8 min
Bart Kingma maakte voor Omrop Fryslân een informatieve maar ook kritische documentaire over de zuivelindustrie. Zijn film kreeg een actuele lading door de slechte jaarcijfers van FrieslandCampina, midden in de discussie over hoe het verder moet met de landbouw en het grondgebruik. “Dat is het leuke van landbouw. Het gaat over voeding, landschap, economie, identiteit, trots. In de landbouw komen heel veel aspecten en gevoeligheden bij elkaar.”
De jaarcijfers van FrieslandCampina over 2020 bevatten slecht nieuws voor de aangesloten boeren: ze krijgen geen winstuitkering dit jaar. Een van de oorzaken van het tegenvallen van de inkomsten van de grootste zuivelaar van Nederland zijn de slechte resultaten in Azië en in Afrika.
Waarom krijgen honderden Nederlandse melkveehouders een financiële tegenvaller te verduren omdat de grenzen voor handel in industriële voedingsmiddelen met China en Nigeria gesloten zijn? Dat is niet voor iedereen meteen duidelijk.
In zijn documentaire Melk, de witte sluier legt Bart Kingma uit waarom, hoe en in welke vorm Nederlandse melk naar de andere kant van de wereld wordt verkocht. In het bijzonder Friese melk, want Kingma werkt voor Omrop Fryslân. Molke de wite Wale is terug te zien via utstjoering mist.
Melksommelier
Kingma, zelf geboren, getogen en woonachtig op het Friese platteland, volgt het spoor van de melk van de koe naar de fabriek, waar de melk verwerkt wordt, ontdaan wordt van de omega 3-vetzuren, aangevuld met suiker en palmolie en dan als melkpoeder, mierzoete gecondenseerde melk of houdbare toetjes de wereld wordt overgestuurd.
Een andere melkstroom die Kingma volgt, komt terecht in het glas van de melksommelier, die de witte drank proeft alsof het wijn of dure whisky is. Tussen die twee polen beweegt de discussie over de toekomst van de melkveeteelt.
Huib Stam: Je laat in je film de twee uitersten van de zuivelindustrie zien, het industriële van een groot internationaal opererend voedingsmiddelenbedrijf en het kleinschalige, lokale van ambachtelijke zuivelmakers. En dat bestaat naast elkaar in Friesland.
Bart Kingma: “Dat is ook waarom ik dat wilde laten zien. Het begon bij mij vanuit de milieudiscussie over de effecten van de landbouw, in Friesland misschien nog wel heftiger gevoerd dan in de rest van Nederland. De zuivelindustrie zegt daarin altijd: ‘We willen best wel meedenken over verduurzaming - en dat menen ze wel oprecht hoor, denk ik - maar we moeten niet vergeten dat we een fantastisch product maken, zoals dat eigenlijk alleen in Nederland kan. We hebben daarom de taak de wereld te voeden’.
Maar wat ik dan gek vind, is dat we helemaal niet zo goed kijken naar wat we eigenlijk maken. Als de claim is dat we zo’n gezond product maken en van daaruit de landbouwdiscussie voeren, laten we dan ook eens kijken hoe gezond dat product is. Waar je dan op uitkomt is dat het toch vooral met geld verdienen te maken heeft, en veel minder met gezondheid.”
HS: Je laat de cardioloog en evolutionair medicus Remko Kuipers aan het woord, die samenvat hoe de wetenschap over zuivel denkt. Dat het geen noodzakelijk voedingsmiddel meer is, dat het in de praktijk ongeveer neutraal is voor de gezondheid en dat alleen gefermenteerde producten een voordeel voor de gezondheid kunnen hebben.
BK: “Remko is geen groot voorstander van zuivel, maar ook niet anti-melk. Hij legt wel de vinger op de zere plek. We kunnen jubelen dat die melk zo belangrijk is en we daarmee de wereld moeten voeden, maar er valt nog wel wat af te dingen op die claim. Zoals Remko zegt: zoveel weten we eigenlijk nog niet eens over hoe goed of slecht melk is.
We halen de goede vetten eruit en we stoppen er palmolie en heel veel suiker in. Dan gaat het naar arme landen. Remko zegt: is dat wel moreel te verantwoorden? Ook onze eigen melk is aantoonbaar slechter van kwaliteit geworden in de afgelopen vijftig jaar. Koeien eten verhoudingsgewijs steeds minder gras, waar de omega 3-vetten uit komen, maar krijgen soja en mais, waardoor er veel meer omega 6-vetten in hun melk zitten.”
