5 min
Het is gemakkelijk gezegd, dat iets een superfood is. Maar hoe noem je een plantje dat alles mee heeft dan? Vol eiwitten, polyfenolen en vitaminen, eenvoudig te telen en te verwerken en nog smakelijk ook. Een groep onderzoekers van de WUR werkt al jaren met het piepkleine plantje om toestemming te krijgen het voor humane voeding in te zetten. Het wachten is nu op goedkeuring van de Europese voedselveiligheidsautoriteit. Volgens een Israëlisch onderzoek beschermt het nieuwe manna zelfs het hart.
Het is het kleinste bloeiende plantje ter wereld. Het groeit als een dolle in water door deling. Het levert gedroogd een veelzijdig, medicinaal poeder op. En het heeft een perfecte biologische samenstelling: Lemnaceae, ofwel eendenkroos. Veelbelovend als eiwitvervanger, met nog veel meer gezonde eigenschappen. Een echte superfood? Dit vraagteken is gemaakt van zoutkorrels, want dit hebben we vaker gehoord. De introductie op de Europese markt laat nog even op zich wachten.
Wolffia
Veel voorkomende namen voor de soort zijn ‘Lemna’ en ‘duckweed’. Het heet ‘eendenkroos’ en ‘waterlinzen’ in het Nederlands. Het komt voor in elke gezonde sloot en is al eeuwen bekend en beschreven als groente en als medicijn. De NASA heeft er belangstelling voor getoond, het zou ideaal astronautenvoer zijn. De WUR bestudeert het in een langlopend project. Over het voortvarende werk van de WUR-groep rond hoofdonderzoeker Ingrid van der Meer verderop meer.
Israëlische onderzoekers publiceren nu in BMJ de resultaten van een groot gecontroleerd onderzoek naar de effecten op de hartgezondheid van een dieet met Mankai, de merknaam waaronder de eendenkroosvariant Wolffia globosa gekweekt wordt en buiten Europa in enkele landen in poedervorm te koop is.
Wolffia komt van oorsprong uit tropische gebieden. In de Noord-Thaise keuken is het een veelgebruikte groente. Eendenkroos is al lang bekend in de homeopathie en zou onder meer fistels aan de anus genezen. En ook het hart beschermen dus.
Hydroponisch
In het onderzoeksproject van de Ben Gurion universiteit uit Beer Sheva is gebruik gemaakt van een poeder, dat verkregen werd door droging van hydroponisch gekweekt Wolffia door de firma Hinoman. De merknaam Mankai is afgeleid van het Hebreeuws voor manna, het goddelijke voedselgeschenk.
Mankai is een opmerkelijk ingrediënt in de Dietary Intervention Randomised Controlled Trial – Polyphenols, Unprocessed (DIRECT-PLUS) van de Israëlische universiteit. DIRECT-PLUS is een randomized controlled trial waaraan 294 obese medewerkers van een geïsoleerd gelegen locatie van een atoomonderzoekcentrum meededen. Ze werden gerandomiseerd in drie groepen. Eén derde kreeg alleen leefstijladvies en gewoon eten, de tweede derde volgde een standaard mediterraan (MED)-dieet en de laatste een zogenaamd GreenMED-dieet. Dat bevatte groene thee, walnoten en een dagelijkse Mankai-shake.
Die shake was de eiwitvervanger in de derde arm van het onderzoek. Een gewoon MED-dieet bevat weinig rood vlees, maar wel kip en vis. Mankai verving dat dierlijke deel van het MED-dieet vrijwel geheel. Eendenkroos dankt zijn faam namelijk aan het feit dat het als een van de weinige plantensoorten niveau’s van essentiële aminozuren bevat die vergelijkbaar zijn met die in dierlijke producten. Het drooggewicht kan tot 45% uit eiwitten bestaan. Daarnaast bevat het ijzer en vitaminen, waaronder B12. Dat is heel opmerkelijk, want plantaardige bronnen van ijzer en vitamine B12 zijn heel schaars, zoals elke veganist weet.
Deze RCT had als eindpunt de hartgezondheid van de deelnemers. De onderzoekshypothese voorzag een verbetering van alle markers van hartgezondheid na 6 maanden (het hele onderzoek duurde 18 maanden). Dat kwam ook uit de laboratoriumuitslagen van de bloedafnames van de deelnemers. Het GreenMED-dieet bleek daarbij effectiever dan het standaard MED-dieet. Dat werd vooral toegeschreven aan de grotere hoeveelheid polyfenolen in het geheel plantaardige dieet. Polyfenolen zijn antioxidanten en hebben een anti-inflammatoire werking, hetgeen remmend werkt op atherosclerose (aderverkalking).
