Tropisch fruit op Sicilië, prima. Maar koffiestruiken ook?

Met een binnenlands gemeten temperatuur van 48,8 graden Celsius had Sicilië deze zomer de twijfelachtige eer een nieuw Europees hitterecord te vestigen. In 1977 werd het 48,0 graden in Athene. In 1999 werd op Sicilië al 48,5 graden gemeten, maar dat is niet officieel erkend.

Die recordmetingen liggen (toevallig?) 22 jaar van elkaar en daartussenin zal het ooit weleens ergens 47,9 of 48,1 graden zijn geweest in Zuid-Europa. Voor een klimaatscepticus geen enkele reden voor een herziening van zijn opvattingen. Hoewel het contraire negationisme wereldwijd op zijn retour is, is het verdedigbaar dat de lichte stijging in 44 jaar een normaal verschijnsel kan zijn. Citroenen hebben nou eenmaal veel zon nodig.

Agrarische ondernemers op Sicilië – dat wel de moestuin van Italië wordt genoemd - zien steeds meer in de teelt van tropische vruchten, zoals bananen, papaya’s, avocado’s en mango’s

Salsiccia
Maar de grote droogte en de bosbranden op Sicilië deze zomer wijzen ergens anders op. Wie nog niet overtuigd is door die natuurrampen, kijkt er misschien toch van op dat agrarische ondernemers op Sicilië – dat wel de moestuin van Italië wordt genoemd - steeds meer mogelijkheden zien in de teelt van tropische vruchten, zoals bananen, papaya’s, avocado’s en mango’s.

Vakantievierders gooiden deze zomer nog onbekommerd de salsiccia op de barbecue, daarbij af en toe gestoord door een overvliegende blushelikopter misschien. Door een alarmerend bericht uit het thuisland, waar het op tv was, vernamen ze dat hun vakantie-eiland in brand stond. Niet alleen in Italië wordt slecht nieuws weggehouden van de spenderende arrivés. Er moet een prettiger narratief gepresenteerd worden voor het toerisme.

Een voorbeeld: in een opmerkelijk goedgemutste reportage van Franceinfo tonen Siciliaanse kwekers hun exotische vruchten met trots. Leuk om te zien hoe sommigen ermee pionierden en nu succesvol zijn. De teneur is dat de ‘réchauffement climatique’ (klimaatopwarming op zijn Frans) zoals alle nadelen - weten we sinds Cruijff - toch ook zijn voordelen heeft. Een papaya is weer wat anders dan die eeuwige citrusvruchten in de dolce.

Mandarijn
De reportage die NOS-correspondent Heleen D'Haens midden in de augustushitte op Sicilië maakte, over de gevolgen van de hoge temperaturen en de grote droogte, vertelt een wat genuanceerder verhaal. De ene fruitteler laat trots haar exotische vruchten zien en zegt dat die hete periodes de laatste jaren steeds vaker voorkomen. Een citrusteler toont aan de camera een mandarijn zo groot als een druif, groen ook nog. Zonlicht genoeg, maar geen water in zijn deel van het eiland. ‘Een afvalproduct,’ zegt hij.

Kan gebeuren, misoogsten in een jaar met weinig regen. Of vorst als alles in bloesem staat. Niet heel waarschijnlijk op Sicilië; maar je weet het maar nooit. Zoveel droogte als deze zomer hebben de kuststreken van de Middellandse Zee niet eerder gezien, noteert de NOS in het item.

Jaren van hitte en droogte zijn niet nieuw op Sicilië. Een reageerder op het item van Franceinfo schrijft: “Nog meer desinformatie. Ik woon op Sicilië, exotisch fruit is niets nieuws, en heeft niets te maken met de opwarming van de aarde, het klimaat is er veel warmer.”