Weidevogels
HS: Een sombere uitleg van je film zou zijn dat een commercieel belang haaks staat op een ecologisch belang. Toch zoekt iedereen naar een oplossing voor beide.
BK: “Iedereen mag geld verdienen, elke tak van de voedingsindustrie, waar je trouwens hetzelfde verhaal over kunt vertellen. Met goedkope producten, met veel technologie en slimme marketing is er veel winst te behalen.
Waar het mij omgaat, als betrokken inwoner, is dat als dàt de strategie is, dan heb je alle belang bij een goedkope grondstof. Dat betekent dat er alle belang is om melk in grote hoeveelheden te blijven produceren, tegen een lage prijs. Maar dan komt de milieudiscussie in een heel ander daglicht.
Dan kunnen we hier praten over hoe we weidevogels moeten beschermen, hoeveel biodiversiteit we nog terug kunnen krijgen en of we de bodem nog kunnen herstellen. Maar als dit het principe is waarlangs de zuivelindustrie werkt, dan snap je ook dat ze geen belang heeft bij echt goede en duurzaam geproduceerde melk. De industrie heeft belang bij een zo groot mogelijk volume tegen een zo laag mogelijke kostprijs. Dan blijkt die hele milieudiscussie van die kant alleen maar window dressing.
Mijn punt is: de inspanningen om de natuur te verbeteren zijn niet duurzaam, want het is niet gekoppeld aan het product. Het is lapwerk, pleisters plakken. Als je teruggaat naar de kwaliteit van melk en je probeert die zo goed en gezond mogelijk te maken - dat doen mensen als Catharinus Wierda die ik laat zien in de film - dan profiteert het milieu daarvan mee. Die koe hoeft minder te produceren, er zijn minder koeien. De mens wordt er beter van, er is een veel lagere milieudruk op de boerderijen. Je krijgt herstel van biodiversiteit, minder koolzuur- en stikstofuitstoot, de weidevogels komen terug.”
HS: Het is eigenlijk een bizar idee dat – extreem gesteld - op 10.000 hectare Fries grasland geïmporteerde soja en mais wordt omgezet in inferieure melk die geëxporteerd gaat worden. Dat mooie Friesland van jullie is een citroen die uitgeperst wordt.
BK: “Ja, en dan is het ook nog zo dat het hele idee van herstel van biodiversiteit, bodemherstel enzovoort eigenlijk niet meetelt, want dat eindproduct vraagt helemaal niet meer om biodiversiteit en gezond grasland, als dat eindproduct zwaar bewerkt en gesuikerd is. Wat hebben de klanten in Afrika en Azië voor voordeel van onze biodiversiteit? Uiteindelijk zijn we daardoor allemaal verliezers. Wij, de consumenten hier en in Afrika en Azië, maar ook de boeren, want die melkprijs gaat nooit echt omhoog.”
HS: Word ik nou belazerd als ik een willekeurig pak melk in de supermarkt koop? Zijn alle goeie vetten eruit gehaald? Zit er palmvet in?
BK: “Voorzover ik er zicht op heb denk ik niet dat je belazerd wordt en dat alles wat uit de koe kwam er nog wel inzit. Die bewerking geldt vooral voor melkpoeder en andere exportproducten. Maar die melk komt van een koe die soja en mais en palmolie te eten krijgt en dat levert een heel andere vetzuursamenstelling dan vijftig jaar geleden op.”
Solidariteit
HS: Er ontstaat een dubbel beeld van FrieslandCampina in de berichtgeving en door jouw film. Aan de ene kant is het als coöperatie een op solidariteit gebaseerde, gemeenschappelijke onderneming, en als het goed gaat delen de boeren ook mee in de winst. Maar aan de andere kant is het een commerciële multinational die qua bedrijfsvoering zich niet van andere multinationals onderscheidt.
BK: “Dat is een enorm spanningsveld. De oorsprong van de coöperatieve melkfabrieken zie je nog wel terug in FrieslandCampina. Ze hebben ook een afnameplicht, de fabriek moet de melk afnemen die de aangesloten boeren leveren. Ze moeten die melk in opdracht van die boeren zo goed mogelijk afzetten en er zoveel mogelijk winst uit halen.
