënten) geen probleem zijn.
De tijd die het kabinet had om deze capaciteitsverhoging in gang te zetten was niet de afgelopen anderhalf jaar, maar de afgelopen tien jaar. Al in 2011 lag er een rapport van het RIVM waarin gewaarschuwd werd dat de IC-capaciteit tekort zou schieten bij een pandemie. In 2016 renden ziekenhuismedewerkers “de benen onder hun kont vandaan” en moesten operaties worden uitgesteld, zo druk was het door de griep. In datzelfde jaar werd opnieuw gewaarschuwd voor capaciteitsproblemen op de IC’s. Hierboven noemde ik al dat in 2018 ook al gesproken werd over kiezen tussen de ene en de andere patiënt.
Gezien de door het OMT berekende maximale IC bezetting in het meest pessimistische scenario, zouden er geen maatregelen nodig zijn geweest als de minister van VWS de jarenlange waarschuwingen niet in de wind zou hebben geslagen. Er zou een golf zijn, maar die zou niet exponentieel tot oneindige hoogte stijgen. Het aantal IC-opnames zou hoog zijn, maar met grote IC-capaciteit behapbaar.
Stop de glijdende schaal
Genoeg cijfers nu. Een belangrijker punt is de vraag in welke maatschappij we willen leven. Het moge duidelijk zijn dat door een hoge vaccinatiegraad en afnemende effectiviteit van de vaccins, een steeds groter aandeel van de mensen die besmet raken of in het ziekenhuis of op de IC terechtkomen volledig gevaccineerd is. De ‘schuld’ kunnen we bij een bepaalde groep proberen neer te leggen, maar willen we een dergelijk onderscheid maken? Wilt u dat uw gezonde dochter van 26, buurman van 38, of neefje van 14 verketterd worden omdat zij niet zijn gevaccineerd? Is het wenselijk om mensen te veroordelen op gezondheidskenmerken zoals overgewicht of roken? Of vanwege bijvoorbeeld hun verhoogde risico op letsel of ziekte door een extreme sport of zittend beroep?
Er is al anderhalf jaar lang sprake van een glijdende schaal. Voorheen ondenkbare manieren om met elkaar om te gaan kruipen langzaam ons leven binnen. Had u ooit voor mogelijk gehouden dat kinderen als pressiemiddel zouden worden gebruikt om ouders thuis te houden, een uniek negatief voorbeeld in de wereld? Had u enkele jaren terug kunnen tolereren dat onze Minister van Volksgezondheid Nederlanders decadent noemt omdat zij zich niet willen laten vaccineren, terwijl er ondertussen miljoenen mensen dreigden te sterven aan hongersnood vanwege onze lockdowns en wij nu ook nog eens de vaccins voor hun neus wegkapen voor de booster-prikken? Denkt u dat u het in 2019 acceptabel had gevonden dat ouderen op de bon geslingerd zouden worden omdat ze buiten op een bankje zaten? Of dat bijvoorbeeld uw opa twee weken opgesloten zou worden in zijn zorginstelling omdat hij een stukje ging fietsen?
Een veelgebruikt argument om nu ineens wel onderscheid te gaan maken op basis van een bepaald gezondheidskenmerk, luidt dat Covid-19 een infectieziekte is. Maar dat argument pleit niet voor een onderscheid tussen mensen die gevaccineerd zijn of die dat niet willen of kunnen. In een eerder artikel liet ik al zien dat internationale gegevens tonen dat – enige tijd na vaccinatie – volledig gevaccineerde personen het virus net zo goed kunnen overdragen als ongevaccineerde personen. Ook de Nederlandse gegevens laten zien dat volledig gevaccineerde individuen steeds vaker positief testen. Waar in augustus nog slechts 25% van alle positieve testen toe te schrijven was aan volledig gevaccineerde personen, is dat gestegen tot 31% in september en 44% in oktober. Die stijging is een stuk groter dan valt te verklaren door de toename van de vaccinatiegraad.
