Foodlog zegt feiten van meningen te willen scheiden. Dat kan niet, zegt Toon van Eijk, omdat feiten altijd gekleurd zijn. Als Foodlog het toch probeert, waar gaat de discussie dan over?
Onlangs ontving ik de factuur voor mijn jaarlidmaatschap van Foodlog. Daarbij werd verwezen naar een gedeelte van de Foodlog website getiteld Waarom Foodlog Leden?. Daar vind je deze tekst: “Foodlog legt de verschillende lagen van de werkelijkheid bloot. Foodlog zoekt naar feiten om daar vervolgens vanuit alle politieke kleuren en ideologieën over te oordelen. De feitelijke basis voor het gesprek op Foodlog is cruciaal … Iedereen heeft recht op zijn mening, maar niemand op zijn eigen feiten. Misschien kunnen we het best samen eens worden als we de werkelijke feiten op tafel hebben. Het zou veel gepolariseerde discussies in Nederland een eind verder kunnen brengen dan de verlammende welles/nietessen en laffe besluiten die bij gebrek aan beter dan maar worden genomen over de toekomst van ons eten en de samenleving”.
Geen 'objectieve' feiten
De nadruk op ‘de feitelijke basis voor gesprekken op Foodlog’ is mijns inziens tegelijkertijd lovenswaardig én problematisch. Lovenswaardig omdat meningen vaak gepresenteerd worden als ‘feiten’ en problematisch omdat ‘objectieve’ feiten niet bestaan, ook niet als ze op de Foodlog website als zodanig worden gepresenteerd. Er wordt gezegd: “Foodlog zoekt naar feiten om daar vervolgens vanuit alle politieke kleuren en ideologieën over te oordelen” (mijn cursief). Is dat een logische volgorde? Deze zin kan op zijn minst de indruk wekken dat Foodlog ‘feiten’ presenteert alsof die niet ook altijd al door (politieke en andere) ideologieën zijn beïnvloed. Mijns inziens is elk ‘feit’ gebaseerd op een onderliggend wereldbeeld wat helaas meestal niet expliciet wordt gemaakt. In discussies over de landbouw zijn bijvoorbeeld onderliggende ‘grondhoudingen naar de natuur’ (zoals het door het CDA met de mond beleden rentmeesterschap) onderdeel van zulke wereldbeelden. Maar ook ontologische (aard van de werkelijkheid), epistemologische (aard van kennis) en methodologische niet-wetenschappelijke vooronderstellingen zijn onderdeel van wereldbeelden. In een eerder artikel op Foodlog getiteld De blinde vlek van de Wageningse Universiteit heb ik hierover bericht.
Er wordt gezegd: “Misschien kunnen we het best samen eens worden als we de werkelijke feiten op tafel hebben”. Ook deze zin kan de indruk wekken dat Foodlog ‘de werkelijke feiten’ op tafel kan krijgen. Er vinden inderdaad veel ‘gepolariseerde discussies’ plaats, ook op de Foodlog website, maar zou dat juist niet komen omdat we het altijd maar over ‘de werkelijke feiten’ willen hebben, terwijl de wetenschapsfilosofie ons leert dat ‘de werkelijke feiten’ niet bestaan.
De vaak ellenlange discussies of Foodlog over bijvoorbeeld de cijfers die ten grondslag zouden (moeten) liggen aan de stikstof-problematiek geven aan dat het onwaarschijnlijk is dat we het eens gaan worden over cijfers (of feiten). Hoe komt dat? Mijns inziens omdat cijfers en feiten altijd gekleurd worden door onderliggende wereldbeelden (van ecologische, technologische, economische, politieke, sociaal-structurele, culturele en psychologische aard). Wellicht is de volgende zin logischer: “Misschien kunnen we het best samen eens worden als we de onderliggende wereldbeelden op tafel hebben”, oftewel eerst beginnen met die wereldbeelden eens expliciet te maken. In het geval van de toekomst van de landbouw bijvoorbeeld de onderliggende ‘grondhoudingen naar de natuur’.
