5 min
Enkele weken geleden bracht antipesticiden-NGO PAN Nederland Nederlandse aardbeien negatief in het nieuws. Ze zouden stijf van de pesticiden staan. Op Foodlog reageerde aardbeienteler en teeladviseur Jan Robben gepikeerd. Het seizoen is nog volop gaande en het nieuws is nog niet weggeëbt. PAN NL liet afgelopen week opnieuw van zich horen via het Dagblad van het Noorden. 90% van de lezers van de krant reageert kennelijk geschrokken op het nieuws dat aardbeien stijf zouden staan van de pesticiden. Niets van aan, zegt Jolanda Wijsmuller van Bayer Nederland die onder meer de biologische gewasbeschermingsmiddelen van het chemiebedrijf onder haar hoede heeft. Jaap Graveland (niet de van Foodlog bekende Jaap Graveland!)* gelooft haar niet. Hoogste tijd om het eens uit te praten. Wie heeft gelijk of is het een kwestie van perspectief? Stelling: een Hollandse aardbei is duurzaam bespoten.
Pesticide Action Network Nederland (PAN NL) wekt op basis van een bestrijdingsmiddelenresidutest de indruk dat Nederlandse aardbeien onveilig zijn. Dit is onterecht. PAN NL legt de resultaten van haar test verkeerd uit. De test laat zien dat de Nederlandse aardbei ruimschoots voldoet aan de wettelijke normen voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Het rapport doet geen recht aan de overvloed aan prachtige gezonde, smaakvolle, betaalbare, houdbare en daarmee duurzame aardbeien waarmee de Nederlandse telers ons voorzien. De middelen die PAN aantrof zijn middelen die aardbeien beschermen tegen bederf in het veld, de winkel of thuis bij de consument. Het weggooien van aardbeien omdat deze vroegtijdig bederven is niet duurzaam. Het zou goed zijn als PAN NL voortaan de resultaten van haar onderzoek laat checken door deskundigen. Dit voorkomt onnodige misverstanden.
Welke fouten maakt PAN NL?
1. Residuen van middelen worden bij elkaar opgeteld. PAN NL telt residuen van diverse actieve stoffen bij elkaar op en berekent gemiddelden van alle stoffen bij elkaar. Dit kan toxicologisch niet. Verschillen tussen gewasbeschermingsmiddelen zijn vaak groot. De werking kun je dan niet vergelijken, laat staan bij elkaar optellen en er een toxicologische analyse op loslaten.
Een afbraakproduct is geen middel. Een afbraakstof van een toegelaten fungicide wordt in het rapport aangeduid als een verboden middel. Dit is een onjuiste weergave. Deze stof ontstaat door afbraak van een toegelaten stof die wordt gespoten. Meestal vallen de afbraakstoffen in de residudefinitie van de actieve stof. Voor de afbraakstof genoemd in het rapport is echter door EFSA (de Europese toelatingsautoriteit) een aparte Maximale Residu Limiet vastgesteld. Voor zowel de actieve stof als het afbraakproduct is een risicobeoordeling uitgevoerd. Het is dus geen verboden middel.
3. Aantal gevonden stoffen is laag. In alle 15 monsters zaten slechts 2 to 4 actieve stoffen. Dit is een enorm goed resultaat in een kwetsbare aardbeienteelt, waar in een jaar als dit de schimmels op de loer liggen om de oogst aan te tasten. Dus gefelicteerd aardbeientelers. Geweldig gedaan!
4. Mengsels van stoffen. Combinatietoxicologie vooral in relatie tot kleine kinderen, zwangere vrouwen en babies is een populair onderwerp om angst in te boezemen. Omdat er verschillende stoffen op groenten en fruit aanwezig kunnen zijn, zou het in theorie niet uit te sluiten zijn dat verschillende stoffen stapeleffecten hebben. Een aantal jaren terug heeft de Europese voedsel- en warenautoriteit (EFSA) daarom gekeken naar de eventuele risico’s van gecombineerde blootstelling om na te gaan of er stapeleffecten zijn. Een eventueel effect van de cumulatie valt volgens de laatste berekeningen van EFSA binnen de bestaande veiligheidsmarges. In samenwerking met het RIVM publiceerde EFSA studies over de risico’s voor consumenten van eventuele stapeleffecten van gewasbeschermingsmiddelen, zgn. cumulatieve blootstelling. Gekeken werd naar de effecten op het zenuwstelsel en op de schildklier. De conclusie was dat drempelwaarden voor stapeleffecten niet worden overschreden.
