In Mozambique neemt het aantal vrouwelijke olifanten zonder slagtanden verrassend snel toe, na een relatief korte periode van 50 jaar waarin het totale aantal olifanten in Mozambique dramatisch afnam. Er is een oorzakelijke verband tussen beide ontwikkelingen, schrijft een team Amerikaanse evolutiebiologen in Science.

De mutatie is gerelateerd aan de oorzaak van de sterke olifantenafname in de laatste 50 jaar: stroperij. Tijdens de burgeroorlog in Mozambique, van 1977-1992, stroopten beide kampen er op los om met de verkoop van ivoor de oorlog te financieren. De olifantenpopulatie nam in die periode af met 90%. En waar vóór de oorlog 18,5% van de vrouwelijke olifanten geen slagtanden hadden, liep dat getal na de oorlog op tot 50,8%. Menno Schilthuizen, evolutiebioloog bij Naturalis Biodiversity Center en hoogleraar aan de Universiteit Leiden, zegt in RTL Nieuws dat de slagtandloosheid bij vrouwtjesolifanten geen onbekend verschijnsel is, maar dat nu voor het eerst op genetisch niveau is onderzocht waar dat aan kan liggen. Het blijkt dat een mutatie op het x-chromosoom van vrouwelijke olifanten de oorzaak is van het ontbreken van slagtanden. Mannetjeskalfjes gaan aan deze genetische fout al dood voordat ze geboren zijn, vrouwtjes niet, omdat zij twee x-chromosomen hebben (en mannetjes maar één, net als bij mensen).

Ten tijde van de oorlog bleek het ontbreken van slagtanden een evolutionair voordeel op te leveren: slagtandloze vrouwtjes leveren immers geen ivoor. Olifanten gebruiken hun slagtanden om ondergronds naar voedsel te zoeken, bomen te 'schillen' en open plekken te creëren. Jacintha Ellers, hoogleraar evolutionaire ecologie aan de VU, legt uit dat het ontbreken van slagtanden nog niet hoeft te betekenen dat de vrouwelijke olifanten geen voedsel meer kunnen vinden. Wel zal het eetpatroon veranderen, en dus ook de omgeving waarin de olifanten leven.

Beide deskundigen verwachten dat de vrouwtjesolifanten hun slagtanden niet voorgoed kwijt zullen zijn. Als het stropen ophoudt, zoals momenteel het geval is, gaat het selectievoordeel van slagtandloosheid (minder aantrekkelijk voor stropers) weer minder zwaar wegen dan het wel hebben van slagtanden om aan eten te kunnen komen én meer levende mannetjesolifanten op de wereld te zetten. "Schokkend" noemt Ellers het dat "een evolutionaire verandering na één generatie al zichtbaar is." Dat menselijk handelen van grote invloed is op de evolutie van dieren wisten we al, maar dat het zó snel kan gaan, is een schok.
  • Deel
Druk af