3 min
Achter voedselkeuzelogo's zoals Nutri-Score zit een algoritme, een verzameling criteria waarmee de voedingsmiddelen gecategoriseerd worden op basis van hun samenstelling, dus bijvoorbeeld hoeveel zout verzadigd vet en suiker ze bevatten.
Zo’n algoritme kan op verschillende manieren worden gevalideerd: door te kijken in welke mate het onderscheid kan maken tussen gezondere en minder gezonde producten, door te toetsen of het aansluit bij de voedingsrichtlijnen en door te berekenen in welke mate het gezondheidseffecten kan hebben.
Bewijs consumenten
In mijn vorige tekst stond ik al even stil bij onderzoek onder consumenten. Er zijn heel veel onderzoeken gedaan met vragenlijsten waarin consumenten worden gevraagd of ze de diverse voedselkeuzelogo’s waarderen, of ze die begrijpen, of de logo’s hen helpen gezondere keuzes te maken en of ze van plan zijn de logo’s te gaan gebruiken. Meestal worden verschillende logo’s met elkaar vergeleken. Het meest onderzocht zijn Stoplichten, Nutri-Score en de Australische/Nieuw-Zeelandse Health Star Rating (zie afbeelding). Welk logo het beste scoort, heeft vaak te maken met hoe bekend consumenten ermee zijn. Een positief resultaat uit zo’n onderzoek is echter nog geen garantie dat ze zo’n logo ook echt zullen gebruiken om gezondere boodschappen te doen. Onderzoek om deze vraag te beantwoorden, is veel lastiger uit te voeren. Daarom is het ook veel minder gedaan.
Bewijs gezondere boodschappen in het winkelwagentje
In februari dit jaar (2021) publiceerden onderzoekers een overzicht waarin ze resultaten van 15 van dit soort onderzoeken naast elkaar zetten. Diverse voedselkeuzelogos werden hierin meegenomen: Stoplichten, Health Star Rating, Dagelijkse Referentie Inname, Waarschuwingslogo’s (zie afbeelding). Nutri-Score zat hier niet bij. Uiteindelijk concludeerden de onderzoekers dat het niet te zeggen is of de diverse voedselkeuzelogo’s effect hebben op hoe gezond de boodschappen die consumenten doen zijn. Of voedselkeuzelogo’s consumenten tot het maken van gezondere keuzes stimuleren, blijft dus onduidelijk.
Bewijs productverbetering
Misschien schuilt de grootste winst van voedselleuzelogo's wel in iets anders. Maken levensmiddelenproducenten boodschappen gezonder door ze aan te passen en beter te laten scoren? Er zijn aanwijzingen dat voedselkeuzelogo’s de voedingsmiddelensector stimuleren tot productverbetering. In 2019 werd door onderzoekers een overzicht van 60 verschillende onderzoeken gemaakt. De onderzoeken in dit overzicht zijn divers. Ze kijken naar effecten van verplichte etikettering zoals voedingswaarden en niet-verplichte etikettering (de meeste voedselkeuzelogo’s). Ze ontdekten dat de voedingsmiddelenindustrie onder invloed van die etiketten en logo’s gehaltes van zout en van het ongezonde transvet in hun producten had verlaagd. Ongeveer een jaar later in een ander overzicht werd eveneens geconcludeerd dat voedselkeuzelogo’s in potentie voedingsmiddelenbedrijven stimuleren tot productverbeteringen.
Bewijs gezondheid
Uiteindelijk gaat het erom of de gezondheid van consumenten verbetert. Maar ja, als de effecten van logo’s al niet zo groot zijn, welk gezondheidseffect kun je daar dan eigenlijk van verwachten? Hoewel praktijkmetingen van gezondheidseffecten van voedselkeuzelogo’s dus lastig zijn, kunnen potentiële gezondheidseffecten op voedingsinname en risico op bijvoorbeeld hart- en vaatziekten wel gemodelleerd worden. Deze modelberekeningen laten zien is dat er veel potentie is. Toch is de realiteit weerbarstig. Omdat een voedselkeuzelogo meestal niet verplicht is, zijn de effecten niet zo groot. Ook dat laten de modelberekeningen zien.