De boeren zijn akkoord gegaan met die strategie, maar komen zo wel in een duivels dilemma, want de melkprijs moet laag blijven, willen zij kunnen meedelen in de winst. Ze zijn in die zin ook medeplichtig aan dit systeem, zou je kunnen zeggen, maar er zit veel spanning op die balans.
Nu FrieslandCampina geen winst maakt, gaan de boeren klagen dat het beleid niet deugt. Voor een individuele boer is het handelen van zo’n grote multinational niet meer bij te houden. Die boer mag formeel nog wel meepraten, maar die heeft amper zicht op wat er gebeurt. Die coöperaties zijn veel te groot geworden. Dat is de spagaat waar de melkveehouderij in zit.”
Halvering
HS: In de discussie over de halvering van de veestapel en de afschaffing van de bio-industrie gaat het ook over een andere bestemming voor de grond. Er moeten een miljoen huizen gebouwd worden. De koeien moeten weg en er moeten ecowijken komen. Is dat de toekomst van het Friese platteland?
BK: “Toevallig - of eigenlijk helemaal niet toevallig - ben ik nu bezig met een documentaire over het dorp van de toekomst. Hoe moeten we het land inrichten? Er komt onder meer een interview in met Floris Alkemade, de rijksbouwmeester. Er gaan dingen veranderen in het grondgebruik.
We zijn in Friesland, maar ook elders in Nederland, opgegroeid met een soort trots op de landbouw en de zuivel. En daarbij hoort ook meteen het frame: de landbouw zit in het verdomhoekje en overal wordt die landbouwgrond afgesnoept. Elke woonwijk gaat ten koste van die goede landbouwgrond. Ook: natuur is leuk, maar niet ten koste van die goede landbouwgrond. Landbouwgrond is heilig en dat frame wordt door de landbouw in stand gehouden.
Concurrentie
HS: Je hebt veel reacties op de documentaire gehad, en niet alleen maar positieve. De CEO van FrieslandCampina Hein Schumacher heeft bij de presentatie van de jaarcijfers ook gereageerd op je film. Wat zei hij erover?
BK: “Schumacher bestreed niets. Hij bevestigde het beeld dat wij schetsen. Hij vertelde dat FrieslandCampina heel erg zijn best doet zo verantwoord mogelijk te produceren. Maar ze moeten om de prijs laag te houden wel die palmolie gebruiken, want de concurrentie maakt het nog veel bonter en anders verliezen we helemaal de slag. Zo’n soort verdediging kan je verwachten van een CEO.
We kregen veel positieve reacties, maar inderdaad werd er ook veel gescholden. ‘Moet je nou weer de boer een mes in zijn rug steken?’ Ook kritische, maar wel inhoudelijke. Daar ben ik blij mee, want iedereen heeft een gekleurde mening in deze discussie, iedereen heeft zijn eigen bril. Er zijn echt wel mensen in de landbouwwereld en in de zuivel die hier goed over willen nadenken, ook met nuance.
Dat is het leuke van landbouw. Het gaat over voeding, landschap, economie, identiteit, trots. In de landbouw komen heel veel aspecten en gevoeligheden bij elkaar.”
Terroir
HS: Je begint met een paar mannen die enorm serieus melk aan het proeven zijn. Het woord terroir valt. Het gaat over waar op de tong de melk te proeven is. Moest ik vrezen dat Joël Broekaert met zijn NRC-Ford F 150 en cowboylaarzen de hoek om kwam? Of is de bewuste stadsbewoner met vier dubbeltjes meer voor een fles echte melk juist de redding van de Friese zuivel en eten we binnenkort allemaal rauwmelkse yoghurt, kwark en kefir?
BK: “Ik geef wetenschapper Ton Baars de ruimte in de documentaire om uit te leggen waarom rauwe melk een goed idee is. In rauwe melk van koeien die gras eten zitten de goede vetzuren, de CLA’s en omega 3, die anti-inflammatoir werken en daardoor allerlei ontstekingsziekten voorkomen. Baars heeft heel veel ervaring met rauwe melk en mensen met astma en dat soort aandoeningen.
Ik laat de boeren zien die hun productie zo inrichten, dat hun melk die stoffen bevat. Er is een aantal initiatieven in Friesland, kleine melkfabriekjes en coöperaties, die gezonde zuivel aan de man brengen. Het is een groeiende beweging die ik laat zien. De consument mag kiezen. Een paar dubbeltjes meer voor een fles aantoonbaar gezondere melk moet toch geen probleem zijn voor de meeste mensen.”