Nu is het ook ’s nachts en in de winter warm genoeg op Sicilië voor koffiestruiken

Bewijs
Lokaal anekdotisch bewijs is het mooiste bewijs dat er is. Iedereen kan komen kijken en zien dat het klopt. “Meer dan 30 jaar lang had de familie Morettino geprobeerd hun eigen koffie te produceren op een klein stukje land in Sicilië. En 30 jaar lang lukte het niet.” Zo begint niet een magisch-realistische roman, maar een stuk in The Guardian.

Dit jaar kwam van de 66 planten 30 kilo koffie af. In het land van de espresso en cappuccino is het telen van koffie in Italië zelf altijd een streven met nationalistische trekjes geweest. En dan groeit de exoot nu ook nog in de buitenlucht en zonder pesticiden. In de beide tv-reportages is te zien hoe de mango’s, papaya’s en ook de cacaobonen in kassen groeien.

Voor Andrea Morettino, wiens familie al een eeuw in de koffiebusiness zit, is het de verwezenlijking van een droom. De vader van Andrea nam van over de hele wereld koffieplantjes mee en probeerde ze aan de praat te krijgen in zijn tuin nabij Palermo. Veel te laag gelegen, met 350 meter boven de zeespiegel. Koffieplantages liggen in Zuid-Amerika, Afrika en Azië in een beperkte strook rond de evenaar, meestal veel hoger, op 1500 meter. Koffie is heel gevoelig voor de omstandigheden van een vochtig, warm klimaat. Voor koffie is niet hitte, maar koude de beperkende klimaatfactor. Maar nu is het ook ’s nachts en in de winter warm genoeg op Sicilië voor de vooralsnog bescheiden aanplant van koffiestruiken, op de meest noordelijk gelegen koffieplantage ter wereld.

Etna
“Volgens deskundigen wordt de mediterrane landbouw van Sicilië door de klimaatsituatie onherroepelijk tropisch,” schrijft The Guardian. Zeg maar gerust: is al tropisch. Traditionele subtropische gewassen, naast citrusvruchten vooral ook druiven, doen het niet meer op de beschutte flanken van de heuvels: te heet. Druiven zijn als kanaries in de kolenmijn. Zodra de gemiddelde temperatuur 1 graad stijgt, zoals op Sicilië, leggen ze het loodje. Twee graden temperatuurstijging, is becijferd, zal betekenen dat meer dan de helft van de huidige wijngaarden ter wereld te warm wordt.

Franse champagnehuizen zijn voor hun druiventeelt het Kanaal overgestoken naar Zuid-Engeland

Waar zijn opa een wijngaard had, aan de voet van de Etna, teelt Andrea Passani nu avocado’s. En dat doet hij al twintig jaar, nadat hij door de avocado gegrepen was op reis door Brazilië, schrijft The Financial Times. Nu is zijn business succesvol geworden. Evenals andere telers van tropische vruchten kan hij snel rijpe spullen leveren aan klanten. Dat geeft hun een voordeel boven de onrijpe producten die op reis vanaf de ver gelegen Zuid-Amerikaanse of Aziatische plantages goed moeten blijven.

Pinot noir
Het noordwaarts trekken van gewassen is een wereldwijd fenomeen. In de Italiaanse Alpen groeien olijfbomen. Noordelijke streken in Rusland produceren grote hoeveelheden tarwe. De pinot noir-druif doet het goed in het vroeger veel te koude Canada. Franse champagnehuizen zijn voor hun druiventeelt het Kanaal overgestoken naar Zuid-Engeland, aldus de krant. En het eind van het opschuiven van de grenzen voor bepaalde gewassen is nog niet in zicht.

Deskundigen maken zich grote zorgen over de voedselzekerheid, als traditionele gewassen niet meer geteeld kunnen worden door en voor de lokale bevolking. Enorme arealen landbouwgrond in Afrika en Azië vallen ten prooi aan droogte, door hitte en verminderde regenval. In die nieuwe woestijnen groeit niets meer, daar heeft het nadeel van de klimaatverandering geen enkel voordeel.