Marcel van Silfhout werkt gestaag aan zijn heruitvinding van een oud voedselsysteem langs de Veluwezoom. Het leidt tot een grote soortenrijkdom en blijkt goed te sturen. Dit in tegenstelling tot de wensnatuur die op dit moment op verschillende plekken in Nederland met behulp van graafmachines en vrachtwagens nieuwe natuur laat maken, met onzekere resultaten. Langzaam maar zeker krijgt hij de handen op elkaar tegen de 'beleidsnatuur' waar de provincie Gelderland zich beleidsmatig aan heeft verplicht. In een debat lijkt ook de minister om.
"Daar gaat hun laatste beschutting", zegt Marcel van Silfhout. Hij ziet twee reeën wegrennen voor de maaimachine die om 07.00 's ochtends zijn overal elders in onbruik geraakte zeldzame grijze Brabantse zandboekweit op de akker in Bennekom maait en 'op zwad' [de stoppels, red] legt. Zo blijft het twee weken drogen en dan wordt er gedorst. Op een belendend perceel staat nu alleen nog gangbare snijmais. Bij de buurman en op een verder kale bodem, want de grond ertussen is doodgespoten. Daar vinden die reeën niets te eten. Gewoon, gangbare teelt.
10,4 hectare feest voor vlinders, insecten en vogels
Afgelopen jaar kreeg Van Silfhout pal naast dat maisveld iets opmerkelijks voor elkaar. Hij zaaide en oogstte er verschillende oude graansoorten: Veluwse kruiprogge, troshaver, mosterd, boekweit. De Stadsbrouwerij Wageningen maakte er een prijswinnend bier van waar de baas van Bavaria hem mee feliciteerde en bakker Tom van Otterloo in Arnhem bakt er een lekker desembrood van. Tot Van Silfhouts verbazing kwamen er ook op deze jarenlang gangbaar bewerkte akkers volop akkerkruiden op. Het veld bleek een feest te zijn geworden voor vlinders, insecten en vogels.
Opeens stond zijn Graangeluk op die 10,4 hectare rond Bennekom op de kaart en kwam hij bij EenVandaag weer op TV. Maar het lijkt van korte duur. De provincie heeft de akkers bestemd voor natuur. Het moet 'ruig grasland' worden. En hoewel Van Silfhout wist dat hij de akkers maar een jaar mocht pachten, is hij er verdrietig over. Want 'ruig grasland' is niet meer dan een soort verwaarloosd terrein waar mens, fauna en flora nog decennia niet van opbloeien maar van zijn manier van natuurboeren juist wel.
Nieuw voedselsysteem
"Al vijf jaar", zegt de geboren Veluwenaar en oud-KRO Reporter en Zemblajournalist Van Silfhout, "probeer ik te werken aan een nieuw voedselsysteem". Hij wil geen nieuwe natuur maken, maar het oude cultuurlandschap langs de Veluwezoom in ere herstellen en tot waarde brengt. "Nederland is het meest kwetsbare land ter wereld," zegt hij. "We maken nog maar zo weinig oorspronkelijk voedsel zelf, in onze eigen achtertuin." Van Silfhout pakt het anders aan. Op verschillende verspreid liggende akkers langs de Veluwezoom zaaide hij de afgelopen jaren oude granen in, met zaad uit zaadbanken. Soms maar een paar kilo. Verrassend snel kon hij van die paar kilo's een paar honderd kilo maken. De opbrengst van de verschillende gewassen overtrof zijn verwachtingen. Dit jaar oogstte hij 30 ton graan op zijn verschillende akkers. En hij wist er meteen een markt voor te maken. Zijn productie is genoeg voor 70.000 broden of 140.000 flessen bier die grif verkocht worden, niet omdat ze 'streek' of 'zoals-het-vroeger-was' zijn maar vanwege hun premiumkwaliteit.
Om de granen tot door mensen te eten producten te kunnen verwerken vond hij verwerkers die nog kunnen drogen, malen, mouten, bakken, brouwen. In feite herstelde hij de lokale keten, die in de visie van minister Carola Schouten van Landbouw juist weer zo modern is.