Dit artikel afdrukken
Waarom krijgen honderden Nederlandse melkveehouders een financiële tegenvaller te verduren omdat de grenzen voor handel in industriële voedingsmiddelen met China en Nigeria gesloten zijn? Dat is niet voor iedereen meteen duidelijk.
In zijn documentaire Melk, de witte sluier legt Bart Kingma uit waarom, hoe en in welke vorm Nederlandse melk naar de andere kant van de wereld wordt verkocht. In het bijzonder Friese melk, want Kingma werkt voor Omrop Fryslân. Molke de wite Wale is terug te zien via utstjoering mist.
Melksommelier
Kingma, zelf geboren, getogen en woonachtig op het Friese platteland, volgt het spoor van de melk van de koe naar de fabriek, waar de melk verwerkt wordt, ontdaan wordt van de omega 3-vetzuren, aangevuld met suiker en palmolie en dan als melkpoeder, mierzoete gecondenseerde melk of houdbare toetjes de wereld wordt overgestuurd.
Een andere melkstroom die Kingma volgt, komt terecht in het glas van de melksommelier, die de witte drank proeft alsof het wijn of dure whisky is. Tussen die twee polen beweegt de discussie over de toekomst van de melkveeteelt.
Huib Stam: Je laat in je film de twee uitersten van de zuivelindustrie zien, het industriële van een groot internationaal opererend voedingsmiddelenbedrijf en het kleinschalige, lokale van ambachtelijke zuivelmakers. En dat bestaat naast elkaar in Friesland.
Bart Kingma: “Dat is ook waarom ik dat wilde laten zien. Het begon bij mij vanuit de milieudiscussie over de effecten van de landbouw, in Friesland misschien nog wel heftiger gevoerd dan in de rest van Nederland. De zuivelindustrie zegt daarin altijd: ‘We willen best wel meedenken over verduurzaming - en dat menen ze wel oprecht hoor, denk ik - maar we moeten niet vergeten dat we een fantastisch product maken, zoals dat eigenlijk alleen in Nederland kan. We hebben daarom de taak de wereld te voeden’.
Maar wat ik dan gek vind, is dat we helemaal niet zo goed kijken naar wat we eigenlijk maken. Als de claim is dat we zo’n gezond product maken en van daaruit de landbouwdiscussie voeren, laten we dan ook eens kijken hoe gezond dat product is. Waar je dan op uitkomt is dat het toch vooral met geld verdienen te maken heeft, en veel minder met gezondheid.”
HS: Je laat de cardioloog en evolutionair medicus Remko Kuipers aan het woord, die samenvat hoe de wetenschap over zuivel denkt. Dat het geen noodzakelijk voedingsmiddel meer is, dat het in de praktijk ongeveer neutraal is voor de gezondheid en dat alleen gefermenteerde producten een voordeel voor de gezondheid kunnen hebben.
BK: “Remko is geen groot voorstander van zuivel, maar ook niet anti-melk. Hij legt wel de vinger op de zere plek. We kunnen jubelen dat die melk zo belangrijk is en we daarmee de wereld moeten voeden, maar er valt nog wel wat af te dingen op die claim. Zoals Remko zegt: zoveel weten we eigenlijk nog niet eens over hoe goed of slecht melk is.
We halen de goede vetten eruit en we stoppen er palmolie en heel veel suiker in. Dan gaat het naar arme landen. Remko zegt: is dat wel moreel te verantwoorden? Ook onze eigen melk is aantoonbaar slechter van kwaliteit geworden in de afgelopen vijftig jaar. Koeien eten verhoudingsgewijs steeds minder gras, waar de omega 3-vetten uit komen, maar krijgen soja en mais, waardoor er veel meer omega 6-vetten in hun melk zitten.”
Weidevogels
HS: Een sombere uitleg van je film zou zijn dat een commercieel belang haaks staat op een ecologisch belang. Toch zoekt iedereen naar een oplossing voor beide.
BK: “Iedereen mag geld verdienen, elke tak van de voedingsindustrie, waar je trouwens hetzelfde verhaal over kunt vertellen. Met goedkope producten, met veel technologie en slimme marketing is er veel winst te behalen.
