Hoe groot de schade aan de akkerbouw- en fruitteeltbedrijven in Limburg is, valt nog niet te overzien. De eerste 200 boeren hebben hun schade gemeld bij LLTB, de Limburgse boerenkoepel, schrijft Trouw. De teller staat om te beginnen op €100 miljoen. In de zwaar getroffen stad Valkenburg liep de eerste schadeschatting woensdag op tot €400 miljoen.
Afwachten
Wat het uiteindelijk gaat worden, is nog afwachten. Het land is nog te nat om de wortels van de gewassen met schoffelapparatuur lucht te geven, om over mogelijke verontreinigingen nog maar niet te spreken, zeggen Niek en Rob de Boer aan de rand van hun verzopen akkers.
Daarbij komt onzekerheid over wat er uiteindelijk vergoed gaat worden. Voor de zogeheten brede weersverzekering geldt een neerslagcriterium. Overstroming is geen neerslag. En hoewel premier Mark Rutte het gebied officieel tot rampgebied heeft verklaard, waardoor de wet tegemoetkoming schade bij rampen (WTS) in werking treedt, kunnen boeren nog niet opgelucht ademhalen. De schade kan alleen op het Rijk verhaald worden, als de verzekeraar die niet vergoed. Maar juist uiterwaarden komen niet in aanmerking voor een reguliere verzekering, vanwege de hoge risico’s die deze gronden met zich meebrengen.
'Dubbelzure kersen'
In de in zuid-Limburg geconcentreerde fruitteelt viel wel meer dan genoeg neerslag om aan het criterium te voldoen. Met als gevolg dat vruchten als kersen opzwollen en openbarstten. Hoe zonde is het om 60.000 kilo 'verzopen' morellen (zure kersen) verloren te laten gaan? Met die noodkreet richtte Susanne Görtz van de Fruitboerderij in Baarlo zich tot ZLTO. Samen met maaltijdboxenbedrijf Boerschappen werkten ze een oplossing uit. Boerschappen laat 40.000 kilo morellen persen tot 100% puur kersensap. De teler krijgt een eerlijke prijs, en Boerschappen verzorgt de afzet.
Afwachten
Wat het uiteindelijk gaat worden, is nog afwachten. Het land is nog te nat om de wortels van de gewassen met schoffelapparatuur lucht te geven, om over mogelijke verontreinigingen nog maar niet te spreken, zeggen Niek en Rob de Boer aan de rand van hun verzopen akkers.
Daarbij komt onzekerheid over wat er uiteindelijk vergoed gaat worden. Voor de zogeheten brede weersverzekering geldt een neerslagcriterium. Overstroming is geen neerslag. En hoewel premier Mark Rutte het gebied officieel tot rampgebied heeft verklaard, waardoor de wet tegemoetkoming schade bij rampen (WTS) in werking treedt, kunnen boeren nog niet opgelucht ademhalen. De schade kan alleen op het Rijk verhaald worden, als de verzekeraar die niet vergoed. Maar juist uiterwaarden komen niet in aanmerking voor een reguliere verzekering, vanwege de hoge risico’s die deze gronden met zich meebrengen.
'Dubbelzure kersen'
In de in zuid-Limburg geconcentreerde fruitteelt viel wel meer dan genoeg neerslag om aan het criterium te voldoen. Met als gevolg dat vruchten als kersen opzwollen en openbarstten. Hoe zonde is het om 60.000 kilo 'verzopen' morellen (zure kersen) verloren te laten gaan? Met die noodkreet richtte Susanne Görtz van de Fruitboerderij in Baarlo zich tot ZLTO. Samen met maaltijdboxenbedrijf Boerschappen werkten ze een oplossing uit. Boerschappen laat 40.000 kilo morellen persen tot 100% puur kersensap. De teler krijgt een eerlijke prijs, en Boerschappen verzorgt de afzet.
Kwam op klimaatverandering een onderzoek tegen, dat stelt dat dit soort stationaire systemen, waarbij veel regen op één plek valt, in de toekomst toe gaat nemen. Mogelijk iets met straalstroom die zwakker wordt, omdat de Noordpool verder afsmelt. Dit tesamen met dat de lucht meer waterdamp gaat bevatten als hij warmer wordt, maar ook dat extreme buien nog een extra toename laten zien.
Het systeem boven Duitsland had te maken met vochtige middellandse zeelucht, die in een sterke zuidstroom noordwaards trok, waarbij in het noorden koele lucht eronder schoof.