Bewijs effectief beleid
Tenslotte, de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) heeft het Europese beleid geëvalueerd. Wel 15 Europese landen hebben ervaringen met voedselkeuzelogo’s. Er ging wel eens wat mis, daar weten we in Nederland alles van (in mijn volgende blog ga ik hier dieper op in).
Dit alles heeft geleid tot een aantal succesfactoren die de WHO in zijn aanbevelingen beschrijft:
Veel onderzoek, dus
Het onderzoek laat zien dat er potentiële gezondheidseffecten zijn van een voedselkeuzelogo. Het effect van productverbetering is het meest veelbelovend. Daarom pleit de Europese Farm to Fork-strategie ook voor een verplicht voedselkeuzelogo. Ook de WHO ziet de voordelen van een verplicht voedselkeuzelogo als onderdeel van beleid om gezondere keuzes te stimuleren.
Dit artikel afdrukken
Bewijs consumenten
In mijn vorige tekst stond ik al even stil bij onderzoek onder consumenten. Er zijn heel veel onderzoeken gedaan met vragenlijsten waarin consumenten worden gevraagd of ze de diverse voedselkeuzelogo’s waarderen, of ze die begrijpen, of de logo’s hen helpen gezondere keuzes te maken en of ze van plan zijn de logo’s te gaan gebruiken. Meestal worden verschillende logo’s met elkaar vergeleken. Het meest onderzocht zijn Stoplichten, Nutri-Score en de Australische/Nieuw-Zeelandse Health Star Rating (zie afbeelding). Welk logo het beste scoort, heeft vaak te maken met hoe bekend consumenten ermee zijn. Een positief resultaat uit zo’n onderzoek is echter nog geen garantie dat ze zo’n logo ook echt zullen gebruiken om gezondere boodschappen te doen. Onderzoek om deze vraag te beantwoorden, is veel lastiger uit te voeren. Daarom is het ook veel minder gedaan.
Bewijs gezondere boodschappen in het winkelwagentje
In februari dit jaar (2021) publiceerden onderzoekers een overzicht waarin ze resultaten van 15 van dit soort onderzoeken naast elkaar zetten. Diverse voedselkeuzelogos werden hierin meegenomen: Stoplichten, Health Star Rating, Dagelijkse Referentie Inname, Waarschuwingslogo’s (zie afbeelding). Nutri-Score zat hier niet bij. Uiteindelijk concludeerden de onderzoekers dat het niet te zeggen is of de diverse voedselkeuzelogo’s effect hebben op hoe gezond de boodschappen die consumenten doen zijn. Of voedselkeuzelogo’s consumenten tot het maken van gezondere keuzes stimuleren, blijft dus onduidelijk.
Bewijs productverbetering
Misschien schuilt de grootste winst van voedselleuzelogo's wel in iets anders. Maken levensmiddelenproducenten boodschappen gezonder door ze aan te passen en beter te laten scoren? Er zijn aanwijzingen dat voedselkeuzelogo’s de voedingsmiddelensector stimuleren tot productverbetering. In 2019 werd door onderzoekers een overzicht van 60 verschillende onderzoeken gemaakt. De onderzoeken in dit overzicht zijn divers. Ze kijken naar effecten van verplichte etikettering zoals voedingswaarden en niet-verplichte etikettering (de meeste voedselkeuzelogo’s). Ze ontdekten dat de voedingsmiddelenindustrie onder invloed van die etiketten en logo’s gehaltes van zout en van het ongezonde transvet in hun producten had verlaagd. Ongeveer een jaar later in een ander overzicht werd eveneens geconcludeerd dat voedselkeuzelogo’s in potentie voedingsmiddelenbedrijven stimuleren tot productverbeteringen.
Bewijs gezondheid
Uiteindelijk gaat het erom of de gezondheid van consumenten verbetert. Maar ja, als de effecten van logo’s al niet zo groot zijn, welk gezondheidseffect kun je daar dan eigenlijk van verwachten? Hoewel praktijkmetingen van gezondheidseffecten van voedselkeuzelogo’s dus lastig zijn, kunnen potentiële gezondheidseffecten op voedingsinname en risico op bijvoorbeeld hart- en vaatziekten wel gemodelleerd worden. Deze modelberekeningen laten zien is dat er veel potentie is. Toch is de realiteit weerbarstig. Omdat een voedselkeuzelogo meestal niet verplicht is, zijn de effecten niet zo groot. Ook dat laten de modelberekeningen zien.