Eerder onderzoek van de Israëlische wetenschappers toonde aan dat Mankai een regulerende werking heeft op de bloedsuikerspiegel. Dagelijks Mankai-gebruik verlaagt de glucosepieken, zagen zij. Dat is heel gunstig voor mensen met - of neigend naar - diabetes type 2. Onder medische researchers is het mediterrane dieet vooral geliefd vanwege de overvloed aan polyfenolen in de plantaardige producten. Maar ook blijkt Mankai een verlagend effect op het LDL-niveau te hebben. Dat wordt toegeschreven aan de fytosterolen, die ook in Mankai voorkomen. Verrijkt met walnoten (omega 3), groene thee en Mankai is het GreenMED-dieet een waarlijk superfood dieet.
Novel Food
Gevraagd naar de status van haar onderzoek, mailt Ingrid van der Meer, Manager Business Unit Bioscience WUR, dat zij in afwachting is van bericht uit Brussel. Het dossier dat is ingediend bij de Novel Food-afdeling van EFSA wacht op beoordeling. Van der Meer denkt over een maand of acht te horen te krijgen of de eendenkroosvarianten van haar groep aan de eisen van voedselveiligheid voldoen.
Dat zal dan de afronding zijn van vele jaren werk. Om een overtuigend Novel Food-dossier op te bouwen moest haar groep aantonen dat de waterlinzen goed verteerbaar zijn door de mens en geen toxische stoffen of allergenen bevatten. Maar ook bijvoorbeeld moest duidelijk gemaakt worden hoe de eiwitten als aminozuren in het bloed komen.
Na de goedkeuring kunnen de twee soorten die Van der Meer gebruikt, Lemna minor en Lemna gibba (die eiwitrijker zijn dan Wolffia globosa) commercieel geproduceerd gaan worden. Daarvoor is een simpele en hygiënische teelttechniek ontwikkeld, waar de EFSA ook over oordeelt.
De plantjes worden na de oogst niet gedroogd en vermalen tot poeder, om te verwerken in shakes of in een medicinale toepassing. Ze worden heel gegeten, vers of diepgevroren, als duurzame, eiwitvervanger.
In een instructiefilm (zie ook hieronder) legt Van der Meer uit wat de voordelen zijn van eendenkroos als voedsel, voor mens en milieu. Het zit vol eiwitten, met een goede verhouding van alle aminozuren die voor de mens belangrijk zijn. Planten kunnen alle tien zogenoemde essentiële aminozuren maken, maar niet altijd in die mooie verhouding als dit plantje.
Verder bevat het de genoemde polyfenolen en vitaminen. Van der Meer zegt dat de vitamine B12 in eendenkroosproducten niet door de plant zelf wordt aangemaakt, maar door bacteriën die op de plantjes zitten. Planten kunnen geen vitamine B12 maken.
Van der Meer ziet een glanzende toekomst weggelegd voor eendenkroos als voedsel, ook omdat het gemakkelijk te kweken is, zeer snel groeit en per hectare tot zes keer meer eiwitten oplevert dan soja. De teelt onder gecontroleerde omstandigheden vergt weinig oppervlakte, weinig energie en weinig water, stukken minder dan de teelt van soja bijvoorbeeld. Er hoeven geen bossen gekapt te worden voor landbouwgrond en het oogsten gaat vrijwel continu. Een machine daarvoor had de WUR in 2008 al klaar.
Chef-koks
Van der Meer zegt in het filmpje herhaaldelijk hoe lekker eendenkroos is. Ze werkt met chef-koks aan de ontwikkeling van de toepassing in de keuken. Het kan als groente bereid worden, zoals spinazie, maar ook als grondstof dienen voor vegaburgers. De smaak is vrij neutraal, dus een beetje kok kan er alle kanten mee uit.
Bij de EFSA lopen momenteel nog twee aanvragen van producenten van novel eendenkroosproducten, van een Amerikaans en van een Nederlands bedrijf. Bij dat laatste dossier is de WUR ook betrokken geweest. Dit gaat wel om de extractie van een eiwitrijk poeder dat in de voedingsmiddelenindustrie dierlijk eiwit kan vervangen. Andere Nederlandse telers hebben ook al belangstelling voor eendenkroos. Het wachten is op de EFSA-goedkeuring voor de Europese markt.
Dit artikel afdrukken
Wolffia
Veel voorkomende namen voor de soort zijn ‘Lemna’ en ‘duckweed’. Het heet ‘eendenkroos’ en ‘waterlinzen’ in het Nederlands. Het komt voor in elke gezonde sloot en is al eeuwen bekend en beschreven als groente en als medicijn. De NASA heeft er belangstelling voor getoond, het zou ideaal astronautenvoer zijn. De WUR bestudeert het in een langlopend project. Over het voortvarende werk van de WUR-groep rond hoofdonderzoeker Ingrid van der Meer verderop meer.
