Zonder leven geen ordening
Komt het leven voort uit gewone fysisch-chemische krachten of bestaat er, los daarvan, levenskracht? Er is een groot verschil tussen het levende en het levenloze, vertelt Arie Bos, die daarbij verwijst naar het boek ‘Was ist leben’ van de Oostenrijkse onderzoeker Schrödinger. Als er leven is, is er een ordenende kracht. Gaat het dood dan valt de ordening weer uit elkaar. Eenmalig is er leven ontstaan op aarde, de bacterie, onze last universal common ancestor, ofwel LUCA. Dit organisme heeft het vermogen tot zelfherstel, een vorm van een immuunsysteem. “Luca heeft de hele evolutie overleefd en begeleidt al zijn nakomelingen in ons microbioom”, vertelt Bos. Mensen dragen anderhalve kilo bacteriën met zich mee in hun lichaam. En juist deze micro-organismen zijn enorm belangrijk voor ons immuunsysteem. De samenstelling van de darmflora heeft verband met ziektes als Parkinson, MS, autisme en ADHD.
Plant roept om hulp
Planten creëren hun eigen microbioom in de bodem, vertelt Corné Pieterse, hoogleraar plantmicrobe interacties aan de Universiteit van Utrecht. Van de suikers die planten vormen via fotosynthese, scheiden ze wel twintig procent uit in de bodem via hun wortels, de zogenaamde exudaten. Bij iedere plant is de samenstelling van deze exudaten verschillend en daarmee trekken ze hun eigen bacteriën, schimmels en andere micro-organismen aan. Deze zijn al in de bodem aanwezig – een theelepel aarde bevat een miljard organismen – maar de samenstelling rondom de wortels is bij iedere plant verschillend. Zij helpen de plant bij het opnemen van voedingsstoffen, om gezond te blijven en om beter bestand te zijn tegen stressfactoren zoals droogte. Opvallend is, bleek uit onderzoek waar Pieterse aan meewerkte, dat de exudaten een andere samenstelling kregen nadat een plant was geïnfecteerd met valse meeldauw. “Daarmee roept de plant om hulp. Hij trekt hiermee bepaalde micro-organismen aan, die hem helpen zich te beschermen tegen de ziekte.”
Veredeling zou op bodemleven moeten letten
“Dit sluit helemaal aan bij de visie van de biodynamische landbouw”, reageert Edith Lammerts van Bueren, emeritus hoogleraar biologische plantenveredeling aan de Wageningse Universiteit. “Die visie ziet bemesting niet als voeding voor de plant, maar als voeding voor de bodem, voor het bodemleven.” Binnen de veredeling is er echter nauwelijks aandacht voor rassen die het vermogen hebben om goed samen te werken met het bodemleven. Bij veredeling worden rassen met de hoogste opbrengst onder gangbare omstandigheden uitgeselecteerd, maar daarmee vallen rassen af die binnen de biologische landbouw, waar het bodemleven veel sterker is ontwikkeld, heel interessant kunnen zijn. Een simpele oplossing is om rassen vaker uit te selecteren onder biologische omstandigheden.
‘Minder vee is een win-win-win-oplossing. Dit vermindert niet alleen het risico op ziekten die van dier naar mens overgaan, ook pak je hiermee het uitsterven van wilde dieren en het klimaatprobleem aan’Minder vee is win-win-win
Is regionale kringlooplandbouw een manier om nieuwe pandemieën te voorkómen? Zonder mitsen en maren beantwoordt virusexpert Thijs Kuiken deze vraag met ‘ja’. De wereldwijde veestapel groeide de afgelopen zestig jaar explosief. Het aantal kippen is vervijfvoudigd. Dit gaat samen met intensivering en een toename van het aantal megastallen. De ketenstructuren, bijvoorbeeld vanaf de opfok van leghennen tot aan de eierpakstations, worden langer en internationaler wat het risico op verspreiding van ziektes vergroot. En hoe dichter dieren op elkaar staan, hoe sneller ziektes zich verspreiden. Het reproductiegetal R, dat we door de corona allemaal kennen, wordt twee keer zo hoog als er twee keer zoveel dieren op hetzelfde oppervlak leven. Q-koorts, SARS, vogelgriep, ze zijn allemaal ontstaan bij gehouden dieren waarvan het aantal sterk is gegroeid of in heel intensieve veehouderijsystemen. Wilde trekvogels zijn dus besmet met de hoog-pathogene ziektes die in de pluimveehouderij zijn ontstaan, niet andersom, al kunnen ze die ziektes nu wel verspreiden. De enige echte oplossing is het terugbrengen van de veestapel. We moeten minder dierlijke producten gaan eten. “Daarmee creëer je een win-win-win-oplossing. Dit vermindert niet alleen het risico op ziekten die van dier naar mens overgaan, ook pak je hiermee het uitsterven van wilde dieren en het klimaatprobleem aan.”