Bewijs effectief beleid
Tenslotte, de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) heeft het Europese beleid geëvalueerd. Wel 15 Europese landen hebben ervaringen met voedselkeuzelogo’s. Er ging wel eens wat mis, daar weten we in Nederland alles van (in mijn volgende blog ga ik hier dieper op in).
Dit alles heeft geleid tot een aantal succesfactoren die de WHO in zijn aanbevelingen beschrijft:
- De overheid moet aan het stuur zitten
- Alle betrokkenen (zoals industrie, maatschappelijke organisaties, experts) moeten worden meegenomen in de implementatie van het logo
- Een uitgebreide communicatie campagne ondersteunt zo’n implementatie
- De effectiviteit van het logo wordt geëvalueerd
- En, misschien wel de allerbelangrijkste: het voedselkeuzelogo is verplicht
Veel onderzoek, dus
Het onderzoek laat zien dat er potentiële gezondheidseffecten zijn van een voedselkeuzelogo. Het effect van productverbetering is het meest veelbelovend. Daarom pleit de Europese Farm to Fork-strategie ook voor een verplicht voedselkeuzelogo. Ook de WHO ziet de voordelen van een verplicht voedselkeuzelogo als onderdeel van beleid om gezondere keuzes te stimuleren.
Voedingsexpert Annet Roodenburg is lector aan de HAS Hogeschool in Den Bosch. Al 2 decennia houdt ze zich bezig met voedselkeuzelogo's. Ze vindt de Farm-to-Fork-strategie een goed moment voor een serie artikelen over voedselkeuzelogo’s. Die verschijnen hier wekelijks op vrijdagmiddag. Ze laat zien wat voedselkeuzelogo’s beogen, hoe ze werken en wat volgens haar de beste oplossing is om de consument te helpen gezond te kiezen.
Annets voorgaande teksten zijn te vinden onder de volgende links:
1. Waarom een voedselkeuzelogo?
2. Het Nutri-Score algoritme levert onlogische scores op
3. Hoe pas je het algoritme van Nutri-Score aan?
4. Belangen en poppetjes zitten voedingsprofielen in de weg
5. De overheid aan het stuur, maar het voedselkeuzelogo laat veel vrijblijvendheid
6. Nutri-Score maakt een valse start
7. Voedselkeuzelogo laat ook wie er niet op let anders eten
Annets voorgaande teksten zijn te vinden onder de volgende links:
1. Waarom een voedselkeuzelogo?
2. Het Nutri-Score algoritme levert onlogische scores op
3. Hoe pas je het algoritme van Nutri-Score aan?
4. Belangen en poppetjes zitten voedingsprofielen in de weg
5. De overheid aan het stuur, maar het voedselkeuzelogo laat veel vrijblijvendheid
6. Nutri-Score maakt een valse start
7. Voedselkeuzelogo laat ook wie er niet op let anders eten
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
De front page heeft bij dit stuk als titel "Voedselkeuzelogo werkt als het verplicht is" en een ondertitel verwijzend naar product-herformulering.
Maar wat betekent de uitspraak dat het 'werkt'? Annet laat in dit stuk zien dat er naar allerlei parameter gekeken kan worden, maar dat de belangrijkste, of de gezondheid erdoor verbetert, niet onderzocht is op wat modelwerk na. Dit is m.i. een enorm probleem, want de hele inspanning zou toch moeten gaan om een betere volksgezondheid. Het gegeven dat de industrie meebeweegt is leuk, maar zegt niks als onbekend is of de richting van beweging zin heeft. Om weer eens het voorbeeld van vet aan te halen, ook daar bewoog de industrie eind vorige eeuw mee met de algemeen geaccepteerde idee dat vet ongezond was. Er kwamen light producten. Heeft dat ook maar iets opgeleverd?