Elkaar in ieder geval beter begrijpen
Het is niet waarschijnlijk dat alle belanghebbenden het eens gaan worden over de meest gewenste grondhouding naar de natuur (zoals almachtige heerser over de natuur, verlichte heerser, beheerder van de natuur, partner van de natuur, participant aan de natuur, eenheid met de natuur), maar dan zullen we elkaar in ieder geval beter begrijpen en minder snel in gepolariseerde en eindeloze welles/nietes discussies over cijfers terecht komen. Het is uiteraard wel zo dat het belijden van een grondhouding één ding is en het daadwerkelijk praktiseren ervan, tot uitdrukking komend in gedrag, iets anders. Ecologisch en maatschappelijk verantwoord gedrag vraagt om diepgaande persoonlijkheidsontwikkeling, Bildung, bewustzijnsontwikkeling of spirituele ontwikkeling. In mijn recente boek over de klimaatcrisis ga ik hier uitvoerig op in. Zie ook mijn reactie op Mathieu Wagemans, Wat komt er na het constructivistisch paradigma?.
Dit artikel afdrukken
Geen 'objectieve' feiten
De nadruk op ‘de feitelijke basis voor gesprekken op Foodlog’ is mijns inziens tegelijkertijd lovenswaardig én problematisch. Lovenswaardig omdat meningen vaak gepresenteerd worden als ‘feiten’ en problematisch omdat ‘objectieve’ feiten niet bestaan, ook niet als ze op de Foodlog website als zodanig worden gepresenteerd. Er wordt gezegd: “Foodlog zoekt naar feiten om daar vervolgens vanuit alle politieke kleuren en ideologieën over te oordelen” (mijn cursief). Is dat een logische volgorde? Deze zin kan op zijn minst de indruk wekken dat Foodlog ‘feiten’ presenteert alsof die niet ook altijd al door (politieke en andere) ideologieën zijn beïnvloed. Mijns inziens is elk ‘feit’ gebaseerd op een onderliggend wereldbeeld wat helaas meestal niet expliciet wordt gemaakt. In discussies over de landbouw zijn bijvoorbeeld onderliggende ‘grondhoudingen naar de natuur’ (zoals het door het CDA met de mond beleden rentmeesterschap) onderdeel van zulke wereldbeelden. Maar ook ontologische (aard van de werkelijkheid), epistemologische (aard van kennis) en methodologische niet-wetenschappelijke vooronderstellingen zijn onderdeel van wereldbeelden. In een eerder artikel op Foodlog getiteld De blinde vlek van de Wageningse Universiteit heb ik hierover bericht.
Misschien kunnen we het best samen eens worden als we de onderliggende wereldbeelden of tafel hebbenOok geen 'werkelijke' feiten
Er wordt gezegd: “Misschien kunnen we het best samen eens worden als we de werkelijke feiten op tafel hebben”. Ook deze zin kan de indruk wekken dat Foodlog ‘de werkelijke feiten’ op tafel kan krijgen. Er vinden inderdaad veel ‘gepolariseerde discussies’ plaats, ook op de Foodlog website, maar zou dat juist niet komen omdat we het altijd maar over ‘de werkelijke feiten’ willen hebben, terwijl de wetenschapsfilosofie ons leert dat ‘de werkelijke feiten’ niet bestaan.
De vaak ellenlange discussies of Foodlog over bijvoorbeeld de cijfers die ten grondslag zouden (moeten) liggen aan de stikstof-problematiek geven aan dat het onwaarschijnlijk is dat we het eens gaan worden over cijfers (of feiten). Hoe komt dat? Mijns inziens omdat cijfers en feiten altijd gekleurd worden door onderliggende wereldbeelden (van ecologische, technologische, economische, politieke, sociaal-structurele, culturele en psychologische aard). Wellicht is de volgende zin logischer: “Misschien kunnen we het best samen eens worden als we de onderliggende wereldbeelden op tafel hebben”, oftewel eerst beginnen met die wereldbeelden eens expliciet te maken. In het geval van de toekomst van de landbouw bijvoorbeeld de onderliggende ‘grondhoudingen naar de natuur’.