Waar het mij omgaat, als betrokken inwoner, is dat als dàt de strategie is, dan heb je alle belang bij een goedkope grondstof. Dat betekent dat er alle belang is om melk in grote hoeveelheden te blijven produceren, tegen een lage prijs. Maar dan komt de milieudiscussie in een heel ander daglicht.
Dan kunnen we hier praten over hoe we weidevogels moeten beschermen, hoeveel biodiversiteit we nog terug kunnen krijgen en of we de bodem nog kunnen herstellen. Maar als dit het principe is waarlangs de zuivelindustrie werkt, dan snap je ook dat ze geen belang heeft bij echt goede en duurzaam geproduceerde melk. De industrie heeft belang bij een zo groot mogelijk volume tegen een zo laag mogelijke kostprijs. Dan blijkt die hele milieudiscussie van die kant alleen maar window dressing.
Mijn punt is: de inspanningen om de natuur te verbeteren zijn niet duurzaam, want het is niet gekoppeld aan het product. Het is lapwerk, pleisters plakken. Als je teruggaat naar de kwaliteit van melk en je probeert die zo goed en gezond mogelijk te maken - dat doen mensen als Catharinus Wierda die ik laat zien in de film - dan profiteert het milieu daarvan mee. Die koe hoeft minder te produceren, er zijn minder koeien. De mens wordt er beter van, er is een veel lagere milieudruk op de boerderijen. Je krijgt herstel van biodiversiteit, minder koolzuur- en stikstofuitstoot, de weidevogels komen terug.”
Word ik nou belazerd als ik een willekeurig pak melk in de supermarkt koop? Zijn alle goeie vetten eruit gehaald? Zit er palmvet in?Herstel
HS: Het is eigenlijk een bizar idee dat – extreem gesteld - op 10.000 hectare Fries grasland geïmporteerde soja en mais wordt omgezet in inferieure melk die geëxporteerd gaat worden. Dat mooie Friesland van jullie is een citroen die uitgeperst wordt.
BK: “Ja, en dan is het ook nog zo dat het hele idee van herstel van biodiversiteit, bodemherstel enzovoort eigenlijk niet meetelt, want dat eindproduct vraagt helemaal niet meer om biodiversiteit en gezond grasland, als dat eindproduct zwaar bewerkt en gesuikerd is. Wat hebben de klanten in Afrika en Azië voor voordeel van onze biodiversiteit? Uiteindelijk zijn we daardoor allemaal verliezers. Wij, de consumenten hier en in Afrika en Azië, maar ook de boeren, want die melkprijs gaat nooit echt omhoog.”
HS: Word ik nou belazerd als ik een willekeurig pak melk in de supermarkt koop? Zijn alle goeie vetten eruit gehaald? Zit er palmvet in?
BK: “Voorzover ik er zicht op heb denk ik niet dat je belazerd wordt en dat alles wat uit de koe kwam er nog wel inzit. Die bewerking geldt vooral voor melkpoeder en andere exportproducten. Maar die melk komt van een koe die soja en mais en palmolie te eten krijgt en dat levert een heel andere vetzuursamenstelling dan vijftig jaar geleden op.”
Solidariteit
HS: Er ontstaat een dubbel beeld van FrieslandCampina in de berichtgeving en door jouw film. Aan de ene kant is het als coöperatie een op solidariteit gebaseerde, gemeenschappelijke onderneming, en als het goed gaat delen de boeren ook mee in de winst. Maar aan de andere kant is het een commerciële multinational die qua bedrijfsvoering zich niet van andere multinationals onderscheidt.
BK: “Dat is een enorm spanningsveld. De oorsprong van de coöperatieve melkfabrieken zie je nog wel terug in FrieslandCampina. Ze hebben ook een afnameplicht, de fabriek moet de melk afnemen die de aangesloten boeren leveren. Ze moeten die melk in opdracht van die boeren zo goed mogelijk afzetten en er zoveel mogelijk winst uit halen.
De boeren zijn akkoord gegaan met die strategie, maar komen zo wel in een duivels dilemma, want de melkprijs moet laag blijven, willen zij kunnen meedelen in de winst. Ze zijn in die zin ook medeplichtig aan dit systeem, zou je kunnen zeggen, maar er zit veel spanning op die balans.