Ordenende kracht het sterkst bij BD
Wat is voedingskwaliteit? De vraag van Paul Doesburg, werkzaam bij de Verein für Krebsforschung in Arlesheim (Zw), is direct verbonden met de vraag ‘wat is leven’ van Arie Bos. Is een gezond product een product dat veel gezonde stoffen en weinig ongezonde stoffen bevat? Of is een product voor een mens gezond als het bijdraagt aan je zelfherstellend vermogen? Een simpel proefje – niet wetenschappelijk – was voor Doesburg veelzeggend: hij had gangbare en biodynamische komkommers in plakken gesneden, weer in de oorspronkelijke vorm in cellofaan verpakt en in de koeling gezet. Na zestien dagen was de gangbare komkommer bruin en drabberig. De BD-komkommer was nog groen en alle plakken waren weer aan elkaar gegroeid. Doesburg: “Tot mijn verbazing kreeg ik hier ook negatieve reacties op. Voor mij was het zo’n duidelijk voorbeeld van kwaliteit dat de BD-komkommer zelfherstellend vermogen toont. Maar sommigen zeiden: wat maakt dat nu uit? Het gaat erom hoeveel voedingsstoffen er in week 1 in de komkommer zitten, dus wanneer je hem eet.” Doesburg realiseerde zich dat er een nieuwe definitie van gezondheid nodig was, waarin het vermogen tot zelfherstel tot uiting komt. Als voorbeeld noemt hij het PARSIFAL onderzoek dat onder 14.000 kinderen is uitgevoerd in vijf landen. Kinderen op vrijescholen, die vaak een antroposofische leefstijl hebben en veel biologische producten eten, hadden rond de 20 procent minder atopische klachten, zoals allergie en eczeem.
De ordenende kracht, die alleen in levende wezens bestaat, is dus het sterkst aanwezig in BD-producten
Doesburg heeft zich gespecialiseerd in koperkristallisatie-onderzoek. Hierbij wordt sap van het product dat je wilt onderzoeken gemengd met koperchloride en ingedampt, waardoor een kristalstructuur ontstaat die iets van de productkwaliteit uitdrukt. Uit vele proeven blijkt dat BD-producten – in vergelijking met biologische en gangbare producten – de meest uitgesproken vormen laten ontstaan en die bij veroudering het best vasthouden. De ordenende kracht, die alleen in levende wezens bestaat, is dus het sterkst aanwezig in BD-producten.
Rauwe melk
Onderzoeker Ton Baars is ‘getrouwd met melk’, zoals hij het zelf zegt. Al tientallen jaren doet hij onderzoek naar melk. Uit tal van onderzoeken blijkt dat het drinken van rauwe melk beschermt tegen astma, allergie en hooikoorts. Het pasteuriseren is ooit ingevoerd om verspreiding van tbc te voorkomen. Destijds was het bedoeld als tijdelijke maatregel, maar het is nooit meer teruggedraaid. Er is vooral aandacht voor de risico’s van ziekmakende bacteriën, terwijl de heilzame werking van rauwe melk met goede bacteriën wordt onderschat. In Duitsland is een manier ontwikkeld om de (bacteriële) kwaliteit van rauwe melk voortdurend te monitoren, zodat het veilig gedronken kan worden. Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van koeien uit extensieve systemen die voornamelijk gras eten het hoogst is.