Cijfers van onze Westerburen onderschrijven deze trend. Data van Public Health England laat zien dat bij vrijwel alle leeftijdsgroepen in absolute aantallen meer gevaccineerde personen positief testen dan ongevaccineerden (linker figuur hieronder). Dat is natuurlijk volkomen logisch bij een hoge vaccinatiegraad. Als iedereen gevaccineerd zou zijn, zou immers 100% van de positieve testen onder gevaccineerden plaatsvinden. Zorgelijker is echter dat het relatieve risico op een positieve test inmiddels groter is voor volledig gevaccineerde mensen en dat dit een stijgende trend vertoond (rechter figuur). In de leeftijdscategorieën boven de 30 zijn er meer positieve testen per 100.000 gevaccineerde personen dan per 100.000 ongevaccineerden. Hier speelt ongetwijfeld zogenaamde confounding mee, maar het feit dat de trend eenduidig stijgend is en in verschillende landen hetzelfde beeld vertoont suggereert dat hier een reëel fenomeen speelt. Op zijn minst valt er bij dergelijke cijfers op geen enkele manier te spreken over een “epidemie van ongevaccineerden”.
De IC’s stromen over
Een tweede argument is dat de IC’s vol dreigen te lopen. U kent de koppen wel: “Kiezen op IC: de kanker- of de leverpatiënt?”. Door overvolle IC’s dreigen artsen te moeten kiezen tussen de ene en de andere patiënt. Maar let wel … die kop was van een artikel uit 2018.
Ondanks het feit dat de IC-personeelstekorten al jaren spelen, schuwt Hugo de Jonge nu zelfs de polariserende uitspraak niet: “ongevaccineerden houden bedden bezet die voor een andere patiënt bedoeld waren.” Daarbij wordt telkens het cijfer aangehaald dat 80% van de Covid IC-patiënten ongevaccineerd is. Dit cijfer is afkomstig van het RIVM, maar de onderliggende data is niet openbaar gemaakt. Laten ik ook hier even inzoomen op de cijfers uit Nederland en het buitenland.
De gegevens die door het RIVM wel deels beschikbaar zijn gemaakt, zijn het totaal aan ziekenhuisopnames (inclusief IC). In de linker vier kolommen van de onderstaande tabel heb ik deze cijfers overgenomen. Met behulp van CBS gegevens over de bevolkingsgrootte en de vaccinatiegegevens van de GGD is hieruit het absolute aantal patiënten in elke categorie te bepalen (rechter drie kolommen).
Het valt op dat in de categorie 75+ in absolute aantallen meer volledig gevaccineerde mensen op de IC liggen dan ongevaccineerde individuen. Dit heeft dezelfde achtergrond als hierboven: er zijn simpelweg veel mensen gevaccineerd. Maar ondanks dat de groep 50-74 een bijna identieke vaccinatiegraad heeft, is de verhouding daar anders. Twee oorzaken van dit verschil zijn (a) dat de vaccins in oudere mensen in het algemeen minder effectief zijn en (b) dat zij langer geleden gevaccineerd zijn.
De stelling dat vooral ongevaccineerden risico lopen om op de IC te belanden lijkt dus (nog) wel terecht, maar is gebaseerd op cijfers uit september, van vóór de recente toename in IC-opnames. Ook was Nederland relatief laat met vaccineren en zal ‘waning’ (afname) van effectiviteit hier pas wat later zichtbaar worden. Voor een actueler beeld is het opnieuw zinvol om naar o.a. de Britse cijfers te kijken.
De vaccinatie loopt in Groot Brittannië ongeveer een maand voor op Nederland. Ook zijn de beschikbare cijfers actueler dan de Nederlandse gegevens. De linker grafiek in onderstaand figuur laat zien dat in Groot Brittannië in absolute aantallen in de leeftijdsgroepen ouder dan 40 jaar de helft of meer van de Covid-patiënten in het ziekenhuis volledig gevaccineerd is. Ook hier geldt: dit komt m.n. doordat de vaccinatiegraad hoog is. Maar dit aandeel is, ondanks nu nog nauwelijks veranderende vaccinatiegraad, wel stijgende. In week 38-41 was van het totaal van bijna 7400 ziekenhuisopnames bijna 4800 volledig gevaccineerd (65%). Met andere woorden, In Groot Brittannië was in de afgelopen drie weken de meerderheid van alle ziekenhuispatiënten volledig gevaccineerd.