Israëlische onderzoekers publiceren nu in BMJ de resultaten van een groot gecontroleerd onderzoek naar de effecten op de hartgezondheid van een dieet met Mankai, de merknaam waaronder de eendenkroosvariant Wolffia globosa gekweekt wordt en buiten Europa in enkele landen in poedervorm te koop is.
Wolffia komt van oorsprong uit tropische gebieden. In de Noord-Thaise keuken is het een veelgebruikte groente. Eendenkroos is al lang bekend in de homeopathie en zou onder meer fistels aan de anus genezen. En ook het hart beschermen dus.
Hydroponisch
In het onderzoeksproject van de Ben Gurion universiteit uit Beer Sheva is gebruik gemaakt van een poeder, dat verkregen werd door droging van hydroponisch gekweekt Wolffia door de firma Hinoman. De merknaam Mankai is afgeleid van het Hebreeuws voor manna, het goddelijke voedselgeschenk.
Mankai is een opmerkelijk ingrediënt in de Dietary Intervention Randomised Controlled Trial – Polyphenols, Unprocessed (DIRECT-PLUS) van de Israëlische universiteit. DIRECT-PLUS is een randomized controlled trial waaraan 294 obese medewerkers van een geïsoleerd gelegen locatie van een atoomonderzoekcentrum meededen. Ze werden gerandomiseerd in drie groepen. Eén derde kreeg alleen leefstijladvies en gewoon eten, de tweede derde volgde een standaard mediterraan (MED)-dieet en de laatste een zogenaamd GreenMED-dieet. Dat bevatte groene thee, walnoten en een dagelijkse Mankai-shake.
Het zit vol eiwitten, met een goede verhouding van alle aminozuren die voor de mens belangrijk zijn. Planten kunnen alle tien zogenoemde essentiële aminozuren maken, maar niet altijd in die mooie verhouding als dit plantjeAminozuren
Die shake was de eiwitvervanger in de derde arm van het onderzoek. Een gewoon MED-dieet bevat weinig rood vlees, maar wel kip en vis. Mankai verving dat dierlijke deel van het MED-dieet vrijwel geheel. Eendenkroos dankt zijn faam namelijk aan het feit dat het als een van de weinige plantensoorten niveau’s van essentiële aminozuren bevat die vergelijkbaar zijn met die in dierlijke producten. Het drooggewicht kan tot 45% uit eiwitten bestaan. Daarnaast bevat het ijzer en vitaminen, waaronder B12. Dat is heel opmerkelijk, want plantaardige bronnen van ijzer en vitamine B12 zijn heel schaars, zoals elke veganist weet.
Deze RCT had als eindpunt de hartgezondheid van de deelnemers. De onderzoekshypothese voorzag een verbetering van alle markers van hartgezondheid na 6 maanden (het hele onderzoek duurde 18 maanden). Dat kwam ook uit de laboratoriumuitslagen van de bloedafnames van de deelnemers. Het GreenMED-dieet bleek daarbij effectiever dan het standaard MED-dieet. Dat werd vooral toegeschreven aan de grotere hoeveelheid polyfenolen in het geheel plantaardige dieet. Polyfenolen zijn antioxidanten en hebben een anti-inflammatoire werking, hetgeen remmend werkt op atherosclerose (aderverkalking).
Eerder onderzoek van de Israëlische wetenschappers toonde aan dat Mankai een regulerende werking heeft op de bloedsuikerspiegel. Dagelijks Mankai-gebruik verlaagt de glucosepieken, zagen zij. Dat is heel gunstig voor mensen met - of neigend naar - diabetes type 2. Onder medische researchers is het mediterrane dieet vooral geliefd vanwege de overvloed aan polyfenolen in de plantaardige producten. Maar ook blijkt Mankai een verlagend effect op het LDL-niveau te hebben. Dat wordt toegeschreven aan de fytosterolen, die ook in Mankai voorkomen. Verrijkt met walnoten (omega 3), groene thee en Mankai is het GreenMED-dieet een waarlijk superfood dieet.
Novel Food
Gevraagd naar de status van haar onderzoek, mailt Ingrid van der Meer, Manager Business Unit Bioscience WUR, dat zij in afwachting is van bericht uit Brussel. Het dossier dat is ingediend bij de Novel Food-afdeling van EFSA wacht op beoordeling. Van der Meer denkt over een maand of acht te horen te krijgen of de eendenkroosvarianten van haar groep aan de eisen van voedselveiligheid voldoen.
Dat zal dan de afronding zijn van vele jaren werk. Om een overtuigend Novel Food-dossier op te bouwen moest haar groep aantonen dat de waterlinzen goed verteerbaar zijn door de mens en geen toxische stoffen of allergenen bevatten. Maar ook bijvoorbeeld moest duidelijk gemaakt worden hoe de eiwitten als aminozuren in het bloed komen.