Nu FrieslandCampina geen winst maakt, gaan de boeren klagen dat het beleid niet deugt. Voor een individuele boer is het handelen van zo’n grote multinational niet meer bij te houden. Die boer mag formeel nog wel meepraten, maar die heeft amper zicht op wat er gebeurt. Die coöperaties zijn veel te groot geworden. Dat is de spagaat waar de melkveehouderij in zit.”
Halvering
HS: In de discussie over de halvering van de veestapel en de afschaffing van de bio-industrie gaat het ook over een andere bestemming voor de grond. Er moeten een miljoen huizen gebouwd worden. De koeien moeten weg en er moeten ecowijken komen. Is dat de toekomst van het Friese platteland?
BK: “Toevallig - of eigenlijk helemaal niet toevallig - ben ik nu bezig met een documentaire over het dorp van de toekomst. Hoe moeten we het land inrichten? Er komt onder meer een interview in met Floris Alkemade, de rijksbouwmeester. Er gaan dingen veranderen in het grondgebruik.
We zijn in Friesland, maar ook elders in Nederland, opgegroeid met een soort trots op de landbouw en de zuivel. En daarbij hoort ook meteen het frame: de landbouw zit in het verdomhoekje en overal wordt die landbouwgrond afgesnoept. Elke woonwijk gaat ten koste van die goede landbouwgrond. Ook: natuur is leuk, maar niet ten koste van die goede landbouwgrond. Landbouwgrond is heilig en dat frame wordt door de landbouw in stand gehouden.
Schumacher bestreed niets. Hij bevestigde het beeld dat wij schetsen. Hij vertelde dat FrieslandCampina heel erg zijn best doet zo verantwoord mogelijk te produceren. Maar ze moeten om de prijs laag te houden wel die palmolie gebruiken, want de concurrentie maakt het nog veel bonter en anders verliezen we helemaal de slagBegrijpelijk misschien, maar dan moet je met de landbouwgrond wel goeie dingen doen. Ik vraag mij in mijn documentaire af of het wel zo goed is landbouwgrond op deze manier te blijven gebruiken. Ik kan mij best voorstellen dat we de discussie opnieuw gaan voeren over hoe belangrijk het is dat wij zestig procent van de landbouwgrond in Friesland aan de veehouderij besteden.”
Concurrentie
HS: Je hebt veel reacties op de documentaire gehad, en niet alleen maar positieve. De CEO van FrieslandCampina Hein Schumacher heeft bij de presentatie van de jaarcijfers ook gereageerd op je film. Wat zei hij erover?
BK: “Schumacher bestreed niets. Hij bevestigde het beeld dat wij schetsen. Hij vertelde dat FrieslandCampina heel erg zijn best doet zo verantwoord mogelijk te produceren. Maar ze moeten om de prijs laag te houden wel die palmolie gebruiken, want de concurrentie maakt het nog veel bonter en anders verliezen we helemaal de slag. Zo’n soort verdediging kan je verwachten van een CEO.
We kregen veel positieve reacties, maar inderdaad werd er ook veel gescholden. ‘Moet je nou weer de boer een mes in zijn rug steken?’ Ook kritische, maar wel inhoudelijke. Daar ben ik blij mee, want iedereen heeft een gekleurde mening in deze discussie, iedereen heeft zijn eigen bril. Er zijn echt wel mensen in de landbouwwereld en in de zuivel die hier goed over willen nadenken, ook met nuance.
Dat is het leuke van landbouw. Het gaat over voeding, landschap, economie, identiteit, trots. In de landbouw komen heel veel aspecten en gevoeligheden bij elkaar.”
Terroir
HS: Je begint met een paar mannen die enorm serieus melk aan het proeven zijn. Het woord terroir valt. Het gaat over waar op de tong de melk te proeven is. Moest ik vrezen dat Joël Broekaert met zijn NRC-Ford F 150 en cowboylaarzen de hoek om kwam? Of is de bewuste stadsbewoner met vier dubbeltjes meer voor een fles echte melk juist de redding van de Friese zuivel en eten we binnenkort allemaal rauwmelkse yoghurt, kwark en kefir?
BK: “Ik geef wetenschapper Ton Baars de ruimte in de documentaire om uit te leggen waarom rauwe melk een goed idee is. In rauwe melk van koeien die gras eten zitten de goede vetzuren, de CLA’s en omega 3, die anti-inflammatoir werken en daardoor allerlei ontstekingsziekten voorkomen. Baars heeft heel veel ervaring met rauwe melk en mensen met astma en dat soort aandoeningen.