Elkaar in ieder geval beter begrijpen
Het is niet waarschijnlijk dat alle belanghebbenden het eens gaan worden over de meest gewenste grondhouding naar de natuur (zoals almachtige heerser over de natuur, verlichte heerser, beheerder van de natuur, partner van de natuur, participant aan de natuur, eenheid met de natuur), maar dan zullen we elkaar in ieder geval beter begrijpen en minder snel in gepolariseerde en eindeloze welles/nietes discussies over cijfers terecht komen. Het is uiteraard wel zo dat het belijden van een grondhouding één ding is en het daadwerkelijk praktiseren ervan, tot uitdrukking komend in gedrag, iets anders. Ecologisch en maatschappelijk verantwoord gedrag vraagt om diepgaande persoonlijkheidsontwikkeling, Bildung, bewustzijnsontwikkeling of spirituele ontwikkeling. In mijn recente boek over de klimaatcrisis ga ik hier uitvoerig op in. Zie ook mijn reactie op Mathieu Wagemans, Wat komt er na het constructivistisch paradigma?.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Toon van Eijk, als feiten op zijn best subjectief zijn, meningen niet meer dan meningen, hoe kunnen we dan grondhoudingen omschrijven/definiëren?
Je geeft zelf al aan dat er beleden en geleefde grondhoudingen zijn. Ik denk dat er een heleboel grondhoudingen zijn die zichzelf tegenspreken of inconsistent zijn.
Misschien schiet taal wel te kort om de wonderlijke wereld van de individuele menselijke geest te beschrijven op een manier die gedeeld kan worden.
Toon van Eijk , als het vandaag 24°C was, wat is daar dan niet objectief aan, cq welk wereldbeeld kan daarachter zitten?
Wb de stikstofdiscussie; wat gesteggel veroorzaakt is voor een deel dat er géén feiten zijn, nl gemeten stikstofdepositie, er is alleen een model dat berekende waardes geeft, dat niet of slecht gevalideerd is; er is nl niks anders. Ook is onduidelijk waardoor de natuur nu eigenlijk achteruit gaat; stikstof, waterhuishouding, landbeheer, intensiteit daarvan, verkeerde aanplant etc. Boeren kunnen gaan vinden dat het onzin is bijvoorbeeld, die stikstof. Door die onduidelijkheid, het gebrek aan feiten, zouden verschillende wereldbeelden kunnen spelen in het gesteggel.
Bij Jopie's #1. Dit is wat mij betreft de kern van de discussie: "Ik denk dat er een heleboel grondhoudingen zijn die zichzelf tegenspreken of inconsistent zijn."
Zijn de houdingen dat of de feiten die bij de houdingen horen, of ... diezelfde feiten maar dan vanuit een andere houding?
De oude Kant zei het al: als God niet zou bestaan, dan zouden we Hem moeten uitvinden. Hij bleef daarmee beleefd naar de Kerk, maar zei het ook heel intelligent: natuurlijk is er een God, net zoals er ook feiten zijn omdat we die heel verschillend kunnen beleven.
De houding of de overtuiging bepaalt de relatie tot het feit, denk ik. Het feit geeft betekenis aan de waarnemer.
Vraag is: hoe definieer je 'feit'?
Ik zou zeggen: overtuigingen (= betekenis/interpretaties van de werkelijkheid) produceren feiten en geven hen betekenis.
Omgekeerd dus, Jan Peter. Maar dat zeg ik als rationalistische constructivist (om in het jargon van Toon te blijven).