Vis kweken gebeurt nog lang niet overal duurzaam, maar er zijn veel verbeterslagen gemaakt de afgelopen decennia. Bijvoorbeeld waar het gaat om het aandeel vismeel en visolie in het voer. Waar eerder meer dan 3 kilo vis nodig was voor een kilo kweekzalm, gaat dat nu richting 1 kilo. Sommige kweeksoorten zoals tilapia en meerval kunnen het goed doen op weinig tot geen vismeel/visolie. En karpers kunnen helemaal vegetarisch zijn. Alleen houden wij helaas niet zo van die soorten. Waar we wel van houden zijn zalm, zeebaars en dorade. Die komen voor het overgrote deel uit kweek. En het zijn carnivore vissoorten: ze hebben veel vis nodig in hun visvoer.

Klein deel van het visvoer gecertificeerd
Om te kunnen claimen dat het visvoer, ondanks de vis die er in zit, verantwoord is, hebben een paar voerfabrikanten ervoor gezorgd dat hun aanvoer het MSC-keurmerk kreeg. Dan gaat het vooral om vis uit de Noordoost-Atlantische Oceaan, zoals blauwe wijting, een vissoort die niet wordt gevangen voor menselijke consumptie. Helaas is de bulk van de vismeelvis niet gecertificeerd. En blijft de druk op deze visvangst onverminderd hoog.

Viskweek is groeimarkt
Want, de wereldwijde viskweek groeit. Er zijn hoge ambities voor zeebaars en dorade in de Middellandse Zee, waar de Europese landen, maar vooral Turkije, nog flinke groeikansen zien. Ook China en Vietnam hebben hoge kweekambities. Met gevolg dat de vismeelvloot steeds nieuwe gebieden moet exploiteren om aan de vraag te kunnen voldoen. De wereldwijde productie van vismeel steeg met 11 procent in 2020.

Toename visserij aan westkust Afrika
Een van de interessantste gebieden is de westkust van Afrika. Daar komt continu voedsel uit de diepere zeelagen naar boven, waardoor het een erg visrijke zone is. Aanvankelijk werd de vis gevangen voor menselijke consumptie. Maar de traditionele Senegalese en Marokkaanse bootjes kregen concurrentie van grote trawlers uit de hele wereld. In de afgelopen 5 jaar zijn er in een hoog tempo vismeelfabrieken aan de kust gebouwd. Alleen al in Mauritanië staan er 40. Voor veel vissertjes is het aantrekkelijker geworden om de vis aan een vismeelfabriek te verkopen dan op de lokale markt.

Belang West-Afrikaanse vrouwen
Volgens een recent rapport van Greenpeace en Changing Markets wordt op dit moment elk jaar meer dan een half miljoen ton verse vis, die miljoenen mensen in West-Afrika zou kunnen voeden, gebruikt voor de productie van vismeel en visolie. Dit ondermijnt de voedselzekerheid in de hele West-Afrikaanse regio. Daar komt nog bij, dat van oudsher vooral de West-Afrikaanse vrouwen een grote rol spelen in de traditionele verwerking van vis. De hier beschreven ontwikkelingen zorgen ervoor dat zij zonder werk komen te zitten.

In twintig jaar is de import van vismeel in Turkije gestegen van 15.000 ton tot bijna 180.000 ton. Behoorlijke kans dus dat de dorade in je restaurant gevoerd is met sardientjes uit West-Afrika.
Ook EU-bedrijven betrokken
De meeste vismeel en visolie gaat naar China, gevolgd door Turkije. Ongeveer 18% van de productie wordt verscheept naar Europa. Het Greenpeace/Changing Markets rapport onderstreept dat de Europese grote vismeel- en visolie producerende bedrijven de afgelopen jaren allemaal banden hadden met West-Afrikaanse vismeel- en visolieleveranciers. Bekende detailhandelaren in heel Europa betrekken gekweekte vis (zoals zalm) van bedrijven die in een toeleveringsketen verbonden zijn met de grote vier aquafeedbedrijven - EWOS/Cargill, Biomar, Skretting en Mowi - die op hun beurt weer betrokken zijn bij de handel in vismeel en visolie uit West-Afrika.

Greenpeace onderzocht de export van vismeel en visolie naar Europa. Maar veel consumptievis importeert de EU uit Turkije, waar meer zeebaars, dorade en forel worden gekweekt dan in de hele EU bij elkaar. En Turkije haalt zijn vismeel en visolie weer uit West-Afrika, onder andere de Westelijke Sahara. In twintig jaar is de import van vismeel in Turkije gestegen van 15.000 ton tot bijna 180.000 ton. Behoorlijke kans dus dat de dorade in je restaurant gevoerd is met sardientjes uit West-Afrika.

Lichtpuntjes
Er zijn gelukkig ook lichtpuntjes. Zo heeft de Nederlandse firma Cornelis Vrolijk in Mauritanië een fabriek neergezet om vis voor menselijke consumptie te verwerken. De Mauritiaanse regering juicht dit toe omdat ze ook wel inziet dat het land veel meer kan verdienen aan vis als deze verwerkt, ingevroren en verhandeld wordt voor menselijke consumptie. Cijfers zijn ook voorhanden. Volgens de Volkskrant lopen Mauritanië en de buurlanden naar schatting ruim 2 miljard dollar per jaar mis aan inkomsten door de overbevissing en illegale visserij voor de vismeel industrie.

Mauritanië en de buurlanden zouden naar schatting ruim 2 miljard dollar per jaar mislopen aan inkomsten door de overbevissing en illegale visserij voor de vismeel industrie
Quota afspreken
Daarnaast is het ook zo, dat (gelukkig) nog steeds meer dan 60% van het vismeel uit Noord-Atlantische wateren afkomstig is. Naast milieuorganisaties zijn het inmiddels ook de Europese) en Noorse visvoerfabrikanten die veel druk uitoefenen op de overheden om duurzame quota vast te stellen. Dat dit niet makkelijk is, blijkt uit de makreeloorlog die al zo’n 10 jaar bezig is en waarbij het nog steeds niet lukt een gezamenlijke bovengrens af te spreken. Daardoor heeft makreel al z’n MSC-keurmerk verloren. Het MSC-keurmerk van een groot deel van de blauwe wijting- en haringvisserij is inmiddels ook opgeschort.

Alternatieve eiwitbronnen
Als de visvoerfabrikanten willen vasthouden aan hun eis van verantwoorde ingrediënten, dan moeten ze ook maar eens serieus gaan kijken naar alternatieve eiwitbronnen, zoals visolie uit algen, of eiwitmeel van insecten. Die worden immers inmiddels op commerciële schaal geproduceerd.

Vis voor mens of dier?
Voorlopig zal van MSC-certificering van vis uit West-Afrika geen sprake zijn, want beheer is er nauwelijks. Maar het wordt wel tijd dat MSC aandacht besteedt aan rechten van mensen op voedsel in de regio. Zouden die geen voorrang moeten krijgen boven de belangen van vismeel- en visoliebedrijven in ontwikkelde landen?

Dit artikel afdrukken