Vernieuwend akkoord over basis voor EU-landbouwsubsidies, maar niemand is blij

De landbouwministers van de lidstaten moeten nog instemmen met het akkoord en kunnen nog wijzigingen aanbrengen. Over het budget en de voorwaarden waaronder landbouwsubsidies worden verstrekt is drie jaar onderhandeld.

Er was veel verzet tegen grote hervormingen. De Europese Commissie zette in op vergroening als nieuwe basis voor steun ter vervanging van het huidige principe: het eigendom hectares. Iets meer dan 33% van de jaarlijkse EU-begroting is gereserveerd voor de agrarische sector. Voor de nieuwe GLB-periode die loopt 2021-2027 gaat het om €350 miljard. In de voorgaande periode beliep het landbouwbudget 38% van de begroting. In 2018 werd aangekondigd dat het naar 30% zou moeten.

EU-landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski noemt de gemaakte afspraken "een van de meest ambitieuze hervormingen in de geschiedenis van het Europese landbouwbeleid". Een kwart van de subsidies gaan naar vergroening van de landbouw in plaats van naar steun voor boeren. Het Parlement had aanvankelijk ingezet op 30%, de lidstaten wilden 20%.

Zogeheten 'ecoregelingen' voor milieu- en diervriendelijk boeren worden de basis van het nieuwe beleid. Tegelijkertijd moeten boeren meer land braak laten liggen om natuur meer kans te geven, maar minder dan de 10% die oorspronkelijk werd gevonden gevraagd. Voor Nederlandse boeren is dat een belangrijke winst omdat de waarde van hun grond hoger ligt dan in andere EU-lidstaten zodat braakligging voor hen duurder uitpakt. Om de toekomst van de voedselvoorziening zeker te stellen, worden jonge boeren gefaciliteerd om de bedrijven van hun ouders te kunnen overnemen.

In het bereikte akkoord is de braakligging beperkt tot 7 procent, waarvan 3 procent met bijvoorbeeld sloten en bomen. De resterende 4 procent mag met zogeheten vanggewassen, eiwittteelten en eco-regelingen worden ingevuld. Alle wetlands en veengebieden zullen worden beschermd. De eisen gelden niet voor bedrijven met 75% grasland en minder dan 10 hectare akkerbouw. Wie niet voldoet aan de eisen krijgt geen andere steun en kan geen aanspraak maken op andere eco-regelingen en onderdelen voor agrarisch natuurbeheer.

De Europese Commissie presenteert het plan als vernieuwend en schrijft dat het nieuwe GLB de overgang naar een duurzamere landbouw zal ondersteunen met meer ambitie op het gebied van klimaat, milieu en dierenwelzijn. De milieu- en klimaatwetgeving van de EU zal volledig in het nieuwe GLB worden geïntegreerd.

De lidstaten zullen verplicht zijn ecosystemen aan te bieden. Dit nieuwe vrijwillige instrument zal landbouwers belonen voor de toepassing van klimaat- en milieuvriendelijke praktijken (biologische landbouw, agro-ecologie, milieuvriendelijke bestrijding van plagen, enz). De lidstaten moeten ten minste 25% van hun budget voor inkomenssteun aan ecosystemen toewijzen. In totaal gaat het om €48 miljard van het budget voor rechtstreekse betalingen.

Ten minste 35% van de middelen voor plattelandsontwikkeling gaat naar praktijken die het milieu, klimaat en dierenwelzijn moeten bevorderen.

Niettemin uitten de Wageningse beleidswatcher Jeroen Candel en Eurocommissaris Frans Timmermans ieder op hun eigen manier hun reserves bij het ontwerp voor een landbouwsubsidie-akkoord van de EU. Timmermans werd recent door de Duitse landbouwminister Julia Klöckner voor een groene activist versleten in een harde persoonlijke aanval. De Europese Rekenkamer rekende af met het eerdere landbouwbeleid door te concluderen dat gelden voor vergroening geen doel treffen en daarom mogen worden gezien als weggegooid en zelfs contraproductief besteed geld.

There's a deal!

(and it's bad..) https://t.co/VhbWaBhjrt

— Jeroen Candel (@JeroenCandel) June 25, 2021

Today's agreement starts a real shift towards a greener & fairer CAP: we’ll dedicate more farmland to biodiversity, reward farmers who go the extra mile for climate & nature, and more funds will flow to small farms. It’s not perfect, but still a big step in the right direction.

— Frans Timmermans (@TimmermansEU) June 25, 2021