En let wel, ook bij onderzoekers was de overtuiging destijds dat het een goede duit in het zakje was, dat alle beetjes om minder vet te eten helpen. Met andere woorden, er was consensus, maar geen evidence. Net als nu.
"Er zijn aanwijzingen dat voedselkeuzelogo’s de voedingsmiddelensector stimuleren tot productverbetering"
Hoeveel vragen kan je hierbij hebben?
- Door wat wordt het verminderde aandeel vet, suiker, zout vervangen?
- Gebeurt het over de hele breedte of alleen bij een paar producten waar dan goede sier mee gemaakt kan worden?
- Maakt het echt onderdeel uit van een innovatie strategie?
- Is er wel wat verminderd in de grote producten: Coca cola, Heinz ketchup, Calve Mayonaise, Mars?
Om met Dennis te spreken: bewegen ze eigenlijk wel mee?
#1, Dennis, dat blijft een lange discussie: wie heeft gelijk, de consensus of een aantal mensen met - wmb overigens terechte - twijfels? En wat bepaalt vervolgens de actie?
Stel je voor dat we daarover een debat zouden organiseren en dat de hoofdrolspelers daarin naar elkaar zouden willen luisteren, langs welke lijnen zou jij dat dan modereren?
Terug naar de basis: “Is er een probleem?”.
Deze vraag hangt helemaal af van je politieke houding. Ikzelf denk dat het niet zo goed is dat we collectief ‘dikker’ worden, maar ja, zelf ben ik het niet. En ik ken voldoende mensen die vinden dat je als individu ervoor mag kiezen om jezelf vol te proppen. Nu ik er over nadenk, ik vind dat ook. En toch heb ik ook zorgen voor het collectief.
Dus ik ben van de ‘school’ : “we moeten iets gaan doen” en “er is een collectief probleem, dat we zouden kunnen gaan oplossen”.
Tweede vraag: “hoe los je obesitas en ander voedsel gerelateerde ziektes op?”, deel vraag “bestaan er voor complexe problemen, simpele oplossingen?” Of gaat het om een set aan deel oplossingen. Vanuit het vakgebied ‘complexiteitskunde” weet je gewoon dat er niet 1 oplossingen is, wel heel veel deeloplossingen. Ik kom daar zo op terug.
Dan de rol van wetenschap. Iets aan het probleem willen doen, is immers niet wetenschap, maar vooral politiek. En een politiek (of wetenschap) die denkt dat je sociale problemen kunt oplossen via wetenschappelijk onderzoek (of bewijslijst), die snapt niet hoe complexe sociale problemen in elkaar zitten.
Neen, er is maar 1 richting : heel veel deeloplossingen implementeren, ervaren in de praktijk en eventueel durven bijstellen. Modelleren, onderzoeken en dan misschien een beetje praktijk testen is gewoonweg de incorrecte manier bij dit ‘wicked problem’.
En dus bestaat er niks anders dan:
- suiker tax
- voldoende aandacht op school.
- bewegen.
- geen snackbar bij de scholen.
- nutriscore
- eten niet te goedkoop laten zijn.
- aandacht geven aan de negatieve aspecten van vet en suiker/koolhydraten.
En nog een stuk of 10 maatregelen.
aan de slag dus, en niet te lang (dat is al decennia zo) blijven hangen in onderzoek, onderzoeksvoorstellen, of academische geleuter.
“bestaan er voor complexe problemen, simpele oplossingen?”
Nee natuurlijk niet. We hopen daar wel op want dan kunnen we een vorm van controle hebben, wat we graag willen. Maar de werkelijkheid is anders. Namelijk heel complex. Net zoals achter het simpele excel icoontje op je laptop een vrij ingewikkelde wereld schuilgaat.
Daniel Kahneman, Nobelprijswinnaar, zegt het in zijn boek Fast and Slow Thinking ongeveer zo:
Fast Thinking is de directe reactie, automatisch, intuitief, without thinking.
Slow Thinking is de langzame, systematisch, volgtijdelijke, een correctie op de intuïtieve, zelf controle en reflectie en 'Aware of the thinking.
Obesitas is het gevolg van veel vreten is een uitstekend voorbeeld van Fast Thinking.