Opvallend is dat, net als bij het aantal positieve testen, ook bij ziekenhuisopnames het relatieve risico stijgende is (echter grafiek). Bij 80+ers is het risico op ziekenhuisopname voor een volledig gevaccineerd persoon ongeveer de helft van het risico dat een ongevaccineerd individu heeft. Zes weken eerder was het risico nog slechts zo’n 33% van het risico dat een ongevaccineerde 80+er heeft. Hoewel het relatieve risico op ziekenhuisopname voor gevaccineerde individuen nog altijd lager is dan voor ongevaccineerde personen, neemt dit verschil langzaam af. Een net verschenen artikel in NEJM bevestigt met Israëlische cijfers dat de effectiviteit tegen ernstige ziekte inderdaad afneemt en een preprint van The Lancet toont hetzelfde met Zweedse cijfers.
Ook hier speelt ongetwijfeld enige confounding een rol, maar het is wederom onterecht om te spreken van een “epidemie van ongevaccineerden”. Internationale cijfers laten overal dezelfde trend zien en zelfs bij 100% vaccinatiegraad zullen er IC opnames blijven. Voor de onderliggende oorzaken bestaat echter geen ‘quick fix’ en dus valt daar niet makkelijk politiek mee te scoren.
Wie belanden er eigenlijk op de IC?
Stelt u zich eens voor dat de minister zou voorstellen om jonge vrouwen met rood haar anders te gaan behandelen. Het ongelofelijke van de huidige tijd is dat veel mensen op zo’n suggestie niet fel reageren dat dit discriminatie is, maar met de vaststelling dat dit niet logisch is omdat deze groep nauwelijks de IC bezet. De bezetting van de IC is belangrijker dan discriminatie. Laat dat even op u inwerken.
Wat nu als de minister zou voorstellen om selectief maatregelen op te leggen aan oudere mannen met overgewicht? Deze groep maakt immers een buitenproportionele groot deel van de Covid patiënten op de IC’s uit. De rapportage van Stichting NICE, die de landelijke IC cijfers bijhoudt, laat bijvoorbeeld zien dat de gemiddelde BMI van de IC patiënten is gestegen van 28.7 in maart 2020 tot 30.5 in oktober 2021. Vorig jaar september/oktober had circa 20% van alle op de IC opgenomen Covid-patiënten een gezond gewicht (BMI 18.5-25), 41% overgewicht (BMI 25-30) en 38.5% ernstig tot zeer ernstig overgewicht (BMI >30). Dit jaar zijn die verhoudingen verschoven naar respectievelijk 14% met gezond gewicht, 33% met overgewicht en ruim 50% met ernstig of zeer ernstig overgewicht. Daarbij is bijna 70% van de IC-patiënten een man en de overgrote meerderheid boven de 50.
Met deze feiten in het achterhoofd, zou het dan terecht zijn om oudere mannen met overgewicht “te beschermen”, zoals De Jonge de mogelijke groepsgebonden maatregelen nu noemt?
Nee, natuurlijk niet, dat is discriminatie. De zorg in Nederland is solidair ingericht en helpt de vuurwerkstunter en verstokte roker net zo goed als iemand die een ongeluk met de fiets of een hersenbloeding krijgt.
Falend beleid
De genoemde aspecten (man, ouder, overgewicht) hebben een grotere voorspellende waarde voor het risico op IC-opname dan vaccinatiestatus en blijven van toepassing als 100% van de bevolking gevaccineerd zou zijn. Toch vinden we dit gelukkig geen reden om die groep scheef aan te kijken, maar ondertussen wordt het door diverse mensen kennelijk wel normaal gevonden om mensen te veroordelen op hun vaccinatiestatus. Deze publieke uitingen leiden er zelfs toe dat sommige mensen boos zijn op alle ongevaccineerde medemens, ook al is hij of zij jong en is het risico op IC opname nihil.
Hoe hebben we het zover kunnen laten komen? Hoe verhoudt de veroordeling van ongevaccineerden door o.a. de demissionair minister van VWS zich tot de noodkreet over overlopende IC’s uit 2018 die ik hierboven aanhaalde? Zijn departement is verantwoordelijk voor het lage aantal IC plaatsen in de Nederlandse ziekenhuizen (in Europa is het gemiddeld aantal IC-bedden per hoofd van de bevolking twee keer zo hoog als in Nederland, in Duitsland zelfs vijf keer zo hoog). Wentelt De Jonge het falen van zijn beleid nu af op een makkelijk aanwijsbare groep burgers?
Exponentiële groei?