"Ik heb hier een vorm van natuurboeren ontwikkeld. En ik heb echt gehoopt dat de provincie voortschrijdend inzicht zou hebben. We kunnen hier nog iets van waarde vandaan halen, dat voor dezelfde natuur ook van hoge waarde is," zei Van Silfhout onlangs op Omroep Gelderland. Daarmee bedoelt hij dat hij op zijn akkers zeldzame akkerkruiden ziet opschieten. Dat hij na het maaien Veluwse heideschapen de stoppels laat kaal grazen. Zo hoeft hij niet de grond om te werken, maar krijgen de zaden van de kruiden de ruimte én bemesten de schapen de grond.
Op zijn akkers geen monocultuur, maar een verrassende biodiversiteit. En dat in heel korte tijd. 'Ruig grasland' lijkt zoiets bij lange na niet te lukken. Op een steenworp van zijn tijdelijke akkers in Bennekom is zo'n nieuw en lekker natuurlijk 'ruig' stuk grond te zien. Het is een dor veld geworden waar het door boeren gehate Jacobskruiskruid alles overwoekerd heeft.
Nee tegen 'beleidsnatuur'
De provincie heeft beleidsmatige verplichting en moet daarom nieuwe natuur creëren. Zonder boeren, want dat is nu eenmaal wat we onder natuur verstaan. Maar als je de biodiversiteit nou eens bewijsbaar kunt opkrikken met ouderwetse manieren van boeren die bovendien een heel moderne markt hebben?
Op grond van bewijs en in een poging om zijn tijdelijke akkers tot 'beleidsnatuur' zouden verworden, zette Van Silfhout zijn uitgebreide netwerk in. Hij sprak met tal van groene coryfeeën. Van Laura Bromet (GroenLinks, Tweede Kamer), Carla Dik-Faber (voormalig Tweede Kamerlid, ChristenUnie) tot Herman Wijffels (oud-Rabotopman, nu wereldverbeteraar) en van oud-minister Cees Veerman tot natuurbeschermer en voorzitter van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap Jaap Dirkmaat (die deze week nog een brief schreef). Hij ontving hen en anderen op werkbezoek en deed zijn verhaal tegen verschillende journalisten. Met succes.
Hij kreeg zijn vorm van natuurboeren landelijk op de politieke agenda. Tijdens een debat met Tweede Kamerleden over mestbeleid op woensdag 15 september ging minister Carola Schouten overstag (al moest ze even zoeken naar de juiste naam van... euhh... Graangeluk; zie de video's hieronder). Schouten is bereid om met de provincie in gesprek te gaan over de natuurlijkheid van Graangeluk. Dat mag en kan een minister, maakten Jaco Geurts (CDA) en Pieter Grinwis (CU) duidelijk, want de minister is stelselverantwoordelijk. Bij kringlooplandbouw past in ons nagenoeg volledig door mensenhanden gecreëerde natuur- en cultuurland geen keihard tegenover elkaar zetten van natuur en landbouw. Gelderland vergist zich dan ook, zeggen de Haagse politici met zoveel woorden en daar is wat voor te zeggen, vindt de minister.
Mogelijk wordt hier geschiedenis geschreven en verzacht zich de lijn tussen natuur en cultuur door de focus te verleggen naar bewijsbare resultaten op het gebied van biodiversiteit. Die is te creëren door oude manieren van boeren, denkt Van Silfhout.
Van Silfhout mag dan mogelijk zijn akkers in Bennekom moeten opgeven, zijn manier van werken is erkend als pilot natuurinclusief boeren, c.q. landbouwinclusieve natuur waar ook Gelderland niet omheen kan.
Dit artikel afdrukken
10,4 hectare feest voor vlinders, insecten en vogels
Afgelopen jaar kreeg Van Silfhout pal naast dat maisveld iets opmerkelijks voor elkaar. Hij zaaide en oogstte er verschillende oude graansoorten: Veluwse kruiprogge, troshaver, mosterd, boekweit. De Stadsbrouwerij Wageningen maakte er een prijswinnend bier van waar de baas van Bavaria hem mee feliciteerde en bakker Tom van Otterloo in Arnhem bakt er een lekker desembrood van. Tot Van Silfhouts verbazing kwamen er ook op deze jarenlang gangbaar bewerkte akkers volop akkerkruiden op. Het veld bleek een feest te zijn geworden voor vlinders, insecten en vogels.