5. De dosis maakt het gif. In het rapport wordt ingegaan op eigenschappen van stoffen. Deze zijn van belang voor de risicoanalyse. Als je weet welke effecten een stof kan hebben, dan kun je vervolgens bepalen bij welke concentratie deze effecten niet optreden. De dosis maakt het gif. Een stof krijgt vervolgens een toelating voor een dosis die niet schadelijk is. Dat een stof eigenschappen heeft die kunnen leiden tot ongewenste effecten is op zich niet ernstig. Velen van ons consumeren regelmatig een glaasje wijn of bier waarvan bekend is dat alcohol kankerwekkende eigenschappen heeft. De dosering maakt of we een risico lopen. Het beschrijven van allerlei eigenschappen is in dit geval niet relevant omdat de gevonden concentraties ver beneden het niveau liggen waarbij schadelijke effecten kunnen optreden.
Het rapport van PAN NL wekt de indruk dat er iets mis is met Nederlandse aardbeien. Dit is te betreuren. De analyses tonen aan dat de aardbeientelers de laatste jaren enorme prestaties hebben geleverd om het aantal residuen en residuniveaus te reduceren. Alle partijen voldoen met vlag en wimpel aan alle wettelijke en bovenwettelijke eisen die voor aardbeien zijn gesteld. Kortom aardbeitelend Nederland, gefeliciteerd. Geweldige job hebben jullie uitgevoerd. Dat zou de terechte conclusie zijn voor dit rapport.
Jaap Graveland* reageerde op Akkerwijzer als volgt op de tekst van Jolanda Wijsmuller:
Hoe mooi zou het zijn als juist de organisatie die achter deze middelen zit zou komen met een boodschap van nieuwe ontwikkelingen van producten en/of oplossingen die niet meer giftig zijn. Eenzijdige oplossingen van middelen die insecten doden en dan denken dat je nog bijdraagt aan de oplossingen die nodig zijn in deze tijd; is gewoon met oogkleppen oplopen en de kop hardnekkig in het zand blijven steken met alle gevolgen van dien. Vroeger konden we nog met het wassen van de auto de koplampen vol met insecten vinden. Dat is nu niet meer, ik heb daarom geen onderzoek nodig om tot een realistische conclusie te komen dat het echt niet klopt hoe de boer en Bayer het vak nog steeds denkt uit te oefenen. Te triest voor woorden om dan zo te reageren op een artikel wat juist dit onderwerp aan de kaak stelt: "hoe kun je zo met de natuur werken zoals we het nu inmiddels generaties gewend zijn?"En telkens maar met flauwe excuses en weerleggingen komen die alleen maar verlammen en niet wezenlijk de problemen die er gewoon echt zijn op lossen. En hoe kun je zo de kracht onderschatten die ook Bayer zou kunnen hebben om tot andere oplossingen te komen die met de natuur veel meer samen werken ten bate van de aardbei, de mens en de insecten! Pak die verantwoordelijkheid gewoon op Bayer! Wordt die partij die bereid is eerlijk te zijn over wat het creëert en wat het wil veranderen. Verdien het geld met een mooie gezonde uitdaging! In plaats van vasthouden aan dat alles wat zo goed verdient terwijl we allemaal weten dat het niet meer goed is!
* Aanvankelijk dacht de redactie dat 'Jaap Graveland' dezelfde persoon is als de van Foodlog bekende ecoloog en adviseur waterkwaliteit Jaap Graveland. Dat is echter geheel onjuist zoals hij ook zelf opmerkt in #23. We bieden onze excuses aan 'onze' Jaap voor deze fout. We hadden eerst moeten vragen of hij dezelfde Jaap is.
Welke fouten maakt PAN NL?
1. Residuen van middelen worden bij elkaar opgeteld. PAN NL telt residuen van diverse actieve stoffen bij elkaar op en berekent gemiddelden van alle stoffen bij elkaar. Dit kan toxicologisch niet. Verschillen tussen gewasbeschermingsmiddelen zijn vaak groot. De werking kun je dan niet vergelijken, laat staan bij elkaar optellen en er een toxicologische analyse op loslaten.
Een afbraakproduct is geen middel. Een afbraakstof van een toegelaten fungicide wordt in het rapport aangeduid als een verboden middel. Dit is een onjuiste weergave. Deze stof ontstaat door afbraak van een toegelaten stof die wordt gespoten. Meestal vallen de afbraakstoffen in de residudefinitie van de actieve stof. Voor de afbraakstof genoemd in het rapport is echter door EFSA (de Europese toelatingsautoriteit) een aparte Maximale Residu Limiet vastgesteld. Voor zowel de actieve stof als het afbraakproduct is een risicobeoordeling uitgevoerd. Het is dus geen verboden middel.