Preparaten brengen balans
In de biodynamische landbouw worden preparaten gebruikt op aanwijzing van Rudolf Steiner (grondlegger van antroposofie en BD-landbouw). “Voor mij vormen de preparaten de homeopathie binnen de landbouw”, vertelt Ruud Hendriks, bodemkunde-docent op Warmonderhof, in gesprek met tuinder Isabel Duinisveld. “De essentie ervan is dat je levensprocessen wilt ondersteunen, vitaliteit, weerbaarheid.” Uit onderzoek blijkt dat je de werking van de preparaten niet moet zoeken in een hogere opbrengt. Groeit een gewas te snel, dan zal preparaatgebruik de groei afremmen. Groeit het traag, dan geven de preparaten juist een stimulans. Zo krijgt het product een betere kwaliteit. Dit werd ook opgemerkt door gangbare wijnboeren in Frankrijk die hun biodynamische collega’s steeds vaker prijzen zagen winnen. Ook zij gingen het kiezelpreparaat, gemaakt van gemalen bergkristal, gebruiken. Ook zij zagen dat de groei van hun gewas evenwichtiger werd.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Helemaal waar Ellen Winkel: BD moet het zijn. Melk niet gepasteuriseerd en ook niet gehomogeniseerd. Van boeren met land dat niet is bekunstmest of geïnjecteerd met drijfmest dat alle bodemleven vernietigt en vee dat niet is mismaakt door onthoorning en oren met geel plastic. Hoorns dragen niet alleen bij aan het koeienwelzijn maar zeker ook aan de kwaliteit van de melk en aan de gezondheid van de drinkers ervan. De gele oren komt de biodynamische boer ook niet onderuit helaas.
Jammer alleen dat ook in het BD proces het verplichte pasteuriseren weinig goed doet. Het doodt (als er al kwade bacteries inzitten) ook de goedaardige behulpzame soorten en verlaagt de voedingswaarde. 66% van vitaminen A en D gaan verloren, vitamine C verdwijnt voor ruim 50%. Vitamine B6 en B12 verdwijnt helemaal, evenals enzymen waaronder het belangrijke lipase dat vet afbreekt en zorgt dat vitaminen A en D worden opgenomen. Opname van calcium en andere mineralen wordt er ook door bemoeilijkt door de vernietiging van het fosfatase enzym.
Homogenisatie verpulvert de vet globules waardoor het vet niet door de lichaamscellen wordt herkent en vergroot de gevoeligheid van de melk voor oxidatie en wordt ook als bijdrager aan hart/vaatziekten en atherosclerose gezien.
Het is niet zo moeilijk om stellen dat je bodemherstel hebt met bio. Bij bio worden er, tegenover gangbaar, minder kilo`s van een hectare gehaald en wordt er minder hard aan de bodem getrokken. Echter overstappen naar bio is inzetten op tekorten in de voedselproductie. Ook niet een gewenste weg lijkt mij.
Theo #1, kun je onze lezers ook referenties bieden voor je stellige beweringen?
Piet #2, wat is volgens jou de gewenste weg tussen de Scylla van milieu/klimaat en de Charybdis van het genoeg en genot?
" is inzetten op tekorten in de voedselproductie"
Dat argument lees ik vaak.
Alleen lees ik weinig over slechte infrastructuur, oorlogen met onwil waardoor voedsel op de kades ligt weg te rotten, doordraaien van groenten en fruit die niet verder gebruikt worden, handelsoorlogen... en er zullen nog veel meer zaken zijn die tekorten veroorzaken bij zelfs een overmaat aan voedselproductie. Kan de verwende consument nog zo braaf alle kliekjes opmaken.
Of te voorkomen misoogsten. Of gevaarlijke monoculturen (bananen) Of heen en weer gesleep van voedsel omdat dat netto veel geld oplevert. Van die dingetjes in Afrika (artikel in Foodlog).
Door corona wordt denk ik ook duidelijker, hoeveel zaken voor verbetering vatbaar zijn, zelfs zonder instant getinkel met genen en gewas-'beschermers'.