Tot slot nog een veelgebruikt argument waarom IC-capaciteit uitbreiden niet zinvol zou zijn. De stelling is vaak dat een infectieziekte zoals Covid-19 leidt tot een exponentiële groei en extra capaciteit daarom niet zinvol is. Dit negeert echter het gegeven dat de groei van gevallen bij een uitbraak niet oneindig is. Uitbraken treden op in golven en zijn zelflimiterend. Een recente uitbraak in Japan illustreert dit, een grote toename van het aantal en percentage positieve testen stopte schijnbaar abrupt en daalde binnen een maand met 98% zonder dat er maatregelen waren genomen of de mobiliteit van mensen was verminderd. In plaats van exponentiële groei, waarbij de curve elke dag steiler wordt, worden virusuitbraken of bijbehorende IC-bezetting beter beschreven middels een zogenaamde Gompertz curve. Die curve kent een toename van het aantal gevallen die langzaam begint, enige tijd een versnelde toename vertoont, maar vervolgens weer langzaam eindigt.
Voorgaande klinkt allemaal misschien ingewikkeld, maar we kunnen het ook plat slaan. In het 127e advies van het OMT wordt in het meest pessimistische scenario dat is doorgerekend (waarbij het aantal contactmomenten 120% is van het gemiddelde aantal voor corona) een maximale bezetting van 800 IC bedden berekend. Als de IC-capaciteit zou liggen op het Europees gemiddeld, en dus ongeveer twee keer zo hoog zou zijn dan nu, zou dit aantal (hoe vervelend ook voor de patiënten) geen probleem zijn.
De tijd die het kabinet had om deze capaciteitsverhoging in gang te zetten was niet de afgelopen anderhalf jaar, maar de afgelopen tien jaar. Al in 2011 lag er een rapport van het RIVM waarin gewaarschuwd werd dat de IC-capaciteit tekort zou schieten bij een pandemie. In 2016 renden ziekenhuismedewerkers “de benen onder hun kont vandaan” en moesten operaties worden uitgesteld, zo druk was het door de griep. In datzelfde jaar werd opnieuw gewaarschuwd voor capaciteitsproblemen op de IC’s. Hierboven noemde ik al dat in 2018 ook al gesproken werd over kiezen tussen de ene en de andere patiënt.
Gezien de door het OMT berekende maximale IC bezetting in het meest pessimistische scenario, zouden er geen maatregelen nodig zijn geweest als de minister van VWS de jarenlange waarschuwingen niet in de wind zou hebben geslagen. Er zou een golf zijn, maar die zou niet exponentieel tot oneindige hoogte stijgen. Het aantal IC-opnames zou hoog zijn, maar met grote IC-capaciteit behapbaar.
Stop de glijdende schaal
Genoeg cijfers nu. Een belangrijker punt is de vraag in welke maatschappij we willen leven. Het moge duidelijk zijn dat door een hoge vaccinatiegraad en afnemende effectiviteit van de vaccins, een steeds groter aandeel van de mensen die besmet raken of in het ziekenhuis of op de IC terechtkomen volledig gevaccineerd is. De ‘schuld’ kunnen we bij een bepaalde groep proberen neer te leggen, maar willen we een dergelijk onderscheid maken? Wilt u dat uw gezonde dochter van 26, buurman van 38, of neefje van 14 verketterd worden omdat zij niet zijn gevaccineerd? Is het wenselijk om mensen te veroordelen op gezondheidskenmerken zoals overgewicht of roken? Of vanwege bijvoorbeeld hun verhoogde risico op letsel of ziekte door een extreme sport of zittend beroep?
Er is al anderhalf jaar lang sprake van een glijdende schaal. Voorheen ondenkbare manieren om met elkaar om te gaan kruipen langzaam ons leven binnen. Had u ooit voor mogelijk gehouden dat kinderen als pressiemiddel zouden worden gebruikt om ouders thuis te houden, een uniek negatief voorbeeld in de wereld? Had u enkele jaren terug kunnen tolereren dat onze Minister van Volksgezondheid Nederlanders decadent noemt omdat zij zich niet willen laten vaccineren, terwijl er ondertussen miljoenen mensen dreigden te sterven aan hongersnood vanwege onze lockdowns en wij nu ook nog eens de vaccins voor hun neus wegkapen voor de booster-prikken? Denkt u dat u het in 2019 acceptabel had gevonden dat ouderen op de bon geslingerd zouden worden omdat ze buiten op een bankje zaten? Of dat bijvoorbeeld uw opa twee weken opgesloten zou worden in zijn zorginstelling omdat hij een stukje ging fietsen?