Alle partijen voldoen met vlag en wimpel aan alle wettelijke en bovenwettelijke eisen die voor aardbeien zijn gesteld. Kortom aardbeitelend Nederland, gefeliciteerd. Geweldige job hebben jullie uitgevoerd2. Gevonden concentraties zijn bijzonder laag: ver onder de wettelijke Maximale Residu Limiet. De hoogste concentraties van stoffen worden weergegeven en voorzien van alarmerend commentaar. Dit is niet terecht. Het resultaat is het tegenovergestelde. De aardbeientelers hebben zeer zorgvuldig en afgebakend gespoten met de gebruikte middelen. Van alle 15 monsters is er 1 monster waar een stof 40% van de Maximale Residu Limiet bereikt. Alle overige gevonden stoffen zitten lager dan 25% en meestal is er slechts sprake van een residugehalte welke tussen de 1% en 10% van de MRL zit. De Maximale Residue Limiet is overigens geen toxicologische norm maar is een handelsnorm gebaseerd op gebruik volgens het etiket. Op het etiket is de gehele toelating gebaseerd waarbij veiligheid voor mens en milieu centraal staan.
3. Aantal gevonden stoffen is laag. In alle 15 monsters zaten slechts 2 to 4 actieve stoffen. Dit is een enorm goed resultaat in een kwetsbare aardbeienteelt, waar in een jaar als dit de schimmels op de loer liggen om de oogst aan te tasten. Dus gefelicteerd aardbeientelers. Geweldig gedaan!
4. Mengsels van stoffen. Combinatietoxicologie vooral in relatie tot kleine kinderen, zwangere vrouwen en babies is een populair onderwerp om angst in te boezemen. Omdat er verschillende stoffen op groenten en fruit aanwezig kunnen zijn, zou het in theorie niet uit te sluiten zijn dat verschillende stoffen stapeleffecten hebben. Een aantal jaren terug heeft de Europese voedsel- en warenautoriteit (EFSA) daarom gekeken naar de eventuele risico’s van gecombineerde blootstelling om na te gaan of er stapeleffecten zijn. Een eventueel effect van de cumulatie valt volgens de laatste berekeningen van EFSA binnen de bestaande veiligheidsmarges. In samenwerking met het RIVM publiceerde EFSA studies over de risico’s voor consumenten van eventuele stapeleffecten van gewasbeschermingsmiddelen, zgn. cumulatieve blootstelling. Gekeken werd naar de effecten op het zenuwstelsel en op de schildklier. De conclusie was dat drempelwaarden voor stapeleffecten niet worden overschreden.
5. De dosis maakt het gif. In het rapport wordt ingegaan op eigenschappen van stoffen. Deze zijn van belang voor de risicoanalyse. Als je weet welke effecten een stof kan hebben, dan kun je vervolgens bepalen bij welke concentratie deze effecten niet optreden. De dosis maakt het gif. Een stof krijgt vervolgens een toelating voor een dosis die niet schadelijk is. Dat een stof eigenschappen heeft die kunnen leiden tot ongewenste effecten is op zich niet ernstig. Velen van ons consumeren regelmatig een glaasje wijn of bier waarvan bekend is dat alcohol kankerwekkende eigenschappen heeft. De dosering maakt of we een risico lopen. Het beschrijven van allerlei eigenschappen is in dit geval niet relevant omdat de gevonden concentraties ver beneden het niveau liggen waarbij schadelijke effecten kunnen optreden.
Het rapport van PAN NL wekt de indruk dat er iets mis is met Nederlandse aardbeien. Dit is te betreuren. De analyses tonen aan dat de aardbeientelers de laatste jaren enorme prestaties hebben geleverd om het aantal residuen en residuniveaus te reduceren. Alle partijen voldoen met vlag en wimpel aan alle wettelijke en bovenwettelijke eisen die voor aardbeien zijn gesteld. Kortom aardbeitelend Nederland, gefeliciteerd. Geweldige job hebben jullie uitgevoerd. Dat zou de terechte conclusie zijn voor dit rapport.