Na de goedkeuring kunnen de twee soorten die Van der Meer gebruikt, Lemna minor en Lemna gibba (die eiwitrijker zijn dan Wolffia globosa) commercieel geproduceerd gaan worden. Daarvoor is een simpele en hygiënische teelttechniek ontwikkeld, waar de EFSA ook over oordeelt.
De plantjes worden na de oogst niet gedroogd en vermalen tot poeder, om te verwerken in shakes of in een medicinale toepassing. Ze worden heel gegeten, vers of diepgevroren, als duurzame, eiwitvervanger.
Van der Meer ziet een glanzende toekomst weggelegd voor eendenkroos als voedsel, ook omdat het gemakkelijk te kweken is, zeer snel groeit en per hectare tot zes keer meer eiwitten oplevert dan sojaToekomst
In een instructiefilm (zie ook hieronder) legt Van der Meer uit wat de voordelen zijn van eendenkroos als voedsel, voor mens en milieu. Het zit vol eiwitten, met een goede verhouding van alle aminozuren die voor de mens belangrijk zijn. Planten kunnen alle tien zogenoemde essentiële aminozuren maken, maar niet altijd in die mooie verhouding als dit plantje.
Verder bevat het de genoemde polyfenolen en vitaminen. Van der Meer zegt dat de vitamine B12 in eendenkroosproducten niet door de plant zelf wordt aangemaakt, maar door bacteriën die op de plantjes zitten. Planten kunnen geen vitamine B12 maken.
Van der Meer ziet een glanzende toekomst weggelegd voor eendenkroos als voedsel, ook omdat het gemakkelijk te kweken is, zeer snel groeit en per hectare tot zes keer meer eiwitten oplevert dan soja. De teelt onder gecontroleerde omstandigheden vergt weinig oppervlakte, weinig energie en weinig water, stukken minder dan de teelt van soja bijvoorbeeld. Er hoeven geen bossen gekapt te worden voor landbouwgrond en het oogsten gaat vrijwel continu. Een machine daarvoor had de WUR in 2008 al klaar.
Chef-koks
Van der Meer zegt in het filmpje herhaaldelijk hoe lekker eendenkroos is. Ze werkt met chef-koks aan de ontwikkeling van de toepassing in de keuken. Het kan als groente bereid worden, zoals spinazie, maar ook als grondstof dienen voor vegaburgers. De smaak is vrij neutraal, dus een beetje kok kan er alle kanten mee uit.
Bij de EFSA lopen momenteel nog twee aanvragen van producenten van novel eendenkroosproducten, van een Amerikaans en van een Nederlands bedrijf. Bij dat laatste dossier is de WUR ook betrokken geweest. Dit gaat wel om de extractie van een eiwitrijk poeder dat in de voedingsmiddelenindustrie dierlijk eiwit kan vervangen. Andere Nederlandse telers hebben ook al belangstelling voor eendenkroos. Het wachten is op de EFSA-goedkeuring voor de Europese markt.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Enig idee hoever EFSA is met de beoordeling? Volgens mij loopt dit traject al een tijdje...
Jammer dat eendenkroos als 'novel food' geclassificeerd is. Ik meen me te herinneren dat Ingrid van de Meer ooit vertelde dat 'waterlinzen' al voorkwamen in een Middeleeuws Nederlands kookboek, dus zo 'novel' is het niet. Maar misschien was deze eenmalige referentie voor EFSA onvoldoende.
Interessant is de vergelijking van eendenkroos met spirulina qua nutriëntenprofiel. Spirulina heeft met ca. 60% proteïnen waarin alle essentiële aminozuren vertegenwoordigd zijn een nog groter eiwittengehalte.
Klopt. Dat is zeker niet voldoende voor de EFSA. En we hebben zes jaar onderzoek nodig gehad om al het wetenschappelijke en technologische bewijs te leveren wat nodig is voor een Novel Food dossier. Is dit jaar ingediend en hopelijk komt er binnen acht maanden een reactie van de EFSA.
Wordt het dé goedkope eiwitbron voor landen waar miljoenen lijden aan eiwitgebrek? Of komt het hier in de schappen van welgestelde mensen, als superfood in miniatuurverpakkingen?
Ik zie dat eendenkroos ook wordt gebruikt om vervuild water van schadelijke stoffen te ontdoen. Een continu controle lijkt mij gewenst om te voorkomen dat die niet in de voedselketen terecht komt.
Het doel is dat het wereldwijd gebruikt gaat worden als nieuwe plantaardige eiwitbron en hier in de EU als groente (vers of in diepvriesblokjes of verwerkt in kant-en-klare maaltijden) op de markt komt. Niet als een soort super food. En voor zeker moet de teelt hygienisch gebeuren als het voor humane consumptie gebruikt wordt. Dus wanneer eendenkroos gebruikt wordt voor waterzuivering moet het als diervoer of voor andere applicaties ingezet worden.