Ik laat de boeren zien die hun productie zo inrichten, dat hun melk die stoffen bevat. Er is een aantal initiatieven in Friesland, kleine melkfabriekjes en coöperaties, die gezonde zuivel aan de man brengen. Het is een groeiende beweging die ik laat zien. De consument mag kiezen. Een paar dubbeltjes meer voor een fles aantoonbaar gezondere melk moet toch geen probleem zijn voor de meeste mensen.”
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
De marktkant is dat ze 40 jaar lang een monopolie positie hebben nagestreefd (de rij fusies is onnavolgbaar) die ze noodzakelijke marktmacht (en efficiëntie?) zou geven. Op drie dingen hebben ze niet gerekend, wat strategisch behoorlijk dom is (achteraf bekeken): dat (1) afnemers (de retail) dit zich zouden laten welgevallen, dat (2) een aantal leveranciers (boeren) niet zouden gaan denken dat ze het zelf beter zouden kunnen en tenslotte dat (3) er verwerkers zouden zijn die onder de prijs zouden kunnen produceren.
Als je uit deze spiraal wil komen moet je (1) minder inkopen/produceren, (2) boeren beter aan je binden(geen ridicule ontslagvergoedingen), (3) je als een echt A merk opstellen met de benodigde innovatiedynamiek (zo'n R&D pand in Wageningen heeft A-ware niet, wat doen ze daar eigenlijk) en marketingkracht of (4) A ware (is in feite AH) van de markt blazen. Dat laatste lijkt me nog niet zo makkelijk.
Dan heb ik het nog niet eens over de heroriëntatie op het buitenland die nog moet komen. De volgende olifant in de kamer.
Jan-Peter, #16, ik bedoelde de marktkant te laten zien: 1/3 van de Nederlandse markt wordt niet meer bediend door het bedrijf dat 10 miljard van de 14 miljard kilo melk in Nederland verwerkt. Daar komt bij dat het meer dan zijn Europese concurrenten van markten buiten de EU afhankelijk is omdat het sowieso - gerelateerd aan zijn omvang - maar een beperkte thuismarkt heeft. Van die 14 miljard kilo moet 75% het land uit.
Maar jouw punt klopt ook: het boerenbelang is uit elkaar gevallen en de boeren hebben dat laten gebeuren. Dat is het drama van LTO en het is het drama van RFC.
Ik benijd de bestuurders en directie dan ook niet. Ze zitten in een complex mensen- én marktvraagstuk tegelijk. Onderwijl kunnen slimmerds gemakkelijk stukken uit hun billen en kuiten bijten, terwijl ze er weinig aan kunnen doen. Zie Kees' #17 want wat hij zegt klopt als een melkbus. Idem wat Jan Roelof #18 zegt over het gat waarin A-ware kon springen; eea bovendien met de meest kansrijke boeren in het noorden van het land én een hypermoderne fabriek.
Enige tijd geleden sprak ik met een voormalig inkoper van Ahold en die deed mij precies uit de doeken hoe men daar te werk gaat. Als er bepaalde leveranciers teveel macht krijgen zorgen ze er wel voor dat ze een concurrent in het zadel helpen.
Daarnaast is het zo dat de EU heeft bepaald dat FrieslandCampina niet teveel marktmacht mocht krijgen en daarom moesten er destijds fabrieken worden afgestoten, is er een vertrekregeling en dient FrieslandCampina melk te leveren aan nieuwe partijen die natuurkaas of dagverse zuivel willen maken. Aware kon op deze manier een vliegende start maken want ze hadden een gegarandeerde aanvoer van melk welke in het begin ook nog onder de garantieprijs moest worden aangeboden.
http://www.stichtingdmf.nl/
#15 Dick a-ware heeft 90 % van zijn melk aanvoer ondergebracht bij vaste boeren de rest koop hij op de spotmarkt . En ze hebben de vrijheid om selectief te zijn in hun leveranciers. Terwijl rfc verplicht is alle melk die ze krijgt aangeboden te verwerken. Daar komt nog bij dat a-ware altijd 1 a 2 cent onder die van rfc kan gaan zitten. En zeker nu er minder particuliere verwerkers zijn .
Ze hebben de thuismarkt niet verloren, Dick. Het collectief werd verbroken. De boeren hebben het zelf gedaan.