Opeens stond zijn Graangeluk op die 10,4 hectare rond Bennekom op de kaart en kwam hij bij EenVandaag weer op TV. Maar het lijkt van korte duur. De provincie heeft de akkers bestemd voor natuur. Het moet 'ruig grasland' worden. En hoewel Van Silfhout wist dat hij de akkers maar een jaar mocht pachten, is hij er verdrietig over. Want 'ruig grasland' is niet meer dan een soort verwaarloosd terrein waar mens, fauna en flora nog decennia niet van opbloeien maar van zijn manier van natuurboeren juist wel.
Nieuw voedselsysteem
"Al vijf jaar", zegt de geboren Veluwenaar en oud-KRO Reporter en Zemblajournalist Van Silfhout, "probeer ik te werken aan een nieuw voedselsysteem". Hij wil geen nieuwe natuur maken, maar het oude cultuurlandschap langs de Veluwezoom in ere herstellen en tot waarde brengt. "Nederland is het meest kwetsbare land ter wereld," zegt hij. "We maken nog maar zo weinig oorspronkelijk voedsel zelf, in onze eigen achtertuin." Van Silfhout pakt het anders aan. Op verschillende verspreid liggende akkers langs de Veluwezoom zaaide hij de afgelopen jaren oude granen in, met zaad uit zaadbanken. Soms maar een paar kilo. Verrassend snel kon hij van die paar kilo's een paar honderd kilo maken. De opbrengst van de verschillende gewassen overtrof zijn verwachtingen. Dit jaar oogstte hij 30 ton graan op zijn verschillende akkers. En hij wist er meteen een markt voor te maken. Zijn productie is genoeg voor 70.000 broden of 140.000 flessen bier die grif verkocht worden, niet omdat ze 'streek' of 'zoals-het-vroeger-was' zijn maar vanwege hun premiumkwaliteit.
Om de granen tot door mensen te eten producten te kunnen verwerken vond hij verwerkers die nog kunnen drogen, malen, mouten, bakken, brouwen. In feite herstelde hij de lokale keten, die in de visie van minister Carola Schouten van Landbouw juist weer zo modern is.
Op zijn akkers geen monocultuur, maar een verrassende biodiversiteit'Natuurboeren'
"Ik heb hier een vorm van natuurboeren ontwikkeld. En ik heb echt gehoopt dat de provincie voortschrijdend inzicht zou hebben. We kunnen hier nog iets van waarde vandaan halen, dat voor dezelfde natuur ook van hoge waarde is," zei Van Silfhout onlangs op Omroep Gelderland. Daarmee bedoelt hij dat hij op zijn akkers zeldzame akkerkruiden ziet opschieten. Dat hij na het maaien Veluwse heideschapen de stoppels laat kaal grazen. Zo hoeft hij niet de grond om te werken, maar krijgen de zaden van de kruiden de ruimte én bemesten de schapen de grond.
Op zijn akkers geen monocultuur, maar een verrassende biodiversiteit. En dat in heel korte tijd. 'Ruig grasland' lijkt zoiets bij lange na niet te lukken. Op een steenworp van zijn tijdelijke akkers in Bennekom is zo'n nieuw en lekker natuurlijk 'ruig' stuk grond te zien. Het is een dor veld geworden waar het door boeren gehate Jacobskruiskruid alles overwoekerd heeft.
Nee tegen 'beleidsnatuur'
De provincie heeft beleidsmatige verplichting en moet daarom nieuwe natuur creëren. Zonder boeren, want dat is nu eenmaal wat we onder natuur verstaan. Maar als je de biodiversiteit nou eens bewijsbaar kunt opkrikken met ouderwetse manieren van boeren die bovendien een heel moderne markt hebben?
Op grond van bewijs en in een poging om zijn tijdelijke akkers tot 'beleidsnatuur' zouden verworden, zette Van Silfhout zijn uitgebreide netwerk in. Hij sprak met tal van groene coryfeeën. Van Laura Bromet (GroenLinks, Tweede Kamer), Carla Dik-Faber (voormalig Tweede Kamerlid, ChristenUnie) tot Herman Wijffels (oud-Rabotopman, nu wereldverbeteraar) en van oud-minister Cees Veerman tot natuurbeschermer en voorzitter van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap Jaap Dirkmaat (die deze week nog een brief schreef). Hij ontving hen en anderen op werkbezoek en deed zijn verhaal tegen verschillende journalisten. Met succes.