Jaap Graveland* reageerde op Akkerwijzer als volgt op de tekst van Jolanda Wijsmuller:
Hoe mooi zou het zijn als juist de organisatie die achter deze middelen zit zou komen met een boodschap van nieuwe ontwikkelingen van producten en/of oplossingen die niet meer giftig zijn. Eenzijdige oplossingen van middelen die insecten doden en dan denken dat je nog bijdraagt aan de oplossingen die nodig zijn in deze tijd; is gewoon met oogkleppen oplopen en de kop hardnekkig in het zand blijven steken met alle gevolgen van dien. Vroeger konden we nog met het wassen van de auto de koplampen vol met insecten vinden. Dat is nu niet meer, ik heb daarom geen onderzoek nodig om tot een realistische conclusie te komen dat het echt niet klopt hoe de boer en Bayer het vak nog steeds denkt uit te oefenen. Te triest voor woorden om dan zo te reageren op een artikel wat juist dit onderwerp aan de kaak stelt: "hoe kun je zo met de natuur werken zoals we het nu inmiddels generaties gewend zijn?"En telkens maar met flauwe excuses en weerleggingen komen die alleen maar verlammen en niet wezenlijk de problemen die er gewoon echt zijn op lossen. En hoe kun je zo de kracht onderschatten die ook Bayer zou kunnen hebben om tot andere oplossingen te komen die met de natuur veel meer samen werken ten bate van de aardbei, de mens en de insecten! Pak die verantwoordelijkheid gewoon op Bayer! Wordt die partij die bereid is eerlijk te zijn over wat het creëert en wat het wil veranderen. Verdien het geld met een mooie gezonde uitdaging! In plaats van vasthouden aan dat alles wat zo goed verdient terwijl we allemaal weten dat het niet meer goed is!
* Aanvankelijk dacht de redactie dat 'Jaap Graveland' dezelfde persoon is als de van Foodlog bekende ecoloog en adviseur waterkwaliteit Jaap Graveland. Dat is echter geheel onjuist zoals hij ook zelf opmerkt in #23. We bieden onze excuses aan 'onze' Jaap voor deze fout. We hadden eerst moeten vragen of hij dezelfde Jaap is.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Sorry Dick, nog even een digresje.
Frank Eric, oude schapenboeren, dood of met pensioen. Er is gras en kruiden genoeg maar de weersomstandigheden zijn hier lokaal mogelijk een deel van het probleem. Niet zozeer de hitte (elk jaar wel een periode met 40+, zelfs 49 gemeten) of de droogte (10 jaar terug 21 maanden zonder een druppel regen), maar nattigheid. Een paar jaar terug 2 winters gehad met maandenlang weinig regen maar voortdurend zeiknat -dat had een merkbaar effect op de insecten. Droog en heet in mei, en alle waardplanten zijn verdroogt voordat er gerupst wordt. Complex en extreem weer. Dit jaar de koudste winter in minstens 20 jaar, nachtenlang -10 (al mijn Ficussoorten doodgevroren).
En dan de explosie van minuscule parasitaire vliegjes. Ik had altijd "last" van solitaire bijen die de gaatjes in IKEA stellingkasten gebruikten en met honderden tegelijk uitvlogen. In 1 keer geen bijen meer maar de ramen grijs van duizenden vliegjes. Wat die buiten uitspoken weet ik niet, ze zijn te klein om te volgen. Als er volgend jaar nog wat zijn zal ik ze vangen en laten determineren..
Blijkt een mystiek gebeuren.
#63 Nico, nog even 'off the grid': het is wel erg rustig daar. Jij denkt aan de af/aanwezigheid van de schapen? Waarom zijn die er dan niet meer (te slecht te vreten?) Heb je het de portugezen gevraagd wat er aan de hand kan zijn? Als het iets is van de laatste jaren, heb ik het idee dat het de hitte is, zo was het kortgeleden ook weer hardstikke warm, met zelfs een record in Montoro, Spanje. Dat kan ervoor zorgen dat het ecosysteem omkantelt, en dat er niks te eten is. Een limiet bereikt. In de Alentejo kan het beroerd heet zijn, een afzwaaier kwam deze keer zelfs in Faro terecht met 40°C (resultaat: bosbrand bij Tavira).
#65 Dick, "de uitgestrekte eenzijdigheid van teelten (zonder noemenswaardige bloei) is geen biotoop voor insecten." Nou ja, zoiets is juist luilekkerland voor plaaginsecten en ziektes, die je dan ook moet bestrijden, door bijvoorbeeld producten van Bayer, of met resistenties te lijf moet gaan. Het is trouwens raar, met die uitgestrekte teelten, want insecten gaan ook achteruit waar die teelten niet zijn, zoals natuurgebieden: zou hun leven daar dan ook zinloos zijn?
Dead acre, mijn gids met akkeronkruiden wordt een museumstuk. Bayer heeft ongetwijfeld ook zo'n boekje maar gebruikt het ergens anders voor . . . .
Jolanda Wijsmuller, #62, twijfel je?
Ik hoor uit de cirkel van ingewijden heel veel geluiden die het publiek niet bereiken. Onder meer deze (het belangrijkste): de uitgestrekte eenzijdigheid van teelten (zonder noemenswaardige bloei) is geen biotoop voor insecten. Ze gaan dus niet dood. We maken hun leven zinloos. Ze kunnen niet meer bestaan.
Wat vermoed je als oorzaken Nico?