Ik heb zoiets dergelijks meegemaakt hier in ZW-Frankrijk, ergens in 2000, waarbij er lokaal meer dan 200mm viel, en er een nacht lang continu zware onweders werden aangevoerd in een stationaire lijn zuid---> noord, in vochtige middellandse zeelucht. Te vergelijken met een zgn 'cevenolse' periode, maar dan veel grootschaliger.
De volgende dag ontstonden er allerlei bronnen, en ging er een beek door de wei, vlak langs ons huis, met enkele cm het water onder de drempel. Het betreft een oud huis, net zo gebouwd dat het uit het stroomdal ligt. We hadden dat jaar twee van die overstrominge,, 'exceptionel, jamais vu'; sindsdien ligt het 'stroomdal' droog.
Een ander voorgeval, waarvan ik getuige was, was een periode van intensieve regen in Wallis, Zwitserland: 'feuchte Mittelmeerluft' die tegen de Alpen op trok. Lokaal 300mm, een berghelling kwam naar beneden en bedolf het treinstation in Brig onder een dikke laag modder. Een stapel autowrakken gezien zo hoog als twee verdiepingen. Er waren geen doden, iedereen was 'savonds al thuis.
Volgens bovenstaand onderzoek kan bijna iedereen in Europa de sjaak worden.
Het zal mij niet verbazen als er ook nieuwe weerssystemen gaan ontstaan, naast al bekende die intensiferen. Ik heb de laatste tijd regelmatig 'eens in de 1000 jaar' ed gezien, of 'zonder klimaatverandering onmogelijk'.
Ik heb me er over verbaasd dat men in landbouwkringen veronderstelt dat schade die in uiterwaarden ontstaan is aan akkerbouwgewassen door onze samenleving vergoed gaat worden. Het is immers al eeuwenlang bekend dat uiterwaarden ook in het groeiseizoen overstromen, pakweg één keer in de twee a drie decennia. Bovendien is een akkerbodem buitengewoon gevoelig voor erosie, als die in de winter onder stromend water ligt.
Nog niet zo gek lang geleden was er, vanwege die laatste reden, discussie over de wenselijkheid van een verbod van akkerbouw in de uiterwaarden. De traditionele gebruikers van de grond, veehouders, gingen toen grasland scheuren voor de teelt van mais, perfect passend in het grasrantsoen, en bij incidenteel verlies van enkele hectares voor een veebedrijf geen onoverkomelijke ramp. Die veehouders kennen het risico van overstroming tijdens het groeiseizoen donders goed. Voor hen is het al jaren een ingecalculeerd risico en ik vermoed dat ook zij zich stilletjes verbazen over de roep om compensatie.
In de uiterwaarden hoort m.i. enkel grasland, haar natuurlijke vegetatie die goed bestand is tegen overstroming en de grond voor wegspoelen behoedt. Wie iets anders teelt, wat maatschappelijk ongewenst is, neemt bewust uit financiële overwegingen een stevig risico.
Frans, ik ben heel benieuwd hoe Edwin Michiels (akkerbouwer in Limburg), Piet Hermus (akkerbouwer in West-Brabant), Piet Hoogland (voormalig akkerbouwer in Friesland), Annechien ten Have-Mellema (akkerbouwer en varkensboer in Groningen), Jopie Duijnhouwer (vollegrondstuinder in Oost-Nederland) en econoom en akkerbouwer Krijn Poppe jouw opinie zien.
Zouden jullie je mening willen laten horen?
#3 Ik kan er niet over oordelen Dick Veerman. Als het gaat over uiterwaarden dan ben ik het er mee eens dat je dan kunt verwachten dat je grond overstroomt. Maar hier hebben we wel te maken met uitzonderlijke omstandigheden. Volgens mij gaat het ook om NIET-uiterwaarden waar ook schade is. Nu moet je eerst zien hoe het gewas zich herstelt en wat de uiteindelijke schade zal zijn. Mogelijk kan dan de WTS wel van toepassing zijn. Altijd blijft er overigens een behoorlijke schadedrempel.
Annechien #4. Ik doel enkel op de uiterwaarden, dus de percelen tussen de rivier en de buitenste dijk. Ik heb daar tijdens het groeiseizoen wel eens eerder (mais)akkers zien overstromen. Schade door overstroming elders, door enorme regenval waarop het afvoersysteem niet is berekend, hoort m.i. gedekt te worden door de brede weersverzekering. Zolang dat niet kan lijkt me een uitkering uit het rampenfonds wenselijk.