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Dennis, dat verpleegkundigen het zat zijn dat anderen gaan zeggen wat zij nodig vinden en hoe te werken klinkt bekend. Dat heeft neuroloog Jan Bonte aleens in enkele interviews gezegd, dat het voor artsen gewoon not done is om tegen verpleegkundigen te gaan zeggen hoe zij hun werk moeten doen, dat is een hele aparte tak van het werk, een verpleegkundige weet precies hoe wel en niet te werken, zij kunnen een arts ook niet vertellen hij het moet.
Vandaag is bij EenVandaag een stuk te lezen waarin IC verpleegkundigen oproepen om meer handen aan het bed. Ze schrijven dat het uitkleden van de zorg al jaren aan de gang is, en dat maatregelen nu niet nodig zouden zijn geweest als daar wat aan gedaan was. Bovenal stellen ze klaar te zijn dat anderen voor hen menen te moeten bepalen waarmee ze het beste geholpen zijn. Zelfs bij TV programma's zijn het artsen die dingen zeggen over de IC verpleegkundigen.
Ik moet denken aan de aanpak van Jos de Blok, oprichter van Buurtzorg. Kern is dat de uitvoerenden zélf verantwoordelijk zijn en de mogelijkheden krijgen om de boel te regelen. Met outside-the-box denken zou veel te winnen zijn. In plaats daarvan blijft ons kabinet in herhaling van niet erg effectieve aanpak vallen.
#61: ik kan me voorstellen als je ergens werkt waar dat gevraagd wordt je dat misschien wel doet, maar er wordt steeds gezegd: 'als je ziek ben blijf je thuis' en dan gelijk erachteraan 'en laat je testen'. Dat is al controversieel, want je mag de deur toch niet uit als je ziek bent? Ik zou het zelf dus niet doen, want ik ben ziek thuis, dan ga ik de deur niet uit, precies zoals het hoort.
Ook wordt er al sinds vorig jaar gezegd dat het testen als je geen klachten hebt niet nodig is.
Verder zegt een positieve of negatieve test helemaal niks. Net als de griep is er een incubatietijd van enkele dagen, dan kan het al zijn dat je al wat verspreid, maar ook erna is dat nog mogelijk. Ook kan het een vals positieve uitslag zijn(positief en toch niet ziek worden of een ander ziek maken), zelfs vals negatief: heb je geen klachten-laat je een test doen-negatief-paar dagen later toch ziek en een ander aangestoken.
Ook mag deze test niet als diagnosemiddel gebruikt worden, dat is in rechtzaken van Viruswaarheid door de VERDEDIGING bevestigd EN heeft de rechter ook in zijn vonnis gezet: het mag niet als diagnose voor ziekte gebrukt worden, daar moet altijd een arts bij komen.
Het is een hulpmiddel voor artsen.
Het is gewoon heel krom en controversieel, hadden we deze test niet gehad, dan was er niks aan de hand geweest.
Ik moest eigenlijk nog aanvullen: echte wappies zullen zich gewoon niet laten testen als ze ziek zijn, simpelweg vanwege bovenstaande redenen. Zij zullen, net als ik, zeggen 'ja, ik had het en ben nue beter' en verder niks. Je werkgever mag er niet eens naar vragen, zelfs als 'ze' het in een wet willen gieten, mag het nog steeds niet zomaar, vanwege de AVG en diverse mensenrechten.
#58 Vaccin ??
nee aldus Jaap Hanekamp:
Moderna’s, Pfizer’s en AstraZeneca’s zijn gentherapeutica en geen vaccins
"In dat kader is het ironisch dat Greenpeace c.s., heel berekenend, met hun ‘normale’ verzet tegen alles wat met genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) te maken heeft, hier in geen velden of wegen te bekennen zijn."
Dennis #60 Ik las een BMJ-artikel van hem van een jaar geleden, waar hij hetzelfde uiteenzet. Er is niet goed getest omdat er geen tijd en geld voor was, en 'ondoenlijk' om het effect op verspreiding te testen.
Plus nog een stukje over studies betreffende de griepprik, die volgens hem ook nooit hebben aangetoond dat het doden kan voorkomen bij ouderen.