Hij kreeg zijn vorm van natuurboeren landelijk op de politieke agenda. Tijdens een debat met Tweede Kamerleden over mestbeleid op woensdag 15 september ging minister Carola Schouten overstag (al moest ze even zoeken naar de juiste naam van... euhh... Graangeluk; zie de video's hieronder). Schouten is bereid om met de provincie in gesprek te gaan over de natuurlijkheid van Graangeluk. Dat mag en kan een minister, maakten Jaco Geurts (CDA) en Pieter Grinwis (CU) duidelijk, want de minister is stelselverantwoordelijk. Bij kringlooplandbouw past in ons nagenoeg volledig door mensenhanden gecreëerde natuur- en cultuurland geen keihard tegenover elkaar zetten van natuur en landbouw. Gelderland vergist zich dan ook, zeggen de Haagse politici met zoveel woorden en daar is wat voor te zeggen, vindt de minister.
Mogelijk wordt hier geschiedenis geschreven en verzacht zich de lijn tussen natuur en cultuur door de focus te verleggen naar bewijsbare resultaten op het gebied van biodiversiteit. Die is te creëren door oude manieren van boeren, denkt Van Silfhout.
Van Silfhout mag dan mogelijk zijn akkers in Bennekom moeten opgeven, zijn manier van werken is erkend als pilot natuurinclusief boeren, c.q. landbouwinclusieve natuur waar ook Gelderland niet omheen kan.
In een serie artikelen besteedt Foodlog aandacht aan de verschillende aspecten van het voedselsysteem dat Van Silfhout voorstaat langs de Veluwezoom. Komende afleveringen zullen dieper ingaan op de schapenkringloop, die de Veluwse heide kan beschermen tegen de effecten van stikstofdepositie en tegelijk de biodiversiteit en bodem van de akkers verrijkt, het 5000 jaar oude cultuurlandschap, de verwerking en het verwaarden van oude granen en, natuurlijk, die vermaledijde beleidsnatuur.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
"Is het beleid of is er over nagedacht?"
Marcel heeft met dit verhaal iets pijnlijks en tegelijk hoopvols te pakken: hij duwt zowel boer als natuurbeweging met hun neus op een nieuw verhaal voor het cultuurnatuurland Nederland, een soort Toscane dat op de Veluwe bestond voor de aanplant van wat we nu als natuur zien. En die sterft inmiddels van vervolgens voor Prins Hendrik aangevoerde wilde zwijnen; iedere avond ga ik wandelen in een bos aan de zuidelijke Veluwe en zeldzaam zijn de wandelingen dat ik er geen zie (voor alle duidelijkheid: ik geniet daarvan!).
Dirkmaat heeft met zijn brief dan ook beslist een punt. Het brengt opeens heel veel discussies die we al jaren voeren op een geheel andere manier bij elkaar.
In het oude filosofentaaltje van de jaren '80 van de vorige eeuw zou je dit een vorm van 'deconstructie van het discours' kunnen noemen. Het is doelmatig om weer even onbevangen te kunnen denken in het dode punt tussen natuur en cultuur waarin de boeren vs. natuurdiscussie in Nederland is beland (= de stikstofcrisis). Er is een nieuw begin nodig.
En nog iets anders: Marcel kletst niet alleen over nieuw ouderwets boeren, maar is het gaan doen en laat zien dat hij er ook meteen commercieel iets van kan maken. Hoe groot het kan worden, blijft voorlopig een vraag maar zijn inspanningen en getoonde resultaten verdienen dispensatie van de beleidsmatige plicht om een woesternij met Sint Jacobskruiskruid te maken.
Van 10 ha met oude graanrassen een oogst van 30 ton. Dat is 3 ton graan per ha. Gangbaar haalt 10 ton graan per ha. Krijgen we bij landbouw op de wijze van Van Silfhout nog wel genoeg te eten?
Piet, uit de natuur komt straks 0 ton. Snap je nou echt niet wat dit betekent?
#3 Dat is dan al 3 ton meer als van Aflaatgrond + meer natuur + een voorbeeld dat boer en natuur niet perse tegenovergesteld zijn.
Het is geen vervanging van de totale landbouw maar kan leuk meedraaien in de mix ten koste van sloopnatuur.